WIEDZA O PAŃSTWIE I PRAWIE Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie 1

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie Podręczniki Podstawy prawa w Polsce. Prawo dla nieprawników Nowak Maciej J., 2009 Elementy Prawa W. Kocot, Difin 2005 Podstawy prawa dla ekonomistów - Jolanta Jabłońska-Bonca LexisNexis 2004 Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Informacje nt. materiału, literatury, sposobu zaliczenia przedmiotu informacje w syllabusie Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Informacje nt. terminów egzaminów poprawkowych, wyników Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

WYKŁAD 1 PODSTAWOWE POJĘCIA ZBIOROWOŚĆ STOSUNKI SPOŁECZNE PODSTAWOWE POJĘCIA STRUKTURA SPOŁECZNA GRUPA SPOŁECZNA SPOŁECZEŃSTWO Celem pierwszej części kursu jest wyjaśnienie podstawowych pojęć nauki o prawie oraz opisanie procesu tworzenia i stosowania „prawa”. Po zapoznaniu się z treścią wykładu i wykonaniu ćwiczeń uczestnik kursu powinien opisać etapy procesu legislacyjnego jak również wpływ prawa na życie społeczne. Prawo reguluje stosunki społeczne - co polega na tym, że wyróżnia pewne określone kategorie podmiotów „graczy”, którzy muszą zachowywać się według wyznaczonych reguł (w języku nauk o prawie – „norm”), dokonując opisanych czynności w celu wywołania pożądanych skutków w rzeczywistości społecznej. W efekcie – dzięki ustanowieniu „prawa” – stypizowane są warunki doprowadzenia do stanów zamierzonych a w razie konfliktu co do ustanowienia, zmiany czy zniesienia wzajemnych zobowiązań i uprawnień podmiotów prawa, można go rozstrzygnąć na gruncie obowiązujących reguł. Po wprowadzeniu podstawowych pojęć nauki o prawie, przejdziemy o przedstawienia „graczy” – typów podmiotów prawa i następnie „czynności prawnych” po czym szczegółowo zostaną omówione czynności obrotu gospodarczego. Pojęcia „prawo’ „norma” „przepis” „źródło prawa’ są pojęciami wieloznacznymi i nawet na gruncie nauk o prawie można je rozmaicie definiować, co więcej pojęcia te często są stosowane niekonsekwentnie przez autorów zajmujących się szczegółowymi dziedzinami prawa, (np. słowo „norma” jest używana zamiennie ze słowem „przepis”). Podobnie sprawa się ma z pojęciem źródła prawa, które posiada kilka znaczeń, w tym opracowaniu zajmować się będziemy „źródłami obowiązywania prawa”. W tym kursie wskazanym terminom zostaną wybrane i przyporządkowane konkretne definicje, które nie są oczywiście jednymi obecnymi w literaturze przedmiotu. LITERATURA Józef Nowacki, Zygmunt Tobor Wstęp do prawoznawstwa, Katowice, Naukowa Oficyna Wydawnicza S. Wronkowska Podstawowe pojęcia prawa i prawoznawstwa ARS BONI ET AEQUI Poznań 2005 PAŃSTWO

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie ZBIOROWOŚĆ SPOŁECZNA Zbiorowość społeczna w socjologii jest to zbiór osób, zajmujących w danym czasie, trwale lub nietrwale, daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne. /W/ Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie STOSUNKI SPOŁECZNE stosunki społeczne, relacje społeczne, wzajemne oddziaływanie ludzi jako członków społeczeństwa, w różnych społecznych sytuacjach. Encyklopedia PWN Stosunek społeczny – normatywnie określona relacja i oczekiwany schemat interakcji pomiędzy co najmniej dwiema osobami, wynikająca z posiadanych przez nich ról i pozycji społecznych, podlegająca kontroli społecznej. Układ ten składa się również z łącznika pomiędzy tymi osobami, który jest przedmiotem materialnym lub symbolicznym, oraz sytuacji, w której powinności i obowiązki partnerów się rozgrywają. W stosunku tym zachowania jednej strony wywołują reakcję drugiej strony. Przykładami stosunku społecznego może być np. rodzicielstwo, małżeństwo. Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie STRUKTURA SPOŁECZNA struktura społeczna, układ występujących w społeczeństwie klas, warstw, grup i in. zbiorowości społ. oraz układ związków i zależności między nimi. Encyklopedia PWN Struktura społeczna (w socjologii) – układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa, np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna. Jest to też układ stosunków społecznych pomiędzy poszczególnymi osobami, kategoriami społecznymi lub organizacjami. Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie GRUPA SPOŁECZNA grupa społeczna, jedno z podstawowych pojęć socjologii; grupa społeczna jest zbiorowością ludzi zespolonych więzią społeczną, przejawiającą się w poczuciu łączności, przynależności grupowej i działaniu na rzecz realizacji wspólnych celów. Encyklopedia PWN Grupa społeczna – w psychologii społecznej i socjologii zaliczany do zbiorowości społecznej zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości. Zachodzą w niej trwałe, częste i bezpośrednie interakcje nastawione na wspólne osiąganie wyznaczonego celu. Grupa społeczna charakteryzuje się względnie trwałą strukturą społeczną. Każdy jej członek zajmuje określoną pozycję i między nim a innymi członkami występują więzi społeczne. Miejsce w strukturze jest powiązane z przestrzeganiem przez jednostkę przyjętych w grupie norm społecznych. Grupę społeczną ująć można więc jako system statusów społecznych a także jej strukturę można ujmować jako powiązane ze sobą role społeczne wynikające z pozycji społecznych odgrywających je członków. Członkowie należący do grup społecznych mają świadomość przynależności do grupy oraz istnieją mniej lub bardziej wyraźne kryteria wyodrębniające tę grupę z szerszego otoczenia. Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie SPOŁECZEŃSTWO społeczeństwo, w socjologii — zorganizowana zbiorowość, którą charakteryzuje stosunkowo wysoki stopień złożoności, poczucie odrębności oraz względna intensywność oddziaływań wzajem- nych pomiędzy jego członkami, połączonymi podobieństwem warunków życia, podziałem pracy, normami postępowania. Encyklopedia PWN Społeczeństwo to podstawowe pojęcie socjologiczne, jednakże niejednoznacznie definiowane. Terminem tym tradycyjnie ujmuje się dużą zbiorowość społeczną, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo ponadto posiada własne instytucje pozwalające mu na funkcjonowanie oraz formę organizacyjną w postaci państwa, plemienia czy narodu. Społeczność - połączony ze sobą więziami zbiór należący do danego środowiska społecznego lub zawodowego, zbiorowość osób związanych ze sobą na przykład wspólnym terenem zamieszkania (społeczność lokalna), sposobem wzajemnej komunikacji (społeczność użytkowników Internetu) lub wyznawanymi wartościami (społeczność chrześcijańska). Jej istnienie służy zaspokajaniu potrzeb jej członków. U zwierząt także występuje społeczność, polega ona na wspólnym życiu i przydziałach dla poszczególnej grupy. Są to między innymi pszczoły i mrówki. U tych dwóch gatunków występuje królowa najważniejsza w "stadzie" jej służy reszta (robotnice). Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie ORGANIZACJA celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych) Organizacja (gr. - uporządkowanie) to celowa grupa społeczna, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad, współpracująca ze sobą - by osiągnąć określony cel. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych). Według Kotarbińskiego organizacja to takie współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości. Misją organizacji jest powód jej istnienia, wyróżniający ją od wszystkich innych. Misję można opisać w kategoriach wyrobów i rynków, usług i klientów. Misję organizacji przekłada się na zadania, które musi wykonać organizacja, by zrealizować cel. Definiowanie misji organizacji jest głównym krokiem w formułowaniu celów. Wizja organizacji to ogólny lub szczegółowy obraz przyszłości organizacji, uwzględniający zwykle maksymalnie pięć elementów: Domena działalności - podstawowy obszar specjalizacji działalności, Odpowiedzialność - (ang. responsibility lub responsiveness) - wartości realizowane na rzecz interesariuszy, Standardy sukcesu - mierniki długookresowego powodzenia, Kluczowe kompetencje - umiejętności i technologie służące sukcesowi, Organizacja, rozumiana na poziomie wizji jako podstawowe zasady systemu kadrowego i hierarchii. Cele organizacji wyznaczają jej główny kierunek działania, z uwzględnieniem roli organizacji (miejsce w społeczeństwie, ogólnie określona działalność, którą może wykonywać wśród innych organizacji tego typu), misję (patrz wyżej) i zadania. Formułowanie celów organizacji jest etapem w procesie planowania strategicznego. Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie PAŃSTWO suwerenna organizacja polityczna społeczeństwa zamieszkującego terytorium o określonych granicach, której głównym składnikiem jest hierarchiczna władza publiczna, dysponująca aparatem przymusu wobec jednostek i grup społecznych nieprzestrzegających obowiązującego prawa oraz dążąca do monopolu w jego stosowaniu. Encyklopedia PWN Państwo – polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów [wg Mariusz Gulczyński: Nauka o polityce, Wyd. Druktur, Warszawa 2007]. Definicja prawna [edytuj] Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe, Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie PAŃSTWO /def. prawna/ Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933: (art.. 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, suwerenną władzę określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe,” Państwo – polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów [wg Mariusz Gulczyński: Nauka o polityce, Wyd. Druktur, Warszawa 2007]. Definicja prawna [edytuj] Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe, Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie SUWERENNOŚĆ suwerenność, niezależność państwa (od momentu jego powstania) od wszelkiej władzy w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi (suwerenność zewnętrzna) oraz samodzielność w regulowaniu spraw wewnętrznych (suwerenność wewnętrzna); na współczesne rozumienie suwerenności składa się: zwierzchność terytorialna, niepodległość i wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny oraz możność współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści. Encyklopedia PWN Państwo – polityczna, suwerenna, terytorialna i obligatoryjna organizacja społeczeństwa. Organizuje i koordynuje prace dużych grup społecznych. Państwo jest przymusową organizacją, wyposażoną w atrybuty władzy zwierzchniej po to, by ochraniać przed zagrożeniami zewnętrznymi i wewnętrznymi ład, zapewniający zasiedlającej jego terytorium społeczności, składającej się ze współzależnych grup o zróżnicowanych interesach, warunki egzystencji korzystne odpowiednio do siły ich ekonomicznej pozycji i politycznych wpływów [wg Mariusz Gulczyński: Nauka o polityce, Wyd. Druktur, Warszawa 2007]. Definicja prawna [edytuj] Prawne kryteria państwowości, przyjęte na mocy konwencji w Montevideo z 1933, określane są następująco: (artykuł 1.) "Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać następujące elementy: stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe, Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

państwo kapitalistyczne państwo socjalistyczne TYPY PAŃSTW państwo niewolnicze państwo feudalne państwo kapitalistyczne państwo socjalistyczne Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

OBYWATELSTWO - FORMALNA WIĘŹ Z PAŃSTWEM obywatelstwo, przynależność państwowa osoby fizycznej, łącząca się z uprawnieniami i obowiązkami określonymi przez prawo danego państwa, z których podstawowe są zwykle zawarte w konstytucjach. Encyklopedia PWN. Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo – analogicznie – ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Określenie spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności sposobów jego nabycia i ewentualnie także utraty, należy do samego państwa – jest to jego kompetencja wyłączna. Istnieją także regulacje prawa międzynarodowego dotyczące spraw związanych z obywatelstwem, a w szczególności unikania sytuacji bezpaństwowości i wielokrotnego obywatelstwa. Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie

Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie Dziękuję za uwagę Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie Dr Kamilla Kurczewska, Katedra Prawa WSIiZ w Rzeszowie