KLASYCZNA TEORIA CNÓT: EPIKUR, STOICYZM, SCEPTYCYZM

W późniejszym okresie rozwoju filozofii greckiej, gdy problematyka teoretyczna koncentrowała się wokół zagadnień etycznych, pojawiły się dwie ważne szkoły etyczne: epikurejska i stoicka.

Epikur z Samos (341-270 p.n.e.)

Epikur z Samos (341-270 p.n.e.) głosił, iż szczęście polega na doznawaniu przyjemności, a nieszczęście na doznawaniu cierpień. Szczęście wymaga osiągnięcia cnoty, co polega na uświadomieniu sobie, iż do szczęścia wystarczy brak cierpień. Oznacza to, że najwięcej przyjemności osiąga ten, kto ma najmniej potrzeb (tzw. stan ataraksji).

Istnieją dwa rodzaje przyjemności: wyższe – negatywne, polegające na braku potrzeb i osiąganiu spokoju, dzięki unikaniu frustracji związanej z niemożnością zaspokojenia potrzeb, oraz pozytywne (fizyczne i duchowe (wyższe)), związane z odczuwaniem bodźców i zmian.

Mędrzec powinien unikać potrzeb (dążyć do przyjemności negatywnych), a pomocny mu w tym ma być rozum, kierujący go ku cnocie.

Epikur, był zwolennikiem materializmu i atomizmu Epikur, był zwolennikiem materializmu i atomizmu. Inaczej jednak niż twórcy atomizmu Lekippos i Demokryt, twierdził, iż atomy poruszają się po torach w sposób nie w pełni zdeterminowany, to znaczy mogą zbaczać ze swego toru w sposób nieregularny (parenkliza – odchylenie).

Zmodyfikowana teoria atomistyczna pozwoliła Epikurowi uzasadnić wolność człowieka przez wskazanie jej ontologicznych (bytowych) podstaw w strukturze świata materialnego. Skoro w świecie nie wszystko jest zdeterminowane, to człowiek jest wolny i może kierować własnym życiem, by osiągnąć szczęście.

Czwórmian Epikura Według Epikura człowieka nękają obawy przed: 1 Czwórmian Epikura Według Epikura człowieka nękają obawy przed: 1. niemożnością osiągnięcia szczęścia 2. cierpieniem 3. bogami 4. śmiercią.

Etyka Epikura nakazująca życie rozumne, cnotliwe, o ograniczonych potrzebach, pozwala osiągnąć szczęście, a wybór silnego, lecz krótkotrwałego cierpienia, pozwala unikać cierpień długich, choć mniej intensywnych. Fizyka Epikura głosi, iż bogowie nie mieszają się do życia ludzi, zaś śmierć, póki jesteśmy nie istnieje, a gdy się pojawia, nas nie ma, czyli że śmierć nas nie dotyczy.

Stoicyzm III w. p.n.e. - II w. n.e.

Zenon z Kition ok. 334 p.n.e.– ok. 262 p.n.e.

Chryzyp ok. 280 p.n.e.— ok. 206 p.n.e.

Lucjusz Anneusz Seneka 4 p.n.e. – 65 n.e.

Epiktet 55-135

Marek Aureliusz 121-180 Cesarz rzymski w latach 161-180

Stoicyzm (z grec. stoa poikile, malowana brama (portyk), przy której zbierali się filozofowie) to szkoła filozoficzna założona w Atenach, której początki sięgają III w. p.n.e., a koniec przypada na II w. n.e. Założona przez Zenona z Kition, miała wielu wybitnych przedstawicieli: Chryzyp, Poseidonios, Seneka, Epiktet i cesarz rzymski Marek Aureliusz.

Wszechświat jest materialny, ożywiony (dzięki pneuma, czyli tchnieniu – źródłu energii), doskonały, rozumny i celowy (gdyż pneuma jest logosem, czyli rozumem kosmicznym, nadającym światu uporządkowany charakter). Życie cnotliwe polega na wyrzeczeniu się wszystkiego, na uniezależnieniu się od okoliczności zewnętrznych.

Dzięki panowaniu nad sobą poprzez podporządkowanie się naturze, która jest rozumna, następuje wyzbycie się namiętności i pragnień, które sprowadzają człowieka z drogi cnoty i mędrzec osiąga stan apatheia (brak emocji). Podporządkowanie się rozumowi daje wolność, którą ograniczają namiętności rodzące chaos w ludzkim życiu.

Stoicy podkreślali znaczenie intencji czynu jako cechy działania moralnego. Odróżniali czyny zacne (łac. honesta), czyli dobre moralnie ze względu na ich intencję od czynów słusznych (łac. recta), czyli prowadzących do pozytywnych skutków moralnych, lecz dokonanych z jakichś pozamoralnych motywów, np. z chęci zyskania akceptacji lub ze względu na więź uczuciową. Immanuel Kant w XVIII w. nawiązał do tradycji stoickiej.

Stoicyzm rzymski: połączenie ideału mędrca stoickiego z ideałem obywatela rzymskiego, uczestniczącego w zyciu publicznym. Amor patriae  patriotyzm

Marek Tuliusz Cyceron 106-43 p.n.e.

Wybitny mówca, prawnik, konstytucjonalista, filozof o orientacji stoickiej. Koncepcja różnicująca: imperium - władzę polityczną dysponującą monopolem stosowania przemocy w ramach prawa auctoritas – władzę opartą na moralnym autorytecie (senat rzymski) Człowiek nie jest obywatelem świata (kosmopolityzm stoicki), dążącym do mądrości i do szczęścia, lecz obywatelem rzymskim (patriotyzm).

Sceptycyzm

Pyrron z Elidy (ok. 376 p.n.e - ok 286 p.n.e.)

- jakie są własności rzeczy? nie wiadomo jak się zachowywać wobec rzeczy? należy stosować (epoché), czyli wstrzymywanie się od sądów i nie zabierać głosu w żadnej sprawie (afazja) - jakie są następstwa naszego wobec nich zachowania? epoché prowadzi do spokoju (ataraksji)

Etyka Nie wiadomo, czym jest dobro Etyka Nie wiadomo, czym jest dobro. Każdy kieruje się naturalnymi popędami i skłonnościami.

Sceptycyzm poznawczy: Poznanie empiryczne (zmysłowe) niepewne Sceptycyzm poznawczy: Poznanie empiryczne (zmysłowe) niepewne., zależne od warunków podmiotowych i przedmiotowych. Indukcja zupełna niemożliwa Indukcja niezupełna bez wartości.

Poznanie rozumowe - niekonkluzywne: Dedukcja prowadzi do regresu do nieskończoności, bo zawsze można szukać przesłanki dla danej przesłanki uzasadniającej rozumowanie (dowód).