Rola przedsiębiorczości i innowacyjności w rozwoju gminy Dr Tomasz Brodzicki

Z czego wynika rozwój gospodarczy? Dochód (realny PKB per capita) Czynniki endogeniczne Czynniki produkcji TFP Czynniki semi-endogeniczne otwartość instytucje Czynniki egzogeniczne geografia Źródło: Rodrik (2002)

Fazy rozwoju gospodarczego

Tendencje w rozwoju gospodarczym Dalsza polaryzacja – narastanie nierówności (ale => rozwój z natury jest nierównomierny; wyrównywanie szans jest kosztowne) W Europie (w tym szczególności Polska) – konwergencja i jednoczesna dywergencja (bieguny wzrostu) Układy centra-peryferie na różnych szczeblach hierarchii Wysoki poziom urbanizacji Deindustrializacja Europy – czy nie nadmierna?; dalszy wzrost znaczenia usług (gospodarka postindustrialna) Realokacja działalności przemysłowej w skali globalnej, w zbliżeniu – realokacja przemysłu z ośrodków metropolitalnych na ich zaplecze Specjalizacja sektorowa => specjalizacja funkcjonalna Lokalizacja, lokalizacja, lokalizacja!!! => potencjał rynku

Tendencje w rozwoju gospodarczym Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano) Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału ludzkiego jednocześnie (Pose i in.) Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji, zasoby kapitału społecznego, itd. Problemy ogólne: Niestabilność Starzenie się społeczeństw Zmiany klimatyczne Itd. itp.

Tendencje w rozwoju gospodarczym Dostępność komunikacyjna warunkiem sine qua non (ale dla obszarów peryferyjnych jeden czynnik kluczowy – czas realizacji inwestycji infrastrukturalnych, dynamiczna endogeniczność wyboru lokalizacji – GM Ottaviano) Najlepsze efekty przynosi rozwój infrastruktury + kapitału ludzkiego jednocześnie (Pose i in.) Kluczowe znaczenie social filter – czynniki, uwarunkowania specyficzne dla danego regionu => jakość instytucji, zasoby kapitału społecznego, itd. Problemy ogólne: Niestabilność Starzenie się społeczeństw Zmiany klimatyczne Itd. itp.

Rola innowacyjności i przedsiębiorczości W modelu rynkowym – przedsiębiorczość kluczowa – sine qua non Kapitalizm ale jaki? Społeczna gospodarka rynkowa, Kapitalizm liberalny, kapitalizm państwowy W modelu rynkowym – państwo tworzy ramy, ogranicza zakres interwencji System powinien tworzyć bodźce dla rozwoju przedsiębiorczości – pozwolić ludziom na kreatywne działanie (eliminacja barier, antybodźców)

Rola innowacyjności Zależy od fazy rozwoju gospodarki – odległości od TF Odległość od TF determinuje strategię: Imitacja Efektywna absorpcja Konkurowanie na TF Przy przejściu z fazy ekstensywnej do intensywnej rola innowacyjności staje się ponownie kluczowa (czynnik dominujący) Ponownie pojawia się kwestia realnego potencjału + specyficznych uwarunkowań Regionalny – lokalny system innowacji

Fakty i mity Innowacja: wynalazek + komercjalizacja Innowacja: coś nowego bądź ulepszonego Innowacja to zmiana Dwa wymiary niepewności w działalności innowacyjnej: technologiczny i rynkowy Specyficzne cechy wiedzy (technologii) => alokacja w gospodarce rynkowej: nieoptymalna => potrzebne bodźce Ryzyko – wysokie: success ratio ok. 4% czyli na 100 prób – 96 porażek!!! Współczesny model innowacji – 6 generacja: innowacja sieciowa (całkowicie nieliniowa)

Fakty i mity Innowacyjne są nie tylko sektory hi-tech – równie innowacyjne są sektory low-tech Większość innowacji to innowacje inkrementalne – marzymy jednak o innowacjach radykalnych: => przełomowe technologie (rewolucje technologiczne) => nowe rynki (red ocean – blue ocean) Równie ciekawe są jednak innowacje low-cost Większość podmiotów nie prowadzi działań innowacyjnych per se => EFEKT SELEKCJI Ale jednocześnie większość podmiotów nie eksportuje => EFEKT SELEKCJI Często liczy się … niestety, przypadek – zbieg okoliczności… należy jednak podejmować działania, które zwiększają prawdopodobieństwo sukcesu Karaj bierność, nie karz za niepowodzenie

Ważna uwaga Ilość ważna ale też i jakość! Jaki podmiot! Jaki inwestor zagraniczny! Wpływ inwestycji zagranicznych w Polsce niejednoznaczny job creation vs. job destruction Inwestor wertyklany czy horyzontalny?

Dlaczego ważne są działania gminy w obszarze przedsiębiorczości i innowacji? Wyczerpywanie się prostych zasobów wzrostu Zmiana modelu rozwojowego regionu w kierunku bardziej intensywnego => skokowy wzrost znaczenia „lokalnego filtru” (reg./lokalnego systemu innowacji) Ułomności rynku => rozwój należy umiejętnie wspierać => TRED (targeted regional economic development) => dawać odpowiednie bodźce Wzrost znaczenia innowacji: RSI, NSI, zmiana priorytetów w nowym rozdaniu polityki wspólnotowej 2014-2020 (place-blind vs. place-based)

Miejsce Tczewa w rozwoju gospodarczym regionu Dr Tomasz Brodzicki

Stan rozwoju Pomorza Region rozwijający się ale przeciętniak (grupa catching-up): region relatywnie niewielki (skala rynku lokalnego) przestrzennie i gospodarczo peryferyjny na relatywnie niskim poziomie rozwoju ekstensywny model rozwoju oparty w dużym stopniu o tradycyjne bądź schyłkowe sektory działalności gospodarczej o stosunkowo wysokiej prężności demograficznej o relatywnie wysokiej dynamice rozwoju zgodnie z hipotezą nadrabiania zaległości rozwojowych (konwergencja rozwojowa – na ile automatyczna)

Stan rozwoju Pomorza Tempo rozwoju – jeżeli powyższe prawdziwe – będzie zwalniało długookresowy trend schyłkowy – stale malejące znaczenie wewnętrzne zdezintegrowany z dominującą rolą obszaru metropolitalnego => koło zamachowe gospodarki regionu ograniczony potencjał akademicki i naukowy => niezdolny na ten moment do generowania technologii na granicy technologicznej (imitacja, absorpcja a nie działania na granicy możliwości technologicznych) Potencjał rozwoju Pomorza na tle porównywalnych regionów/ regionów konkurencyjnych jest przeciętny Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest scenariusz braku radykalnych zmian zgodny ze ścieżką długookresową (status quo) … nieukierunkowany miks

Potencjalne modele rozwoju Pomorza Modele rozważane w ramach projektu realizowanego w IBnGR – m.in. prof. Marek Dutkowski oraz własnych przemyśleń Samoistne doganianie Ryzykowne przyspieszenie Kreatywne bezpieczeństwo

A. Samoistne doganianie kontynuacja status quo, która w sytuacji braku większych błędów umożliwi osiągnięcia pewnego poziomu konwergencji w stosunku do Europy Zachodniej – Pomorze będzie jednak dalej raczej peryferyjnym przeciętniakiem koncentracja rozwoju w dotychczasowych ośrodkach budowa podstawowej infrastruktury komunikacyjnej – wzrost stopnia dostępności komunikacyjnej regionu (ograniczenie peryferyjności) poprawa efektywności otoczenie instytucjonalnego rozbudowa bazowego potencjału kapitału ludzkiego (kształcenie na poziomie podstawowym i średnim, poprawa jakości opieki medycznej) akumulacja kapitału społecznego wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz) przy jednoczesnej - próba próbie akumulacji kapitału endogenicznego (próba równoważenia) Efekt – dojście do przeciętnego poziomu europejskiego – realna perspektywa 35-50 lat

B. Ryzykowne przyspieszanie cel: Pomorze w drugiej lidze ośrodków europejskich – poza I ligą wysp innowacyjności ale z nimi powiązane koncentracja rozwoju Pomorza na TOM a w jego obszarze na kilku podstawowych sektorach/funkcjach – poszukiwanie pozytywnych sprzężeń zwrotnych warunek sine qua non – stworzenie instytucji zarządzającej rozwojem metropolii – działania koordynujące budowa infrastruktury wyższego rzędu – HSR do Warszawy, Berlina (efekt słomki – umiejętne wysysanie aktywów z tych ośrodków stojących jeden/dwa poziomy wyżej w hierarchii centrów rozwojowych) wejście w układy ponadkrajowe w obszarze Morza Bałtyckiego (jakiś sposób sieciowania się z układem Hamburg-Oeresund, Sztokholm-Helsinki) bardzo efektywna absorpcja funduszy strukturalnych i ich umiejętne ukierunkowanie – infrastruktura + kapitał ludzki katalityczna rola władz publicznych – uruchomienie efektów mnożnikowych zwielokratniających poczynione inwestycje publiczne, koncentracja na dominującym obszarze TOM (wsparcie procesów aglomeracyjnych)

B. Ryzykowne przyspieszanie nieunikniony dalszy wzrost nierówności w poziomie rozwoju województwa (prawdopodobnie trwały – spillover w bliskim otoczeniu TOMu) model nieciągły – przerwanie status quo (wyrwanie z marazmu) – przełom polityczny wraz z jego konsekwencjami => silne przywództwo polityczne wysoki poziom ryzyka – przy ograniczonym potencjale endogenicznym, Konieczność koncentracji działań (wybór) – spolaryzowanie inwestycji na sektorze edukacji /sektorze badawczo-rozwojowym w wybranych obszarach (wymóg: przemyślana analiza realnego potencjału) stworzenie bodźców przyciągających do regionu współczesną klasę kreatywną (atrakcyjna kompleksowa oferta, wysoka jakość życia; oferta turystyczna, kulturowa) wysoki poziom otwartości gospodarki (nastawienie na zewnątrz) w tym zwłaszcza otwartość na migrantów kreatywnych (tych nie przyciąga wyłącznie wysokość zarobków) pozyskiwanie do regionu kluczowych – strategicznych dla państwa inwestycji

C. Kreatywne bezpieczeństwo stopniowa zmiana paradygmatu rozwojowego z ekstensywnego na intensywny podejście trail and error zachowanie obecnego poziomu otwartości delikatna próba równoważnia dysproporcji rozwojowych poszukiwanie nisz na zasadzie trail and terror i alokacja na nie środków publicznych (zwiększenie stopnia koncentracji środków) Kreatywność + klasa kreatywna podstawowe działania jak w przypadku modelu samoistnego doganiania (wzrost dostępności, akumulacja kapitału, ewolucyjna poprawa procesów regulacyjnych i zarządczych w regionie)

Poziom niepewności a postawa władz Powolne zmiany (niski poziom niepewności) Szybkie zmiany (wysoki poziom niepewności) Aktywne władze KREATYWNE BEZPIECZEŃSTWO RYZYKOWNE PRZYSPIESZENIE Pasywne władze (minimalizacja ryzyka politycznego) Marginalizacja regionu (lock-in) SAMOISTNE DOGANIANIE

Miejsce Tczewa w rozwoju gospodarczym regionu - PERSPEKTYWY Lokalizacja – na granicy TOMu w jego obrębie Rozwój infrastruktury => integralny element TOMu + węzeł transportowy Przy utrzymaniu tendencji – wzrost znaczenia jako ośrodka przemysłowego Miejsce zamieszkania? – atrakcyjność oferty, urban sprawl i jego zasięg Model A, B czy C? Model do dyskusji Znaczenie – całkiem istotne – czy można je zwiększyć? Specyfika Tczewa i powiatu tczewskiego…

Tczew na tle Polski Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tczew na tle Polski krzywa Lorenza Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tczew na tle Pomorza Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Struktura pracujących pow. tczewskiego w 2006 roku

Specjalizacja pow. tczewskiego na tle kraju

Pierwsze spojrzenie na gospodarkę powiatu Opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Powiat tczewski – liczba podmiotów   Liczba podmiotów Udział w ogólnej liczbie podmiotów Zmiana liczby podmiotów 2009 1999 Absolutna 1999=100 do 9 8 787 6 162 94,8 94,5 2 625 142,6 10 - 49 397 264 4,3 4,0 133 150,4 50 - 249 76 81 0,8 1,2 -5 93,8 250 - 999 10 11 0,1 0,2 -1 90,9 1000 i więcej 2 0,0 100,0 Ogółem 9 272 6 520 2 752 142,2 Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja Pavitt’a – OECD poziom zaawansowania technologicznego Grupa 1 gałęzie wysokich technologii Grupa 2 gałęzie średnio wysokich technologii Grupa 3 gałęzie średnio niskich technologii Grupa 4 gałęzie niskich technologii

Klasyfikacja Pavitt’a – OECD poziom zaawansowania technologicznego Wartości absolutne Struktura – udziały Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja Pavitt’a – OECD poziom zaawansowania technologicznego Specjalizacja Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników Grupa 1 niskie kwalifikacje Grupa 2 średnie kwalifikacje – niebieskie kołnierzyki Grupa 3 – białe kołnierzyki Grupa 4 wysokie kwalifikacje

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników Wartości absolutne Struktura – udziały Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników Specjalizacja Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Intensywność wykorzystania wiedzy w sektorach usługowych (KE) Wartości absolutne Struktura – udziały Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Klasyfikacja WIFO poziom kwalifikacji pracowników Specjalizacja Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wnioski dla gminy Kluczowy (poza)metropolitalny ośrodek rozwoju Pomorza Ciekawe i dostrzegalne zmiany Infrastruktura + kapitał ludzki Atrakcyjność zamieszkania => cel: wysoka jakość życia Strategia rozwoju – dobra ale czy uwzględnia przyszłość w wystarczającym stopniu? Polityka wspierania przedsiębiorczości i innowacyjności – ważna i jej rola/brak będzie rosła TRED?

Dziękuję serdecznie za uwagę! dr Tomasz Brodzicki Instytut Rozwoju Ul. A. Mickiewicza 10, 81-824 Sopot www.instytut-rozwoju.org Biuro Zarządu w GPNT Ul. Trzy Lipy 3, p. 227 e-mail: t.brodzicki@instytut-rozwoju.org tel. 609 065 652