Posiedzenie Rady Seniorów AGH NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ W NAUCE I TECHNICE Andrzej Kreft Posiedzenie Rady Seniorów AGH 18 listopada 2013 r.

ŹRÓDŁA INSPIRACJI: Charles Hard TOWNES, Nieprzewidywalność w nauce i technice, W: Martin Moskowits (Ed.), Czy nauka jest dobra, Wydawnictwo CIS, Warszawa 1997, str. 77-95. Piotr KAPICA, Eksperyment, teoria, praktyka (po rosyjsku), Nauka, Moskwa 1987. Vaclav SMIL, The last eighty years: continuities and change, Population and Development Review, 38 (Supplement), (2012) 265–279.

PRZYKŁADY BŁĘDNYCH PROGNOZ Lord Kelvin (ok. 1900): „Radio nie ma przyszłości” Lord Ernest Rutherford (rok 1933): „Ten, kto spodziewa się nowego źródła energii z transformacji tych atomów, fantazjuje” John von Neuman (rok 1956): „W ciągu kilku dziesięcioleci energia będzie tak samo bezpłatna i dostępna dla wszystkich bez ograniczeń, jak powietrze”

PRZYKŁADY BŁĘDNYCH PROGNOZ, CD. Z łamów „Scientific American” (1909): „Automobil praktycznie osiągnął granice swojego rozwoju” Richard Wooley, astronom (rok 1956): „Podróże kosmiczne są jedną wielką brednią” Ken Olson, szef Digital Equipment (rok 1977): „ Nie ma żadnego powodu, aby jakikolwiek pojedynczy użytkownik miał posiadać komputer w domu”

CO BY BYŁO GDYBY… Brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa wsparło finansowo prace nad napędem odrzutowym opatentowanym w roku 1930 przez pilota RAF-u Franka Whittle’a? w styczniu 1941 r. w III Rzeszy nie zaniechano budowy reaktora jądrowego z moderatorem grafitowym i uranem naturalnym jako paliwem, który wskazałby najprostszą drogę do wytworzenia 239Pu w ilości wystarczającej dla skonstruowania bomby jądrowej?

C. H. TOWNES O PLANOWANIU BADAŃ NAUKOWYCH: PRÓBA SPOJRZENIA W PRZYSZŁOŚĆ NIE PRZYNOSI ŻADNYCH JASNYCH WSKAZÓWEK CO DO KSZTAŁTU MOGĄCYCH SIĘ POJAWIĆ ODKRYĆ I WYNALAZKÓW. NIKT NIE JEST W STANIE ZAPLANOWAĆ BADAŃ NAUKOWYCH TAK, ABY BYŁY PASMEM SUKCESÓW – PORAŻKI I BŁĘDY SĄ NIEUCHRONNE. NAUKA I TECHNIKA SĄ ZE SOBĄ NIEROZERWALNIE ZWIĄZANE I MOGĄ SIĘ ROZWIJAĆ WYŁĄCZNIE RAZEM; ODKRYCIA NAUKOWE SĄ DOKONYWANE PRZY ODPOWIEDNIM STANIE TECHNIKI. DLA ROZWOJU NAUKI WAŻNE SĄ RELACJE MIĘDZY POZORNIE ODRĘBNYMI OBSZARAMI BADAWCZYMI. FINANSOWANIE BADAŃ POZNAWCZYCH POWINNO MIEĆ CHARAKTER PODMIOTOWY; NALEŻY FINANSOWAĆ WIELE INSTYTUCJI I WSPIERAĆ UCZONYCH Z RÓŻNYCH OŚRODKÓW, BOWIEM TYLKO Z WIELKIEJ RÓŻNORODNOŚĆI POMYSŁÓW MOŻE NARODZIĆ SIĘ COŚ NOWEGO. PLANOWANIE BADAŃ STOSOWANYCH NIE POWINNO DOTYCZYĆ SPOSOBÓW OSIĄGANIA WYTYCZONYCH CELÓW.

George S. Patton: „Nigdy nie mów ludziom jak mają coś zrobić. Mów im co mają zrobić, a oni zadziwią cię swoją pomysłowością”

ZASADNICZO NOWE ODKRYCIA W OKRESIE 150 LAT (P. Kapica, 1959): Odkrycie prądu elektrycznego (l. Galvani, 1789) Odkrycie działania prądu elektrycznego na igłę magnetyczną (H. Oersted, 1820) Odkrycie zjawiska fotoelektrycznego zewnętrznego (H. Hertz, 1887) Negatywny wynik doświadczenia Michelsona-Morleya (1887) Odkrycie promieniotwórczości (H. Becquerel, 1896) Odkrycie elektronu (J. J. Thomson, 1897) Odkrycie promieniowania kosmicznego (V. Hess, 1912) Odkrycie rozszczepienia jąder atomowych (O. Hahn i F. Strassmann, 1938) Wszystkie wymienione wyżej odkrycia nie były wynikiem zaplanowanych badań. NOWSZE PRZYKŁADY ODKRYĆ PRZYPADKOWYCH: Bezodrzutowa emisja i absorpcja promieniowania gamma (R. Moesbauer, 1957) Promieniowanie reliktowe (A. Penzias i R. Wilson, 1965) Nadprzewodnictwo wysokotemperaturowe (J.G. Bednorz i K.A. Müller, 1986)

VACLAV SMIL: Spojrzenie w przeszłość wykazuje daremność prognozowania odległej przyszłości. Najważniejsze zmiany warunków życia w ostatnich 80-ciu latach spowodowane były upowszechnieniem i ciągłym doskonaleniem technologii opanowanych przed rokiem 1932. Odkrycia naukowe i wynalazki dokonane po roku 1932 nie miały znaczącego wpływu na fundamenty cywilizacji. Rozwój demograficzny i gospodarczy po roku 1932 był możliwy dzięki rosnącej podaży organicznych paliw kopalnych, zwłaszcza ropy i gazu. Technologie, które znacząco przyczyniły się do przemian cywilizacyjnych w ostatnich 80-latach: - technologia Habera-Boscha – wytwarzanie amoniaku, - technologie poszukiwania i wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego, - technologie wytwarzania, dystrybucji i użytkowania energii elektrycznej, - konwertorowy proces tlenowy otrzymywania stali, - silniki cieplne, w tym turbiny gazowe . - technologie wytwarzania i przetwórstwa mas plastycznych, Niespełnione oczekiwania: - energetyka jądrowa, a zwłaszcza kontrolowana synteza jądrowa, - samochód elektryczny.

SOURCE: Gail Tverberg, World Energy Consumption Since 1820 in Charts, Financial Sense, 13 March 2012 http://www.financialsense.com/contributors/gail-tverberg/world-energy-consumption-since-1820-in-charts

SOURCE: Gail Tverberg, World Energy Consumption Since 1820 in Charts, Financial Sense, 13 March 2012 http://www.financialsense.com/contributors/gail-tverberg/world-energy-consumption-since-1820-in-charts

Source: www.ExxonMobil.com

Statfjord B. Photo: Øyvind Hagen/Statoil

SOURCE: Thunder Horse fact sheet, www.bp.com

HISTORICAL WORLD ENERGY CONSUMPTION TWh *IEA estimate SOURCE: World Energy Outlook 2009, IEA , www.iea.org

SOURCE: OECD FACTBOOK 2013

TURBINA PAROWA

SOURCE: US Department of Energy, Office of Fossil Energy, National Energy Technology Laboratory

SOURCE: The World Nuclear Industry Status Report 2013, www SOURCE: The World Nuclear Industry Status Report 2013, www.worldnuclearreport.org

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ