Kapitał społeczny i kreatywność: synergia czy konflikt? Seminarium: kultura i rozwój Janusz Czapiński Collegium Civitas 09.06.2010

gospodarka wiedzy Źródło danych: Citizenship and Education in Twenty-eight Countries; The International Association for the Evaluation of Educational Achievement 1999/2000 Oczekiwane na rynku pracy w USA umiejętności pracowników ze względu na typ zadań w okresie 1960-2000

Wskaźniki Klasyczny kapitał społeczny (WVS) Uogólnione zaufanie do ludzi Przynależność do organizacji Instytucjonalny kolektywizm (GLOBE culture, leadership, and organizations) Przywódcy wzmacniają lojalność grupową System ekonomiczny sprzyja maksymalizowaniu dobra wspólnego Familizm (GLOBE) Dzieci są dumne z indywidualnych osiągnięć rodziców Rodzice są dumni z indywidualnych dokonań dzieci Indeks etyki korporacyjnej (WB) Procent firm, które pozytywnie oceniają etykę korporacyjną, nie finansują (legalnie lub nielegalnie) polityków, nie przerzucają kosztów działania na państwo, nie dają łapówek, nie korumpują i nie oszukują banków i administracji publicznej Otwarte sieci społeczne (Burt) Liczba brokerów w organizacji KAPITAŁ KREATYWNY 3 T (technologia, talent, tolerancja) (Florida) Poziom wykształcenia zbiorowości IQ zbiorowości

KAPITAŁ SPOŁECZNY

Odsetek osób ufających ogólnie innym ludziom Źródło: dla wszystkich krajów, włącznie z Polską ESS - European Social Survey 2006/2007 (odsetek odpowiedzi 7-10 na skali: 0-„ostrożności nigdy za wiele”, 10-„większości ludzi można ufać”), dla Polski DS – Diagnoza Społeczna z lat 2003-2009 (odsetek odpowiedzi „większości ludzi można ufać” na skali: większości ludzi można ufać, ostrożności nigdy za wiele, trudno powiedzieć); średnia dla wszystkich krajów 32 proc.

Odsetek osób przekonanych, że inni ludzie najczęściej starają się być pomocni Źródło: dla wszystkich krajów, włącznie z Polską ESS - European Social Survey 2006/7 (odsetek odpowiedzi 7-10 na skali: 0-„ludzie najczęściej dbają wyłącznie o własne sprawy”, 10-„ludzie najczęściej starają się być pomocni”), średnia dla wszystkich krajów 26,1

Odsetek osób ufających ogólnie innym ludziom World Value Survey, 2005

Instytucjonalny kolektywizm

Familizm

Indeks nielegalnej korupcji korporacyjnej w 2004 r. Źródło: Kaufmann, 2004

Zaufanie menedżerów wyższego szczebla do uczciwości finansowej polityków w 2007 r. Źródło: The Global Competitiveness Report 2008-2009

kapitał społeczny w III RP Odsetek osób ufających innym ludziom, należących do co najmniej jednej organizacji, wolontariuszy i angażujących się w minionym roku w działania na rzecz społeczności lokalnej Źródło danych: Jakość życia Polaków w czasie zmiany społecznej, Diagnoza Społeczna i Polski Generalny Sondaż Społeczny

Związek familizmu z kapitałem społecznym w 33 krajach

Procent osób w wieku 25-65 lat z wyższym wykształceniem

Inteligencji też nam nie brakuje Kraj Mean IQ Holandia 109.4 Niemcy 109.3 Polska 108.3 Szwecja 105.8 Włochy 103.8 Austria 103.5 Szwajcaria 102.8 Portugalia 102.6 Wielka Brytania 102.0 Norwegia 101.8 Dania 100.7 Węgrzy 100.5 Hiszpania 100.3 Belgia 99.7 Grecja 99.4 Irlandia 99.2 Finlandia 98.1 Bułgaria 96.3 Francja 96.1 Inteligencji też nam nie brakuje From V. Buj, Person. & Individ. Diff., Vol. 2, pp. 168-169, 1981; subjects >16 yrs. old tested on the Cattell Culture Fair Test 3 (16 SD), standardized in the USA (IQ=100).

Miejsce w rankingu Kraj IQ 1 Korea Południowa 106 2 Japonia 105 3 Tajwan 104 4 Singapur 103 5 Niemcy 102 6 Holandia 15 Chiny 100 16 Polska 99 19 USA 98 30 Finlandia 97 33 Rosja 96 46 Grecja 92 73 Iran 84 Afryka Południowa 72 115 Nigeria 67 122 Sierra Leone 64

Wielkość klasy kreatywnej Źródło: ILO (2009) [http://laborsta.ilo.org, czerwiec 2010];

Nakłady na R&D w proc. PKB Źródło: European Commission

Odsetek badaczy Źródło: European Commission

Liczba wniosków patentowych na 1 mln ludności Źródło: European Commission

Znaczenie kapitału społecznego i kreatywnego dla rozwoju gospodarczego

Znaczenie brokerów dla efektywności firm twórczych dużo ------STRUKTURALNE LUKI -------mało Znaczenie brokerów dla efektywności firm twórczych Źródło: Ronald S. Burt, Structural holes versus network closure as social capital, 2005

R2 = 0,51 Związek między familizmem i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006 w 47 krajach

R2 = 0,24 Związek między instytucjonalnym kolektywizmem i zmianą PKB per capita w latach 1995-2006 w 47 krajach

R2 = 0,14 Związek między klasycznym kapitałem społecznym i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006

R2 = 0,52 Związek między indeksem etyki korporacyjnej i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006 w 97 krajach indeks etyki korporacyjnej: procent firm, które pozytywnie oceniają etykę korporacyjną, nie finansują (legalnie lub nielegalnie) polityków, nie przerzucają kosztów działania na państwo, nie dają łapówek, nie korumpują i nie oszukują banków i administracji publicznej

R2 = 0,70 Związek między wykształceniem i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006

R2 = 0,62 Związek między IQ i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006

R2 = 0,59 Związek między nakładami na R&D i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006

-5,00 0,00 5,00 10,00 Kreatywność 7,00 8,00 9,00 LnGDP_1995_2006 A SWE FIN NLD NOR IRL DNK GER AUT BEL ITA SVN FRA GRC PRT POL SVK ESP CZE HUN EST LVA BGR ROM R2 = 0,60 Związek między indeksem kreatywności (technologia i talenty) i zmianą logarytmu PKB per capita w latach 1995-2006

Pomostowy kapitał społeczny (zaufanie i organizacje) jako predyktor logarytmu wzrostu PKB per capita w krajach ubogich (lewy panel) i bogatych (prawy panel) R2 = 0,44 R2 = 0,17

Poziom wykształcenia społeczeństwa jako predyktor logarytmu wzrostu PKB per capita w krajach ubogich (lewy panel) i bogatych (prawy panel) R2 = 0,17 R2 = 0,58

Znaczenie kapitału kreatywnego (IQ w latach 90-tych XX w Znaczenie kapitału kreatywnego (IQ w latach 90-tych XX w.) i pomostowego kapitału społecznego (uogólnione zaufanie z lat 90-tych XX w.) dla wyjaśnienia logarytmu wzrostu PKB per capita w latach 1995–2006 w grupie 23 bogatych i 33 ubogich krajów (wg 1995 r.) procent wariancji wyjaśnionej przez dany kapitał przy kontroli pozostałego (VIF < 2) Źródło danych: Lynn and Vanhanen, 2002 i WVS 2 i 3 fala

Znaczenie kapitału ludzkiego (wykształcenie w 2000 r Znaczenie kapitału ludzkiego (wykształcenie w 2000 r.) i pomostowego kapitału społecznego (uogólnione zaufanie z lat 90-tych XX w.) dla wyjaśnienia logarytmu wzrostu PKB per capita w latach 1995–2006 w grupie 23 bogatych i 33 ubogich krajów (wg 1995 r.) procent wariancji wyjaśnionej przez dany kapitał przy kontroli pozostałego (VIF < 2) Źródło danych: WB i WVS 2 i 3 fala

Efekt synergii potencjału kreatywnego (IQ) i kapitału społecznego w zakresie lnPKB w latach 1995-2006 w grupie 59 krajów

Efekt synergii potencjału kreatywnego (wykształcenie) i kapitału społecznego w zakresie lnPKB w latach 1995-2006 w grupie 58 krajów

Efekt synergii potencjału kreatywnego (IQ) i familizmu w zakresie lnPKB w latach 1995-2006 w grupie 49 krajów

Efekt synergii potencjału kreatywnego (wykształcenie) i familizmu w zakresie lnPKB w latach 1995-2006 w grupie 48 krajów

R2 = 0,33 Związek między interaktywnym IQ i zmianą logarytmu PKB per capita w krajach rozwiniętych w latach 1995-2006

R2 = 0,38 Związek między interaktywnym wykształceniem i zmianą logarytmu PKB per capita w krajach rozwiniętych w latach 1995-2006

R2 = 0,14 R2 = 0,57 Związek między interaktywnym R&D i zmianą logarytmu PKB per capita w krajach ubogich (lewy panel) i rozwiniętych (prawy panel) w latach 1995-2006

Dolina krzemowa dlaczego tylko hippisom się udało?

Dzięki czemu się dotychczas rozwijaliśmy?

Produkcja w Polsce w 2006 r. jako procent produkcji UE w 2002 Najbardziej i najmniej rozwinięte branże przemysłowe w Polsce w stosunku do UE Rodzaj przemysłu Produkcja w Polsce w 2006 r. jako procent produkcji UE w 2002 górnictwo metali nieżelaznych 373 koksowniczy 274 górnictwa węgla kamiennego 59 elektrociepłownie 28 górnictwa węgla brunatnego 16 soli 11 elektroniki profesjonalnej 1,3 aparatury pomiarowej 1,1 biotechnologiczny sprzętu optycznego i fotograficznego 1,0 lotniczy i kosmiczny 0,5 maszyn biurowych i komputerów 0,4 Źródło: Andrzej Karpiński, Dialog wokół przyszłości przemysłu, Dialog, 2009, 3-4

Jaki jest próg rozwoju, przy którym kapitał społeczny zyskuje większe niż kapitał kreatywny znaczenie jako przesłanka dalszego wzrostu dobrobytu? W gospodarce opartej na wiedzy i w nowoczesnych firmach, których funkcjonowanie oparte jest na wiedzy, same talenty i technologie są niewystarczającymi zasobami rozwojowymi; niezbędne jest ich połączenie z kapitałem społecznym. Analiza empiryczna trendów w porównaniach międzynarodowych sugeruje, że progiem tym jest 10-12 tys. dolarów PKB per capita w dolarach z 2000 r. Polska przy wzroście średnio rocznie 3 proc. osiągnie ten próg za 8-10 lat. Jeśli w tym okresie nie wzrośnie w naszym kraju poziom kapitału społecznego, dalszy rozwój gospodarczy Polski zostanie zahamowany lub znacznie spowolniony niezależnie od stopnia inwestycji w kapitał kreatywny.