od starożytności do baroku w sztuce Wizerunek Człowieka od starożytności do baroku w sztuce

Sumeryjski posąg Gudei z Lagasz

Posąg królowej Hatszepsut z jej świątyni grobowej w Deir el-Bahari, XV w. p.n.e.

Sztukę cechował monumetalizm i ustalony kanon, który wprowadzał elementy kompozycyjne i sposoby przedstawiania postaci zależnie od przynależności klasowej; w rzeźbie — królowie w postawie siedzącej lub kroczącej, w „bezczasowej młodości”, urzędnicy — realistycznie, lud — przy pracy; w rysunku i reliefie — głowa i kończyny ujmowane z profilu, barki i oko — frontalnie; kompozycje w układzie pasowym; w architekturze sepulkralnej tego okresu kanon najwyraźniej zarysował się w mastabach i piramidach.

Chłopiec w złotym wianku II w Chłopiec w złotym wianku II w. portret fajumski Tak zwane portrety fajumskie zawdzięczają swą nazwę oazie Fajum, miejscu, w którym odkryto je po raz pierwszy. Ich prawidłowa nazwa to portret mumiowy, przymocowywano je bowiem do bandaży spowijających mumię na wysokości twarzy. Budzą one wielkie zainteresowanie badaczy ze względu na swą wyjątkowość, stosowane były bowiem jedynie na obszarze Egiptu między I a IV wiekiem. Namalowany został na drewnie. Zmarły przedstawiony został w białej tunice zdobionej brązowymi pasami. W subtelnie namalowanej twarz o wąskim długim nosie i drobnych ustach zwracają uwagę wielkie czarne oczy o pełnym melancholii spojrzeniu. Głowę okoloną drobnymi czarnymi loczkami wieńczy złoty laurowy wieniec. Zaistnienie tego fenomenu kulturowego w Egipcie wiązało się niewątpliwie z dostaniem się tego kraju w obszar wpływów imperium rzymskiego.

Laookona Grupa, jedna z najsławniejszych rzeżb greckich, ok Laookona Grupa, jedna z najsławniejszych rzeżb greckich, ok. 150 lub 50 p.n.e. — Muzeum Watykańskie.

Dyskobol (kopia rzymska), ok. 450 p. n. e Dyskobol (kopia rzymska), ok. 450 p.n.e., rzeźba greckiego rzeźbiarza Myrona inicjatora przedstawiania postaci ludzkiej w ruchu — Museo della Terme, Rzym.

Do naszych czasów zachowało się bardzo niewiele przykładów malarstwa greckiego. O dawnej świetności tego rodzaju sztuki w starożytnej Grecji przekonać się można oglądając wspaniałe przedstawienia na naczyniach. Wiele dzieł poznać można także dzięki rzymskim kopiom, których część ocalała na ścianach willi i pałaców, przede wszystkim w Herkulanum i Pompejach. Pierwowzorem dla tego malowidła było dzieło malarza pergamońskiego powstałe w II w. p.n.e., należące do epoki helleńskiej. Być może jednak obraz z Pergamonu miał znacznie starszy pierwowzór, dzieło największego malarza starożytnej grecji Apellesa, tworzącego w IV w. p.n.e. On to bowiem wprowadził do malarstwa nowe rozwiązania kompozycyjne i po raz pierwszy ukazał przedstawianą postać odwróconą do widza plecami.

Herakles z Telefosem w Arkadii ok. 75 r. n. e Herakles z Telefosem w Arkadii ok. 75 r.n.e. malowidło ścienne z Herkulanum Neapol, Narodowe Muzeum Archeologiczne Na malowidle z Herkulanum widzimy scenę rozgrywającą się w niezdefiniowanej przestrzeni; ukazanemu od tyłu Heraklesowi nimfa Arkadii ukazuje jego syna Telefosa karmionego przez łanię. Spoczywająca na tronie postać identyfikowana jest czasami jako nimfa, a czasami jako sam bóg Bachus z wieńcem z winnej latorośli na głowie, koszem owoców i wychylającym się z tyłu bożkiem z fletnią pana. U stóp Heraklesa widzimy orła, symbol Zeusa i lwa, dodanego zapewne dopiero w kopii rzymskiej. Na rozkaz ojca Auge porzuciła dziecko w lesie, gdzie wykarmiła je łania. Telefos gdy dorósł odnalazł matkę i został królem Mizji. Malowidło z Herkulanum ma znakomicie wyważoną kompozycję, przemyślane ujęcie postaci i ciepłą kolorystykę. Zwraca uwagę zwłaszcza owo niezwykłe ustawienie Heraklesa w pozie zastosowanej przez Lizypa w rzeźbie Herakles Farnese.

Portret pary małżeńskiej ok. 50–70 r. n. e Portret pary małżeńskiej ok. 50–70 r. n.e. malowidło ścienne z Pompejów Neapol, Narodowe Muzeum Archeologiczne Domy rzymskie zdobione były malowidłami tworzącymi dekoracje całych ścian, w które jakby „wprawiano” obrazy figuralne, bądź pejzaże. Oprócz scen mitologicznych często ozdabiano domy portretami właścicieli. Mężczyzna na portrecie trzyma w ręku zwój, a kobieta rylec i tabliczkę, tzw. codex. Wszystkie te przedmioty to atrybuty ludzi wykształconych. Drobiazgowo oddana fryzura kobiety z rzędem drobnych loczków okalających czoło pozwoliła na dokładne datowanie portretu, fryzury takie pojawiły się bowiem po połowie I w. n.e. Twarze sportretowanej pary małżeńskiej oddane zostały z wielką prawdą psychologiczną. Mężczyzna patrzy prosto z bystrością i pewnością siebie charakterystyczną dla młodego człowieka rozpoczynającego karierę, a kobieta ma wzrok pełen nieśmiałości i zadumy.

Rzym, mozaika z 586 Wniebowstąpienie miniatura w tzw Rzym, mozaika z 586 Wniebowstąpienie miniatura w tzw. Ewangeliarzu Rabuli Wniebowstąpienie jest najwcześniejszą zachowaną w sztuce wczesnochrześcijańskiej tak rozbudowaną prezentacją tego wydarzenia. Pośrodku uczniów Jezusa stoi w postawie modlitewnej Matka Boska, zaś dwaj aniołowie zwracają się do zdziwionych obserwatorów z gestem pouczenia. Chrystus, trzymający w dłoni zwój praw, unosi się do nieba otoczony świetlistym kręgiem, zwanym mandorlą. W narożnikach miniatury widoczne są głowy personifikacji słońca i księżyca.

Dawid i Betsabee, tympanon, 1. połowa XIII w Dawid i Betsabee, tympanon, 1. połowa XIII w. kościół Cystersów, Trzebnica.

Mistrz z Trzebonia: Zmartwychwstanie, ok Mistrz z Trzebonia: Zmartwychwstanie, ok. 1380, fragment ołtarza — Národni galerie, Praga

Kodeks Baltazara Behema, scena Ludwisarze, ok Kodeks Baltazara Behema, scena Ludwisarze, ok. 1502 — Biblioteka Jagiellońska, Kraków iluminowany rękopis z ok. 1502–1505 zawierający odpisy przywilejów i statutów m. Krakowa, rot przysiąg i ustawy cechów krak.; 1505 podarowany przez B. Behema. Karty Kodeksu zdobione bogatą ornamentyką got.-renes. i 27 miniaturami nieznanego malarza krak. (scena Ukrzyżowania, herb Krakowa, kompozycje herbowe oraz rodzajowe związane z życiem mieszczaństwa); jeden z najcenniejszych pol. zabytków rękopiśmiennych o wartości hist. i wysokim poziomie artystycznym.

Leonardo da Vinci: Autoportret, ok. 1512 — Biblioteca Reale, Turyn.

LEONARDO DA VINCI (1452–1519) Mona Lisa (Gioconda) 1503–06 olej na desce, 77 × 53 cm

Bernard Bernatowicz: Św Bernard Bernatowicz: Św. Eliasz, 1723 — Warszawa, kościół Karmelitów Bosych, rzeźba w ołtarzu

Rembrandt: Portret młodej kobiety, Zamek Królewski w Warszawie

Peter Paul Rubens: Tryptyk Św Peter Paul Rubens: Tryptyk Św. Ildefonsa, obraz środkowy — Kunsthistoriches Museum, Wiedeń.

Prezentacja wykonana przez Zofię Greniuk nauczycielkę plastyki na podstawie encyklopedii multimedialnej Sztuka- Wydawnictwo Naukowe PWN