„Zbrodnia i kara” Fiodor Dostojewski

„Zbrodnia i kara” „Zbrodnia i kara”   Geneza utworu Powieść ta, powstała w nurcie dziewiętnastowiecznego realizmu, swoim przesłaniem i ideologią daleko wykracza poza ramy epoki pozytywizmu, stając się w swej wymowie dziełem o charakterze uniwersalnym. „Zbrodnia i kara” (tytuł oryginalny: Priestuplienije i nakazanije) powstała w latach 1865-1866. Początkowo opublikowana została na łamach czasopisma Russkij Wiestnik (1866). Pierwsza wersja utworu, a właściwie zarys fabuły z 1865 nosił tytuł Pijaniutcy. Pierwsze wydanie książkowe ukazało się w 1866 roku, natomiast pierwszy przekład na język polski pióra Bolesława Londyńskiego w 1887 roku.

Miejsce i czas akcji – wizja Petersburga w powieści „Zbrodnia i kara” „Zbrodnia i kara”   Miejsce i czas akcji – wizja Petersburga w powieści Zasadniczo dramat Raskolnikowa powstaje i rozwija się na tle głębokiego kryzysu finansowego Rosji lat sześćdziesiątych XIX wieku. Jego szczególne nasilenie nastąpiło właśnie w roku 1865, w którym Dostojewski umiejscowił akcję Zbrodni i kary. Okrutna rzeczywistość ekonomiczna sprzyja pogłębianiu i udoskonalaniu planów Raskolnikowa. W powieści ta rzeczywistość ukazuje się nam w ponurych epizodach i tragicznych scenach stolicy olbrzymiego państwa – Petersburg. Dostojewski pokazuje zepsucie tego miasta: nędzę, głód, pijaństwo, choroby, chciwość pieniądza. Czasami autor przywołuje pewne zdarzenia z przeszłości bohaterów. Do ostatecznego i zarazem kluczowego rozwiązania akcji dochodzi na Syberii, gdzie główny bohater odbywa karę i ulega przemianie

Widok Łomonosowa most Fontanka w St.Petersburg. „Zbrodnia i kara” „Zbrodnia i kara”   Widok Łomonosowa most Fontanka w St.Petersburg.

„Zbrodnia i kara” „Zbrodnia i kara”   Plac Sienny

„Zbrodnia i kara” „Zbrodnia i kara” 3. Biografia autora Biografia autora   Fiodor Michajłowicz Dostojewski żył w latach 1821-1881. Jego pisarstwo nie daje się łatwo zakwalifikować do jednego określonego nurtu. Z jednej strony swoją tematyką i konstrukcją przypominają realizm, ale często wykraczają poza jego ramy, dotykając zagadnień i ujęć kompozycyjnych, charakterystycznych dla naturalizmu. Świat z jego powieści to świat okrucieństwa, nędzy i głodu, a bohaterowie są złapani w macki zbrodni, takie, jak nałogi, prostytucja czy morderstwo. Odpowiedzi na tak dziwaczne zainteresowania rosyjskiego autora można szukać w niezwykle ciekawej biografii, która ukształtowała pękniętą i tragiczną osobowość Dostojewskiego. Jego ojciec był lekarzem. Za okrucieństwo chłopi z jego majątku dokonali na nim zemsty - został zamordowany. Sam pisarz był skazany za członkostwo w kole utopijnych socjalistów na karę śmierci przez rozstrzelanie. W ostatniej chwili nadeszło jednak ułaskawienie i Fiodor wymknął się śmierci. Jego karę zamieniono na dziesięcioletnią syberyjską katorgę, z której powstały Wspomnienia z domu umarłych, cytowane przez Gustawa Herlinga-Grudzińskiego w Innym świecie. Doświadczenia te wzmogły we Fiodorze wrodzoną skłonność do epilepsji. We wspomnieniach osób, które go znały zapisał się jako niski hazardzista, często miewający ataki szału. W jednym z takich napadów uszkodził sobie prawe oko, na stałe deformując sobie twarz. Zmarł na dusznicę. Fiodor Dostojewski zbierał materiały do napisania Zbrodni i kary około piętnastu lat. Czytał kroniki policyjne i szukał w nich informacji o nietypowych zbrodniarzach, a mianowicie ludziach inteligentnych i bystrych, wierzących w swą wyjątkowość (taki był pierwowzór Rodiona).

Fiodor Dostojewski

Najważniejsze dzieła: - Białe noce (1848, wyd Najważniejsze dzieła: - Białe noce (1848, wyd. polskie 1902), - Wspomnienia z domu umarłych (1860-1862, wyd. polskie 1897), - Notatki z podziemia (1864, wyd. polskie 1929), - Zbrodnia i kara (1866, wyd. polskie 1887-1888), - Idiota (1868, wyd. polskie 1909), - Biesy (1872, wyd. polskie 1908), - Dziennik pisarza (1876-1877 i 1880-1881), - Łagodna, - Bracia Karamazow (1879-1880, wyd. polskie 1913).

Motywy zbrodni. Rodion pochodził z inteligenckiej rodziny, ale ubogiej. Nie miał ojca, a jego matka utrzymywała rodzinę z drobnych zarobków. Było mu trudno studiować, musiał żyć w skromnych warunkach. Ciągle oczekiwał przypływu gotówki, a kiedy jej brakowało chodził do lichwiarki, która dawała je na wysoki procent. W ten oto sposób poznał ją. Jej osoba budziła w nim odrazę. Była to kobieta bezwzględna bez wartości moralnych. Żerowała na biednych ludziach. Raskolnikow jest studentem prawa, uważa, ze ludzie dzielą się na dwie grupy: jedni to ludzie bez inicjatywy, którzy nie mają własnego zdania, są bierni. Drudzy to ludzie silni psychicznie powinni pomagać innym, mają :prawo: aby odebrać życie komuś kto szkodzi, jeśli jego intencje są czyste. Raskolnikow uważa, że należy do tej drugiej grupy. Rodzi się w nim myśl zbrodni. Przygotowuje się do niej bardzo dokładnie, jednak pomimo perfekcyjnie zaplanowanej zbrodni, następują nieoczekiwane sytuacje. Pojawiają się malarze, w odwiedziny do lichwiarki przychodzi jej siostra Lizawieta. Rodion musi zabić także ją, gdyż była świadkiem zbrodni. Pieniądze, które zabrał lichwiarce miał przeznaczyć na studia, ale zabrał bardzo niewiele. W chwili zbrodni dowiaduje się, że nie jest człowiekiem silnym. Ma cały czas przewidzenia, słyszy kroki żyje w ciągłym lęku. Zbrodniarz ma spłoszone sumienie on boi się własnego cienia. Odrzuca dom, rodzinę, przyjaciół. Zbrodniarz traci uczucia, jest obojętny dla matki i siostry choć tak bardzo je kochał. Nikt nie jest w stanie mu pomóc. Jest on zbrodniarzem szlachetnym, gdyż w gruncie rzeczy to dobry człowiek. Pieniądze, które otrzymał od matki oddaje rodzinie Marmieładowa, wzruszony ich historią. Kiedy on umiera pomaga rodzinie wyprawić pogrzeb. Tam też Rodion poznaje Sonię, która zajmowała się nierządem aby zarabiać dla rodziny. Ona wiedziała, ze przeżywa on ogromny ból, ale nie wiedziała dlaczego. Raskolnikow dłużej nie wytrzymuje i zwierza się Sonii. Mówi, iż zbrodnia „zabiła jego” to nie prawo wydało wyrok, ale jego sumienie. Aby żyć godnie musi przyznać się do winy. Czyni to za co zostaje skazany na 8 lat zesłania – Sybir. Sonia przyjechała do niego, aby dać dowód swoich uczuć. Jednak on tam także je odrzucał. Był całkowicie obojętny względem jej. Dopiero później uświadamia sobie jej wartość, zauważa jej dobro, ciepło jej uczucia skierowane do niego. Przypływ uczuć motywuje go do życia, uświadamia sobie cel i istotę życia. Miłość daje mu wiarę i siły na lepsze jutro. Powieść sugeruje że mylimy się w samoocenie. Wydaje się nam, że jesteśmy silni, ale tak naprawdę może być inaczej. Nawet najbardziej silny nie jest ponad prawem, każdy musi być odpowiedzialny za swoje czyny.

Ponadczasowe przesłanie „Zbrodni i kary” Tytuł powieści: Zbrodnia i kara jest znaczący, ponieważ odzwierciedla główny wątek utworu. Kara Raskolnikowa ma dwie postacie: cierpień umysłowych i cierpień fizycznych. Załamanie, ciężki stan psychiki i ducha Rodiona po zbrodni – to wymiar duchowy kary. Jest on trudniejszy do zniesienia od cierpień fizycznych, ponieważ ciągle dręczą bohatera wyrzuty sumienia, halucynacje i świadomość bycia zbrodniarzem. Raskolnikowa zadręczyło uczucie odtrącenia od ludzkiej wspólnoty. Nie mogąc tego znieść, sam postanowił przyznać się do winy, oddając się w ręce sprawiedliwości i ziemskiego prawa. Rodion wolał zginąć na katordze, niż żyć w ciągłym wyobcowaniu. W ten sposób pragnął zmyć z siebie plamę grzechu ciężkiego i ponownie wejść między ludzi. Zsyłka na Sybir była dla zbrodniarza pewnego rodzaju pokutą i zadośćuczynieniem. Pozwoliło mu to w pewnym stopniu oczyścić się z winy i odnowić swoje człowieczeństwo. Kara fizyczna była dla Raskolnikowa mniej dotkliwa również dlatego, że Sonia nieustannie wspierała go swoją obecnością.

Raskolnikow w Teatrze Powszechnym

Znaczenie snów Raskolnikowa - motyw snu w „Zbrodni i karze” Powieść jest pełna szczegółowo opisanych snów, najczęściej głównego bohatera (sen o koniu, sny w chorobie i gorączce po zbrodni, sen w syberyjskiej lecznicy). Raz śni także alter ego Raskolnikowa - Swidrygajłow (lubieżny sen o dziewczynce, którą przygarnął w noc przed swym samobójstwem). Najbardziej bogaty w symbole jest sen Raskolnikowa, w którym jako siedmioletni chłopiec jest mimowolnym świadkiem zakatowania starej kobyłki przez jej zwyrodniałego właściciela, chłopa Mikołkę (poprzedza on brutalne zabójstwo lichwiarki i jej siostry). To jeden z najsłynniejszych snów w literaturze światowej.

Motywy zawarte w powieści Motyw ojca Marmieładowa można nazwać "antywzorem" ojca. Jest uzależniony od alkoholu, nie można na nim polegać, nie ma pracy, nie umie utrzymać rodziny. W perfidny sposób wykorzystuje swoją córkę, każąc jej się prostytuować. W ten sposób pozostałe dzieci nie muszą głodować. Mimo wszystko Marmieładow kocha swoje dzieci, także Sonię. Z przejęciem i łzami w oczach o niej opowiada Raskolnikowi, a gdy umiera pojawia się w snach Soni jako jej opiekun. Motyw ofiary Główny bohater staje się ofiarą swoich rojeń i marzeń. Jako biedny student, uwikłany w problemy materialne, musi przerwać naukę. Zaczyna się zastanawiać, skąd zdobyć pieniądze na studia oraz na to, by polepszyć byt siostry i matki. Postanawia zabić starszą kobietę, która zajmuje się lichwą. Po dokonaniu morderstwa staje się ofiarą swojego czynu, dręczony koszmarami, wyrzutami sumienia nie umie normalnie egzystować w społeczeństwie. Pieniądze, o które zabiegał, nie interesują go, chce uniknąć karze, ale rozterki wewnętrzne, obrzydzenie, które czuje do siebie, powodują, że za namową Sonii oddaje się w ręce wymiaru sprawiedliwości.

Motywy zawarte w powieści Sonia Marmieładowa i Rodion Raskolnikow Motyw miłości Uczucie miłości przedstawił autor w dość szczególny sposób. Sonia Marmieładowa kocha Raskolnikowa miłością szczerą i oddaną. Jest osobą, która mimo dokonanej przez bohatera zbrodni widzi w nim człowieka godnego zaufania. To ona wskazuje mu drogę odnowy duchowej, czytając mu Biblię, ona wreszcie nakłania go do przyznania się do winy. Jej postawa jest pełna poświęcenia, po skazaniu ukochanego udaje się wraz z nim na Syberię. Dopiero tam Rodion uzmysławia sobie, że również ją kocha. Sonia Marmieładowa i Rodion Raskolnikow

Motyw cierpienia Raskolnikow morduje starą lichwiarkę i jej siostrę, tym czynem skazuje siebie na nieustanne odczuwanie strachu i własnej słabości. Po zabójstwie zapada choruje, gorączkuje, majaczy, leży przez kilka dni nieprzytomny w łóżku. Odczuwa wyrzuty sumienia, ale stara się je odpędzić, sądząc, że jego teoria o usprawiedliwiająca zabijanie w imię wyższych celów jest słuszna. By ulżyć swojemu cierpieniu, musi okazać skruchę. Raskolnikow nie wie, w jaki sposób mógłby zacząć żyć normalnie. Drogę wskazuje mu Sonia - przyznanie się do winy i poniesienie kary za popełniony czyn oraz skrucha mogą uwolnić bohatera od duchowych cierpień. Sonia Marmieładow jest osobą, która sama wybiera drogę cierpienia, poświecenia się i ofiary. Aby wspomóc materialnie swoją rodzinę, zostaje prostytutką. Namawia Raskolnikowi do przyzna się do winy, jedzie z nim na zesłanie, bo go kocha i w imię miłości jest zdolna cierpieć razem z nim.

„Zbrodnia i kara” jako powieść psychologiczna. Powieść psychologiczna skupia się na przeżyciach wewnętrznych bohatera, jego doznaniach, emocjach, sposobie patrzenia na świat. Celem powieści psychologicznej jest ukazanie różnorodnych postaw moralnych, próba określenia motywów, które kierują działaniami bohaterów, badanie ich stanów psychicznych i relacji z innymi ludźmi. Dostojewski skupia się przede wszystkim na wewnętrznych przeżyciach głównego bohatera. Poddaje analizie motywy jego postępowania, snuje refleksje nad przyczynami czynu Rodiona. Ukazuje głównego bohatera jako człowieka o dwoistej naturze - z jednej strony mordercę, z drugiej współczującego, wrażliwego na krzywdę ludzką człowieka. Doskonała analiza psychologiczna bohatera przedstawiona jest w rozmowach z Porfirym, kiedy to bohater odkrywa swoje uczucia, poglądy, wyobrażenia o świecie, ludziach i życiu. W powieści jest wiele opisów stanu psychicznego Raskolnikowa, zarówno przed, jak po dokonaniu zbrodni. Również inne postaci występujące w powieści są poddane głębokiej analizie psychologicznej. Za pośrednictwem ich rozmów poznajemy ich emocje, zachowania, przemyślenia. Wiele miejsca w powieści zajmują dialogi, poznajemy dzięki nim Marmieładowa. Rozmowy z Sonią uświadamiają Raskolnikowowi bezsens popełnionej zbrodni. Przyczyniają się do jego przemiany wewnętrznej, która rodzi potrzebę przyznania się do winy i jej odkupienia.

- http://kulturaonline.pl - http://www.youtube.com Bibliografia : - http://kulturaonline.pl - http://www.youtube.com - http://pl.123rf.com - http://www.edulandia.pl - http://motywyliterackie.pl - http://zbrodnia-i-kara.klp.pl Paulina Treszczyńska III THT