BEZ GRANIC Wesołych Świąt! Redakcja Biuletyn informacyjny dla rodziców, nauczycieli i przyjaciół dzieci nauczanych indywidualnie Listopad / grudzień 2005 Nr 2 Bez zmartwień, Z barszczem, z grzybami, z karpiem, Z gościem, co niesie szczęście! Czeka nań przecież miejsce. Wesołych Świąt! A w Święta, Niech się snuje kolęda. I gałązki świerkowe Niech Wam pachną na zdrowie. Wesołych Świąt! A z Gwiazdką! - Pod świeczek łuną jasną Życzcie sobie - najwięcej: Zwykłego, ludzkiego szczęścia. Wesołych Świąt! Redakcja 1 DALEJ

Nasz Ośrodek… Nasza Placówka rozpoczęła działalność w 1972 roku jako Państwowy Zakład Wychowawczy, który w 1977 roku przekształcono w Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy im. Marii Grzegorzewskiej. Aktualnie nasza szkoła nosi nazwę Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 3. Integralną część stanowią: Szkoła Podstawowa nr 51, Gimnazjum nr 41, Szkoła Przysposabiająca do Pracy, Internat. Ośrodek obejmuje działalnością dydaktyczno-wychowawczą 250 uczniów. Do ich dyspozycji jest świetlica, biblioteka, pracownie przedmiotowe (komputerowa, muzyczna, szycia i tkactwa, gospodarstwa domowego, obróbki drewna, gimnastyki korekcyjnej), sala gimnastyczna, sale rewalidacyjne, stołówka. Uczniowie objęci nauczaniem w DPS Słoneczko, mają możliwość korzystania z Sali Doświadczania Świata i specjalistycznego sprzętu rehabilitacyjnego. Uczniowie Ośrodka są pod stałą opieką psychologa, pedagoga, pielęgniarki i lekarza psychiatry. Mogą uczestniczyć w zajęciach terapeutycznych: muzykoterapii, sztukoterapii, dogoterapii, socjoterapii. Poza lekcjami działają liczne kółka zainteresowań: plastyczne, muzyczne, wokalne, rękodzieła artystycznego, informatyczne, europejskie, fotograficzne, matematyczne, czytelnicze i wiele innych. Nasi wychowankowie podnoszą swoją sprawność fizyczną na zajęciach lekcyjnych, pozalekcyjnych, treningach, turniejach szkolnych. Na terenie Ośrodka działa sekcja zwana Treningiem Aktywności Motorycznej. Specjalnie opracowany program zajęć pozwala na stymulowanie aktywności osób z głębszym upośledzeniem umysłowym bądź z widocznymi dysfunkcjami narządu ruchu i co najważniejsze pozwala na odnoszenie sukcesów. Uczniowie i absolwenci reprezentują Ośrodek w zawodach sportowych na szczeblu regionalnym, ogólnopolskim i światowym (USA 1989, 1995, 1999, Austria 1993, Kanada 1997, Alaska 2001, Irlandia 2003, Japonia 2005). Wysoko wykwalifikowana kadra Ośrodka czyni starania o szczęśliwe dzieciństwo swoich podopiecznych: „Z tworzywa najszlachetniejszego z możliwych wydobywa piękno, które, być może, bez jego udziału pozostałoby ukryte.” Barbara Prokopiak WRÓĆ 2 DALEJ

Wywiad z Panią Dyrektor Ośrodka, Dorotą Stobrawa-Lewandowską 1. Jest Pani Dyrektorem Ośrodka od września 2000 roku. Co zainspirowało Panią, aby tak szeroko i intensywnie zainteresować się nauczaniem indywidualnym? Będąc nauczycielem, nigdy nie prowadziłam zajęć z dzieckiem nauczanym indywidualnie, ale jako kierownik internatu uczestniczyłam w spotkaniach organizowanych dla tych dzieci. Odbywały się one stosunkowo rzadko i nie spełniały moich oczekiwań. Stwierdziłam, że należy je zmodyfikować. Ponadto, mimo iż grupa dzieci nauczanych indywidualnie rozrastała się, to zarówno one, jak i ich rodzice nie odczuwali zintegrowania z Ośrodkiem. Nie utożsamiano ich z uczniami naszej szkoły, a i oni sami nie mieli takiego poczucia. Dlatego tez w konkursie na dyrektora Ośrodka jednym z założonych przeze mnie celów była integracja dzieci nauczanych indywidualnie z placówką. I od 2000 roku intensywniej zaczęłam interesować się nauczaniem; powołałam zespół rewalidacyjno-wychowawczy, w skład którego weszli i nauczyciele pracujący wyłącznie na nauczaniu, i ci, uzupełniający swój etat. Zespół zajął się stworzeniem narzędzi do diagnozowania dzieci nauczanych indywidualnie. Na tej podstawie pisano plany terapii, które pod koniec każdego roku szkolnego były modyfikowane i uzupełniane. Tak działo się przez kilka lat, aż w bieżącym roku powstał wieloaspektowy arkusz diagnostyczny. Trzeba zaznaczyć również, że wyrazy uznania należą się także przewodniczącej zespołu pani Halinie Jankowskiej, dzięki której zespół tak intensywnie i prężnie działa. 2. Proszę opowiedzieć o rozwoju nauczania indywidualnego. Gdy we wrześniu 2000 roku na zebraniu dla rodziców dzieci nauczanych indywidualnie, przedstawiłam swoją koncepcję pracy z dziećmi i ich rodzicami, spotkała się ona z burzliwym odzewem. Nie wierzono, że można tak wiele zrobić, rodzice mieli wiele wątpliwości dotyczących organizacji nauczania. Wszystkie wzięłam pod uwagę, rozważyłam. Wreszcie osiągnęliśmy consensus i wraz z nauczycielami przygotowaliśmy program pracy, przedstawiliśmy go rodzicom. Ponadto rozwijaliśmy naszą ofertę: w czasie, gdy dzieci przebywały na zajęciach, organizowaliśmy spotkania dla rodziców, powstała dla nich grupa wsparcia, wspólnie ustalaliśmy harmonogram zajęć, tematykę szkoleń, poruszaliśmy nurtujące rodziców problemy i pytania, zachęcaliśmy do współpracy. WRÓĆ 3 DALEJ

3. Obecnie jest wiele propozycji dla dzieci i ich rodziców, przygotowywanych przez nauczycieli. Które, Pani zdaniem, są najciekawsze? W początkowych latach większą uwagę przykładaliśmy do imprez o charakterze doniosłym (np. Wigilia), ich dopełnieniem były zajęcia sobotnie. W kolejnym roku nawiązaliśmy współpracę z innymi szkołami, organizowaliśmy wycieczki, spotkania plenerowe. Obecnie, aktywna grupa nauczycieli opracowuje programy autorskie, według których sobotnie zajęcia wzbogacone są o sztukoterapię, muzykoterapię itp. Już w 2004 roku odbywały się zajęcia z elementami arteterapii i muzykoterapii. W bieżącym roku szkolnym nauczyciele przygotowują cykl imprez, poprzez które dzieci mają okazję poznać kulturę, obyczaje i cechy charakterystyczne mieszkańców innych kontynentów. Bardzo wartościową formą są również zajęcia sportowe w ramach sekcji Tacy Sami, której opiekunem jest pani Aleksandra Kotecka. Podsumowaniem pracy i wysiłku dzieci są Dni Aktywności Motorycznej, w których uczniowie mogą wykazać się w rozmaitych konkurencjach. Grupa dzieci uczestniczy również w kółkach zainteresowań lub zajęciach lekcyjnych w szkole; dzięki temu czują się one uczniami naszej placówki, nie mają poczucia osamotnienia. Za ciekawe uważam także zajęcia integracyjne prowadzone są przez nauczycieli w DPS Słoneczko. Należy też zaznaczyć, że współpracujemy z grupą zaprzyjaźnionych wolontariuszy, którzy chętnie nam pomagają. 4. Zrobiła Pani duży krok w kierunku przedłużenia nauczania, a mianowicie utworzyła Pani Szkołę Przysposabiającą do Pracy. Proszę o niej opowiedzieć. Zgodnie z Ustawą o Systemie Oświaty, młodzież, która ukończyła 21 rok życia powinna kształcić się w Szkole Przysposabiającej do Pracy. Dlatego taka szkoła powstała i u nas, a dotyczy także dzieci objętych nauczaniem indywidualnym. Ponieważ dla potrzeb tej szkoły, nie było żadnego programu nauczania, opracowali go nauczyciele. Treści programowe przedstawiliśmy rodzicom na październikowym spotkaniu. Utworzenie szkoły daje możliwość kształcenia młodzieży aż do 24 roku życia, poza tym zwiększa się liczba godzin do 12 tygodniowo. 5. Niebawem Święta, czy lubi Pani ten czas i jak go Pani spędza? Bardzo lubię Święta Bożego Narodzenia. Są one najpiękniejszymi świętami, pełnymi ciepła, miłości, radości, przebaczenia. Spędzam je w gronie najbliższych mi osób, z rodziną, ale lubię także organizować wspólne wieczerze wigilijne dla nauczycieli, uczniów i ich rodziców. Wszystkim Czytelnikom życzę wesołych świąt! Bardzo dziękuję za rozmowę Dorota Kurkiewicz WRÓĆ 4 DALEJ

Bydgoskie instytucje, w których znajdziemy pomoc: 1. Fundacja na rzecz Aktywności Niepełnosprawnych „Siła Serc” ul. Leszczyny 63 2. Centrum Kultury Katolickiej „Wiatrak” ul. Bołtucia 5 3. Fundacja „Pogodny Uśmiech” ul. Bohaterów Westerplatte 7/74 4. Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem ul. 20 Stycznia 9 5. Wspólnota dla Osób z Upośledzeniem Umysłowym, Ich Rodzin i Przyjaciół Plac Piastowski 5 WRÓĆ 5 DALEJ

Fundacja na rzecz Aktywności Niepełnosprawnych „Siła Serc” Celem fundacji, która została zarejestrowana w październiku 2000 r., jest wspieranie, promocja i rozwój aktywności niepełnosprawnych w edukacji, sporcie, kulturze, rekreacji, rehabilitacji, doradztwie zawodowym i przedsiębiorczości. Fundacja niesie pomoc finansową, psycholo­giczną, edukacyjną i zawodową osobom niepełnosprawnym oraz jednostkom organizacyjnym zajmującym się ochroną ich interesów. Wspiera działania w zakresie ochrony zdrowia (np. fundusz rehabilitacyjno-leczniczy dla 30 osób w Katedrze i Klinice Rehabilitacji AM w Bydgoszczy) oraz aktywnego trybu życia i uprawiania sportu przez osoby niepełnosprawne. Pozyskuje i gromadzi środki finansowe, materialne w celu udostępnienia osobom niepełnospraw­nym baz szkoleniowych, rehabilitacyjnych i sportowych. Fundacja organizuje ponadto wiele imprez dla osób niepełnosprawnych i ich rodzin (ogólnomiejskie imprezy sportowe, re­kreacyjne i świąteczne dla dzieci i dorosłych, np. "Torby atrakcji", "Tysiąc uśmiechów pod choinkę", "Charytatywny festyn rodzinny - »Siła Serc«", "Warsztaty jazzowe dla niepełnosprawnych", "Usta­mi i sercem malowane"). Fundacja realizuje ponadto program "Partnerskie grupy wsparcia", który został nagrodzony w konkursie Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Toruniu przy Sejmiku Samorządowym Województwa Ku­jawsko-Pomorskiego. W maju 2002 r. został otwarty Klub Internetowy dla niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Maria Michewicz WRÓĆ 6 DALEJ

Podróż dookoła świata - Murzynek Bambo i przyjaciele Tak się bawiliśmy… Podróż dookoła świata - Murzynek Bambo i przyjaciele W tym roku szkolnym pragniemy zapoznać dzieci nauczane indywidualnie z różnymi narodowościami zamieszkującymi naszą kulę ziemską, dlatego też przygotowałyśmy cykl Dookoła świata. Dnia 22 października odbyły się pierwsze zajęcia z tej serii pt. Murzynek Bambo i przyjaciele. W sobotnich zajęciach integracyjnych uczestniczyły dzieci nauczane indywidualnie, rodzice, nauczyciele, wolontariusze. Do zajęć wprowadziła nas inscenizacja teatralna opowiadająca o życiu Murzynka Bambo, jego ulubionych zajęciach, przyjaciołach. Na zajęcia przybyli także „prawdziwi” czarnoskórzy mieszkańcy Afryki, którzy zaprezentowali plemienne tańce oraz muzykę. Dzieci włączyły się w wystukiwanie afrykańskich rytmów oraz w grę na instrumentach. Na spotkaniu obecne były także pluszowe zwierzęta safari, demonstrujące swoje głosy. Z safari przenieśliśmy się na pustynię, na której włączyliśmy się do wędrującej karawany. Po trudach podróży zabraliśmy się do prac plastycznych ggfg - wyklejania twarzy Murzynka. Mam nadzieję, że przypomni ona uczestnikom zajęć tę świetną, wspólną zabawę. Na zakończenie usiedliśmy wspólnie przy stole i degustowaliśmy owoce egzotyczne oraz czekoladowe murzynki. Również ekspozycja oryginalnych afrykańskich eksponatów cieszyła się dużym zainteresowaniem. Z niecierpliwością czekam na następną ekscytującą podróż, na którą serdecznie zapraszam dzieci i rodziców. Hanna Brzezińska WRÓĆ 7 DALEJ

Podróż dookoła świata – W Kraju Kwitnącej Wiśni Tak się bawiliśmy… Podróż dookoła świata – W Kraju Kwitnącej Wiśni Dnia 19.11.2005 r. odbyła się w OSW kolejna impreza integracyjna z cyklu Dookoła świata pt. W Kraju Kwitnącej Wiśni. Tym razem dzieci zapoznały się z kulturą i obyczajami Dalekiego Wschodu. Zajęcia poprowadziły „gejsze”, które były ubrane w przepiękne kimona. W trakcie spotkania w tle słychać było dźwięki orientalnej muzyki. Na samym początku spotkania dzieci przywitał tajfun, który jest typowym zjawiskiem atmosferycznym występującym w Japonii. Jednak szybko uporano się z tym żywiołem, żeby wspólnie pobawić się ze smokiem - legendarną postacią z azjatyckich bajek. Zgodnie z japońskim zwyczajem ucztowania wszyscy uczestnicy siedzieli na podłodze - na materacach. Śmiechu i radości na twarzach dzieci było co niemiara, a humory jeszcze bardziej poprawił koncert światowej sławy skrzypaczki Vanessy May. Punktem kulminacyjnym programu był występ prawdziwych karateków z jednej z bydgoskich sekcji, dzięki którym uczestnicy zapoznali się ze wschodnimi sztukami walki. Pokaz był emocjonujący dla wychowanków i wzbudził aplauz wśród publiczności. Na pamiątkę każde z dzieci wykleiło ryżem portret Chińczyka, który zabrało z sobą do domu. Po aktywnym udziale w zajęciach, gdy wszyscy już zgłodnieli, uczestników poczęstowano typowym japońskim jedzeniem - ryżem na słodko i herbatą. W dobrych humorach, z pełnymi żołądkami i pamiątkowymi zdjęciami z „gejszami”, „Chińczykami”, karatekami, impreza dobiegła końca. Sylwia Kurland WRÓĆ 8 DALEJ

Tak się bawiliśmy… Spotkanie z Mikołajem 9 „Chcecie wierzcie lub nie wierzcie, choć i tak zapewne wiecie, Że i w bajkach i wśród ludzi Mikołaje są na świecie….” Dzieci nauczane indywidualnie i z grup rewalidacyjno-wychowawczych oraz niektórzy mieszkańcy DPS-u mieli okazję przekonać się, że Mikołaj pamiętał o nich szóstego grudnia. Zapragnął On uczestniczyć z dziećmi we wspólnej zabawie, zorganizowanej w MDK nr 3 na ul. Gałczyńskiego 23. Został przywołany głośnym śpiewaniem piosenki Mikołaju Święty. Radość napawała każdego, kto mógł usiąść na kolanach i spojrzeć prosto w oczy temu miłemu starcowi z siwą brodą. Innym dzieciom prezenty rozdał już w nocy, dlatego miał dla nas dużo, dużo czasu. Byliśmy mu za to wdzięczni. Wszyscy głośno śpiewali mikołajkowe piosenki, wspólnie tańczyli, dzielnie zmagali się w konkurencjach sportowych i przygotowywali dla Mikołaja prezenty. Wspólnie wykonaliśmy Jego podobiznę z czerwonej krepy i białej waty oraz piękną choinkę ozdobioną kolorowymi pomponami. Pod koniec spotkania Mikołaj rozdał dyplomy za udział w jesiennym konkursie plastycznym Jesienna paleta barw oraz każdemu wręczył worek z niespodziankami. Dla wszystkich znalazł się także słodki poczęstunek z cukierni p. Adama Sowy i ciepłe napoje przygotowane przez panie z MDK-u. Po wspólnych zdjęciach z Mikołajem pożegnaliśmy się i w radosnym nastroju rozeszliśmy się do domów nucąc melodię „…ale zima z Mikołajem jest pachnącym, ciepłym majem”. Barbara Prokopiak WRÓĆ 9 DALEJ

Kółko „ISKIERKI” Kółko „Iskierki” to integracyjne zajęcia ze sztukoterapii przeznaczone głównie dla uczniów uczęszczających do gimnazjum dla głębiej upośledzonych, jak i nauczanych indywidualnie. Spotkania odbywają się w szkole raz w miesiącu i prowadzone są przez dwóch nauczycieli: M. Lubiszewską oraz A. Dąbrowską. W programie spotkań proponujemy cykl zajęć arteterapeutycznych i muzyko-terapeutycznych czyli różne formy aktywności twórczej z kręgu sztuki. Tematyka prac i zadań jest głównie oparta na wybranej barwie, porze roku i tematycznie nawiązuje do okolicznościowych uroczystości. Dostrzegając indywidualne potrzeby i możliwości uczestników konstruujemy zajęcia tak, by każdy z biorących udział odniósł sukces. Każdy uczeń może wykonać dzieło artystyczne satysfakcjonujące jego samego. Prace plastyczne powstałe podczas każdego ze spotkań eksponowane są w galerii prac na tablicy koła „Iskierek”. Koło „Iskierki” działa od marca 2005 roku. Odbyło się kilka spotkań tematycznych: Kartki wielkanocne; Zwiastuny wiosny; Za oknem świat się budzi; Nadmorska plaża – brązowe klimaty; Jesienny wiatr; Fioletowe lampki. 11 stycznia 2006 odbędzie się kolejne spotkanie. Tym razem proponujemy zajęcia pt. Pod białą kołderką, podczas których uczestnicy wykonają prace plastyczne techniką rysunku świecą oraz opracują ruchową ilustrację do Białego walczyka. Zapraszamy do udziału w spotkaniach koła „Iskierki” uczniów z nauczania indywidualnego wraz z nauczycielami – opiekunami. Chętnych do uczestnictwa w zajęciach styczniowych prosimy do 5 stycznia 2006 o kontakt telefoniczny lub bezpośredni u Małgorzaty Lubiszewskiej ( tel. 602 404 103) i Aliny Dąbrowskiej (tel. 665 259 125). Serdecznie zapraszamy. Alina Dąbrowska Małgorzata Lubiszewska WRÓĆ 10 DALEJ

W dziecku ukryta jest mądrość... W niniejszym artykule pragnę zwrócić Państwa uwagę na to, jaką mądrość kryją w sobie Wasze pociechy. Z pewnością niektóre dzieci uciekają się niejednokrotnie do pewnych sposobów zachowania, które Państwo skłonni jesteście uznać za niepokojący objaw, a w istocie są one skuteczną metodą przystosowania do trudnej dla nich sytuacji. Dzieci instynktownie inicjują lub przyjmują takie formy kontaktu, które są dla nich metodą terapeutyczną. Spójrzmy, w jaki sposób dziecko może obniżać swoje napięcie. Podskakuje, turla się, jest w ciągłym ruchu?... Może to być naturalny sposób redukowania napięcia i uspokajania się. Natomiast rytmiczne kołysanie, gdy występuje od czasu do czasu jest wyrazem zmęczenia czy przeciążenia i wpływa na wyciszenie organizmu; niekoniecznie musi oznaczać chorobę. Podobną funkcję pełni płacz dziecka, dlatego pozwólmy mu wypłakać swoje smutki - to lepsze niż tłumienie ich w sobie. A jak dzieci mogą bronić się przed lękiem? Najczęściej domagają się niezmienności otoczenia i toku codziennych zdarzeń, bądź stwarzają własny symboliczny środek świata, którym najczęściej jest przedmiot wprowadzony w ruch wirowy. To także nie musi być zły objaw. Jeśli spróbują Państwo wejść w wirujący świat Waszego dziecka, naśladując go w tej czynności, to z pewnością sprawicie mu tym ogromną radość i poczucie bezpieczeństwa, chroniąc przed lękiem. Czym natomiast jest agresja dziecka? Może być komunikatem mam żal do Ciebie albo formą zaczepki. Wykorzystajmy ją do zabawy z dzieckiem, traktując je jako partnera, z uśmiechem patrząc na jego twarz, pozwalając, by poczuł się zwycięzcą. Gdy zaś macie Państwo wrażenie, że Wasze pociechy cofają się w swoim zachowaniu do czasów niemowlęcych (tzw. regresja), np. zakopują się w ciemnych, ale ciepłych miejscach (w poduszkach, koszu na bieliznę), to znaczy, że pragną Waszej bliskości i poczucia bezpieczeństwa. Dajcie im szansę nowego początku. Tak więc wspomniane niepokojące objawy trzeba zrozumieć, uszanować i wykorzystać. Takie zachowanie Waszego dziecka może być czymś pozytywnym, czego nie należy tłumić, lecz wykorzystać do przywrócenia równowagi psychicznej. Myślę, że będziecie Państwo umieli znaleźć tę granicę pomiędzy normą a jej odstępstwami, gdyż sami najlepiej znacie swoje dzieci. Małgorzata Wierzbicka WRÓĆ 11 DALEJ

Maria Molicka - Bajki terapeutyczne Warto przeczytać: Maria Molicka - Bajki terapeutyczne Książka, którą pragnę zaprezentować ma pomóc w rozwiązywaniu trudnych problemów, rozświetlić mrok, jaki istnieje w nas (ludziach dorosłych) oraz w naszych pociechach. Bajki to najbliższe dziecku utwory, w których świat realny miesza się z fantastycznym i razem tworzą zrozumiałą rzeczywistość. Dziecko zapoznaje się w nich z sytuacjami wzbudzającymi niepokój, lęk, strach oraz znajduje cudowne rozwiązanie problemów. Świat bajek jest pełen ludzi dobrych i złych, zwierząt łagodnych i groźnych, przygód wspaniałych i tych groźnych. Celem nadrzędnym wszystkich tekstów bajkowych jest przede wszystkim pozbycie się lęku, rozwiązanie trudnych emocjonalnie sytuacji, które w końcowym efekcie mogą dzięki nim okazać się przyjemne, a nawet radosne. Autorce przyświecała jedna ważna idea - „przecież nasze życie, głównie zaś życie dzieci, zależy od naszego sposobu myślenia”. Książka składa się z trzech części. W pierwszej i drugiej autorka przedstawia teoretyczne zagadnienia związane z lękiem i omawia rolę bajki w obniżeniu jego poziomu. W trzeciej części (moim zdaniem najlepszej!) zaprezentowała bajki, które pozostawia czytelnikowi do oceny. Pragnę dodać, że świat bajek, jaki przedstawia autorka posiada dużo cech rzeczywistości, która nas otacza. Opowieści te są inne, są… ciekawe, uczą i „leczą”. Drodzy czytelnicy, polecam gorąco tą lekturę. Wiem, że nie będziecie żałować i sami ocenicie jej bogatą treść. Kinga Siernicka WRÓĆ 12 DALEJ

Sprawdzone przepisy na świąteczne smakołyki PIERNICZKI 90 dkg mąki 40 dkg miodu 45 dkg cukru 3 jajka 1 ½ dkg sody oczyszczonej 5 łyżeczek przyprawy do piernika Wykonanie: Miód rozpuścić prawie do zagotowania, wlać do mąki. Następnie wsypać cukier, dodać rozpuszczone masło, jajka i sodę. Ugnieść ciasto, odstawić na 2 godziny, rozwałkować porcje i wycinać pierniczki, piec ok. 5-8 min w temp. 180 C. KRUCHE CIASTECZKA „ GWIAZDECZKI” 4 szklanki krupczatki 5 żółtek 1 szklanka śmietana 40 dkg masła ( rozpuścić) 1 szklanka cukru pudru 20 dkg posiekanych orzechów cukier i jajko do posmarowania ciastek i posypania na wierzchu Wykonanie: Wszystkie składniki zagnieść, jeśli ciasto będzie za suche dodać śmietany, urobione ciasto pozostawić w lodówce na 1 godzinę. Rozwałkować ciasto, wyciąć gwiazdki, posmarować jajkiem i posypać cukrem. Piec około 20 minut w temperaturze 200 C. WRÓĆ 13 DALEJ

NORWESKIE CIASTO ŚWIĘTEGO MIKOŁAJA BABCINY PIERNIK ¼ kostki tłuszczu 1 szklanka cukru 2 ½ szklanki mąki 4 jajka 1 łyżeczka sody oczyszczonej 1 mały proszek do pieczenia 1 łyżeczka cynamonu 2-3 łyżki powideł lub dżemu 0,4 litra jogurtu lub kefiru Wykonanie: Wszystkie składniki urobić w misce, wlać do formy, piec około 40 minut w temperaturze 180C. NORWESKIE CIASTO ŚWIĘTEGO MIKOŁAJA Polewa: 1 łyżka serka homogenizowanego naturalnego lub waniliowego 1 łyżeczka bardzo miękkiego masła 1 łyżeczka cukru 4-5 łyżki cukru pudru 3 jaja 17,5 dkg cukru 100 ml oleju ( około ½ szklanki) 20 dkg mąki 1 łyżeczka proszku do pieczenia 1 łyżeczka sody oczyszczonej 2 łyżeczki cynamonu 1 cukier waniliowy 25 dkg startej surowej marchwi Wykonanie: Wszystkie wyżej wymienione produkty wymieszać razem, dosypać startą na drobnej tarce marchewkę. Ciasto włożyć do okrągłej formy o średnicy około 24 cm, piec przez 45 minut w temperaturze 175 C. Kiedy ciasto ostygnie nałożyć polewę. SMACZNEGO!!! życzy Hanna Brzezińska WRÓĆ 14 DALEJ

Tradycyjne ozdoby choinkowe Tradycja wykonywania ozdób choinkowych jest piękna i warta podtrzymywania. Wieczory wypełnione wspólnym wycinaniem klejeniem zabawek przypomnianych przez rodziców, a przede wszystkim przez babcie i dziadków, połączą rodziny i pozwolą przeżyć w szczególnym nastroju czas oczekiwania na nadejście najpiękniejszych świąt roku - Bożego Narodzenia. Wisiorek wieloczęściowy klejony Na wisiorki w kształcie kul, dzwonków, kwiatów nadaje się papier kolorowy tzw. wycinankowy Potrzebne są: papier wycinankowy, nożyczki, igła, nici, klej. Wycinamy sześć lub osiem jednakowych części dowolnego kształtu i wielkości. Każdą składamy na pół. Sklejamy połówkę jednej części z połówkę następnej, barwną stroną na zewnątrz, aż do otrzymania gotowej formy. Przeszywamy wisiorek u góry i robimy z nitki pętelkę do zawieszenia zabawki. Poszczególne części mogą być różnokolorowe. WRÓĆ 15 DALEJ

Ptaszek z papieru Potrzebne są: biały brystol, bibułka, klej, nici, igła, nożyczki, kredki Na złożonym w pół kawałku brystolu rysujemy połówkę ptaka. Wycinamy ją a w zgięciu (na grzbiecie ptaka) wycinamy szczelinę. Z bibułki wycinamy dość długi prostokąt i składamy w harmonijkę, zaczynając składanie od krótszego boku. Harmonijkę wsuwamy w wycięcie na grzbiecie ptaka i przyklejamy do grzbietu w kierunku ogona; z drugiego takiego samego prostokąta również robimy harmonijkę i wklejamy w miejsce ogona. Miejsce przyczepienia nitki trzeba tak dobrać, aby ptak zawisł w odpowiedniej pozycji. Ostatnią czynnością będzie dorysowanie oczu. Grażyna Podgórska-Chęsy WRÓĆ 16 DALEJ

Obrazek do wspólnego kolorowania WRÓĆ 17 DALEJ

Opracowanie graficzne prezentacji multimedialnej: Biuletyn informacyjny wydawany w Ośrodku Szkolno-Wychowawczym nr 3, przy ul. Granicznej 12, w Bydgoszczy, przez nauczycieli nauczania indywidualnego. Redaktor: Dorota Kurkiewicz Zespół redagujący numer 2 biuletynu: Hanna Brzezińska, Alina Dąbrowska, Sylwia Kurland, Małgorzata Lubiszewska, Maria Michewicz , Grażyna Podgórska-Chęsy, Barbara Prokopiak, Kinga Siernicka, Małgorzata Wierzbicka Opracowanie graficzne prezentacji multimedialnej: Katarzyna Krajnik WRÓĆ 18 ZAKOŃCZ