Tarnowskie Góry

Flaga i Herb HERB jeden z głównych symboli miasta Tarnowskie Góry. 25 lipca 1562 roku Jerzy Fryderyk von Ansbach nadał miastu herb - tarczę trójdzielną składającą się ze złotego skrzydła orła górnośląskiego na czarnym tle, młotków (Młotki symbolizują najważniejsze zajęcie pierwszych mieszkańców miasta – gwarków) i pół czarnego orła dolnośląskiego (a zarazem ogólnośląskiego), a także ozdobienie (labry i hełm rycerski) pochodzącego z herbu Hohenzollernów na srebrnym tle. Wcześniej Od 1529 Urząd Górniczy w Tarnowskich Górach, pełniący również funkcje administracyjne, używał godła otrzymanego od Jana II Opolskiego - tarczy dwudzielnej, na której w górnym polu na niebieskim tle znalazło się złote skrzydło orła Piastów górnośląskich, w dolnym dwa skrzyżowane narzędzia górnicze: złoty pyrlik i żelazko. FLAGA nawiązuje w barwach do herbu, składa się z trzech poziomych równoległych pasów tej samej wielkości. Pas górny jest koloru białego (srebrnego), co nawiązuje do wydobycia srebra. Pas środkowy jest koloru czarnego – to odniesienie do czarnego orła w herbie Hohenzollernów, a pas dolny jest żółty (złoty) co nawiązuje do orła piastowskiego (górnośląskiego).

Historia Nazwa miasta pochodzi od nazwy wsi Tarnowice i słowa gory, co po staropolsku oznaczało kopalnie. Widok miasta Tarnowskie Góry w I poł. XVIII wieku Historia miasta jest związana z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku. Według legendy, pierwszą bryłę kruszcu srebronośnego wyorał chłop Rybka około 1490. Ówczesny właściciel ziem, Jan II Dobry oraz margrabia Jerzy von Ansbach w 1526 nadali powstającemu miastu przywilej wspierający górnictwo. W 1526r Tarnowskie Góry otrzymały prawa miejskie, a dwa lata później ogłoszony został tzw. Ordunek Górny. W połowie XVI wieku Tarnowskie Góry były największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku. W 1529 protestanci wybudowali pierwszy drewniany kościół, a dwa lata później na jego miejscu powstał murowany. 16 grudnia 1740 wkroczeniem wojsk pruskich na Śląsk rozpoczęły się wojny śląskie. w 1788 uruchomiono pierwszą na kontynencie europejskim maszynę parową do odwadniania wyrobisk górniczych. W 1873 powstało Starostwo Tarnogórskie. W 1922 miasto włączono do Polski. Nazwa miasta pochodzi od nazwy wsi Tarnowice (obecnie dzielnica – Stare Tarnowice) i słowa gory, co w po staropolsku oznaczało kopalnie. Historia miasta jest bardzo związana z wydobyciem rud srebra, ołowiu i cynku. Według legendy, pierwszą bryłę kruszcu srebronośnego wyorał chłop Rybka około 1490. Od tego czasu na teren dzisiejszego miasta zaczęli przybywać osadnicy, powstawały pierwsze osady górnicze. Ówczesny właściciel ziem, Jan II Dobry, książę opolsko-raciborski, oraz margrabia Jerzy von Ansbach w 1526 nadali powstającemu miastu przywilej wspierający górnictwo, tj. "akt wolności górniczej". W tym samym roku Tarnowskie Góry otrzymały prawa miejskie, a dwa lata później ogłoszony został tzw. Ordunek Gorny. Jest to okres szybkiego rozwoju górnictwa rud srebronośnych oraz miasta, w którym równie intensywnie rozwija się handel i rzemiosło. Wybudowano wtedy wiele istniejących do dziś kamienic. W połowie XVI wieku Tarnowskie Góry były największym ośrodkiem górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku. Wielu zwolenników znalazła tu reformacja. Jej utrwalenie nastąpiło po śmierci Jana II Dobrego (1532), kiedy miasto przeszło pod panowanie Hohenzollernów. W 1529 protestanci wybudowali pierwszy drewniany kościół, a dwa lata później na jego miejscu – murowany. W 1531 utworzono różnowierczą szkołę, której rektorem na przełomie XVI i XVII wieku był Daniel Franconius, wybitny ariański pedagog i poeta. Świetności miasta kres położyła wojna trzydziestoletnia (1618-1648). W 1676 w Tarnowskich Górach wybuchła zaraza, która ustąpiła po "procesji błagalnej" do Piekar. Na pamiątkę tego zdarzenia tarnogórzanie zobowiązali się udawać corocznie w niedzielę po 2 lipca do Sanktuarium Matki Boskiej Piekarskiej. Tradycja ta trwa do dzisiaj. 16 grudnia 1740 wkroczeniem wojsk pruskich na Śląsk rozpoczęły się wojny śląskie. Po zakończeniu pierwszej z nich w 1742 miasto przeszło spod panowania austriackiego pod pruskie. W latach 80. XVIII wieku powstała z inicjatywy Fryderyka Wilhelma von Redena rządowa kopalnia i huta "Fryderyk" – nazwana od królewskiego imienia, w której w 1788 uruchomiono pierwszą na kontynencie europejskim, sprowadzoną z Anglii, maszynę parową do odwadniania wyrobisk górniczych. W 1803 otwarto pierwszą szkołę górniczą, kilkanaście lat później wydrążono nową sztolnię "Fryderyk", założono drukarnię, wybrukowano rynek i ulicę Krakowską i Lubliniecką, założono nowe fabryki i hutę żelaza, rozpoczęto budowę wodociągów miejskich. Również wtedy powstała Spółka Bracka jako instytucja ubezpieczająca górników. W 1857 uruchomiono pierwszą linię kolejową do Opola. Rozwój miasta przypieczętowało powstanie w 1873 Starostwa Tarnogórskiego. Podczas plebiscytu mieszkańcy miasta prawie w 85% opowiedzieli się za Niemcami[16][17], z kolei mieszkańcy powiatu Tarnowskie Góry opowiedzieli się za przynależnością do Polski – za Polską głosowało 62%, za przynależnością do Niemiec 38% (w tym prawie 10% tzw. emigrantów). W 1922 miasto włączono do Polski. Na początku XX wieku wyczerpały się zasoby rud i zakończyło się wydobycie kruszcu.

Gwarki To cykliczna impreza kulturalno-historyczno w Tarnowskich Górach, organizowana w pierwszej połowie września corocznie od 1957 roku. Nazwa imprezy powstała od górników wydobywających srebrnonośną galenę, zwanych gwarkami. W ramach obchodów Dni Gwarków organizowanych jest szereg imprez sportowych, kulturalnych i rozrywkowych, oraz pochód historyczny. Gwarki Tarnogórskie - to cykliczna impreza kulturalno-historyczno w Tarnowskich Górach, organizowana w pierwszej połowie września corocznie od 1957 roku (z wyjątkiem lat 1982 i 1983 - czas stanu wojennego). Nazwa imprezy powstała od górników wydobywających srebrnonośną galenę, zwanych gwarkami. W ramach obchodów Dni Gwarków organizowanych jest szereg imprez sportowych, kulturalnych i rozrywkowych. Wśród gości tej imprezy znajdują się sławy polskiej sceny muzycznej i rozrywkowej. Dla dzieci przewidziane są różnorodne konkursy, oraz inne atrakcje jak np. karuzele. 4 sierpnia 1957 r.w miejscowej gazecie - Gwarku - znalazła się informacja, iż Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej organizuje imprezę nawiązującą do przywileju nadanego Tarnowskim Górom w 1599 roku.

Ludzie związani z miastem Bronisław Hager Prof. Jan Miodek Honorowi obywatele miasta Ks. prof. Remigiusz Sobański Raymond Wawzyniak ks. prałat Stefan Wylężek Ks. dr. Gustaw Klapuch Joachim Janik Prof. Jan Miodek Pułkownik śp. Bernard Drzyzga Profesor Bożenia Hager-Małecka Bolesław Lubosz Maria Pańczyk-Poździej ksiądz Jan Twardowski Wybitni tarnogórzanie Józef Piernikarczyk Jan Nowak Bronisław Hager Feliks Piestrak Józef Korol Jan Bondkowski ks. Michał Lewek Teofil Królik Jakub Gruzełka Fryderyk Antes ks. Michał Lewek Maria Pańczyk-Poździej Honorowi obywatele miasta Ks. prof. Remigiusz Sobański - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa kanonicznego Raymond Wawzyniak - za wybitną działalność na rzecz współpracy partnerskiej pomiędzy Mericourt a Tarnowskimi Górami ks. prałat Stefan Wylężek - za ogromny wkład w krzewienie kultury chrześcijańskiej Ks. dr. Gustaw Klapuch - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie praw człowieka w oparciu o moralność chrześcijańską, teologii i działalności społecznej Joachim Janik - za wybitne osiągnięcia w dziedzinie prawa karnego w czasie wieloletniego pełnienia funkcji prezesa Sądu Okręgowego w Opolu, wiceprezesa Krajowej Rady Sądownictwa, doradcy ministra sprawiedliwości i wykładowcy Uniwersytetu Opolskiego Prof. Jan Miodek - za popularyzowanie w swojej działalności naukowej i publicystycznej wartości kulturalnych Ziemi Gwarków oraz podnoszenie prestiżu Tarnowskich Gór Pułkownik śp. Bernard Drzyzga - za zasługi na ziemi ojczystej dokonane czynem żołnierza, patrioty i dowódcy Armii Krajowej Profesor Bożenia Hager-Małecka - za zasługi w ratowaniu zdrowia śląskich dzieci Bolesław Lubosz - za zasługi w twórczości literackiej upowszechniającej m.in. historię i tradycje miasta oraz kulturotwórczą aktywność w Jego teraźniejszym życiu Maria Pańczyk-Poździej - za wybitną i wieloletnią działalność na rzecz popularyzacji śląskich tradycji, gwary i kultury, w tym również tradycji i kultury miasta ksiądz Jan Twardowski - za wspaniałą twórczość literacką, dzięki której zaglądamy w głąb własnej duszy i znajdujemy odpowiedź na pytania o nas samych i o istocie uczuć Wybitni tarnogórzanie Józef Piernikarczyk - nie urodził się w Tarnowskich Górach, ale pisał o nich wiele prac naukowych, tu pracował w liceum żeńskim i tu mieszkał Jan Nowak - Także nie urodził się w Tarnowskich Górach, ale tu pracował w swojej własnej księgarni i mieszkał. Został nazwany tarnogórskim kronikarzem ponieważ w 1927 r. wydał Kroniki miasta i powiatu Tarnowskie Góry. Bronisław Hagier - mieszkaniec miasta, pracował tu jako lekarz i wiceburmistrz. Przyczynił się bardzo do nowoczesnego rozwoju miasta. Feliks Piestrak - przyczynił się bardzo do rozwinięcia tarnogórskiej oświaty. Pracował w Szkole Górniczej. Józef Korol - starosta tarnogórski, podczas wojny zginął bohatersko broniąc się w kamienicy. Został odznaczony orderem Virtuti Militari . Jan Bondkowski - urodził się w Tarnowskich Górach. Był wielkim organizatorem narodowowyzwoleńczym. Odznaczony orderem niepodległościowym. ks. Michał Lewek - działacz narodowowyzwoleńczy. Wybitny patriota i duszpasterz tarnogórski. Teofil Królik - tarnogórzanin z urodzenia, walczył, by po plebiscycie ziemie tarnogórskie dostały się w ręce Polaków Jakub Gruzełka - żył w XVII wieku . Był bogatym obywatelem miasta i mistrzem górniczym. W latach 1608 1612 pełnił funkcję Burmistrz Miasta. W 1617 przeznaczył 700 talarów na budowę drugiego kościoła w mieście. Fryderyk Antes - w maju 1934 r. wybrany został na burmistrza Tarnowskich Gór. Przyczynił się do rozbudowy obiektów komunalnych, stworzenia rynku pracy dla bezrobotnych i umacniania polskości. Z jego ręki wyszedł pomysł stworzenia muzeum miejskiego. Walczył podczas II wojny światowej w AK. ks. Michał Lewek

Sztolnia Czarnego Pstrąga Zabytki Sztolnia Czarnego Pstrąga Sztolnia to 600 metrowy fragment najdłuższej w rejonie Tarnowskich Gór sztolni odwadniającej Głębokiej należącej do kopalni Fryderyk. Sztolnię można zwiedzać od 1957 roku. Jest ona jedną z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Sztolnia „Czarnego Pstrąga” została uznana za pomnik historii. Trasa turystyczna znajduje się pomiędzy szybami Ewa (1826) i Sylwester (1828). Wody ze sztolni uchodzą do rzeki Dramy. Sztolnia Czarnego Pstrąga to 600 metrowy fragment najdłuższej w rejonie Tarnowskich Gór sztolni odwadniającej Głębokiej należącej do kopalni Fryderyk (niem. Friedrichs-Grube, w późniejszym okresie nazwa została zmieniona na Kościuszko). Sztolnię można zwiedzać od 1957 roku. Jest ona jedną z atrakcji Szlak architektury icon.svg Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Sztolnia „Czarnego Pstrąga” i podziemia zabytkowej Kopalni Rud Srebronośnych zostały uznane za pomnik historii rozporządzeniem Prezydenta RP z 14 kwietnia 2004 roku (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062). Trasa turystyczna znajduje się pomiędzy szybami Ewa (1826) i Sylwester (1828). Podczas wycieczki, która odbywa się łodziami, można obserwować niewielkie, tworzące się współcześnie stalaktyty i oryginalne partie chodnika sztolniowego wykutego w skale dolomitowej. Wody ze sztolni uchodzą do rzeki Dramy.

Kopalnia Zabytkowa Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych – t o podziemna trasa turystyczna umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni kruszców srebronośnych, założonej w triasowych dolomitach i wapieniach. Kopalnia znajduje się obok Sztolni Czarnego Pstrąga. Została udostępniona do zwiedzania w 1976 roku. Na powierzchni znajduje się Muzeum Górnictwa i Skansen Maszyn Parowych. Podziemia zabytkowej kopalni i Sztolnia „Czarnego Pstrąga” zostały uznane za pomnik historii. Na głębokości 40 m powstał szlak turystyczny o długości 1700 m i kształcie trójkąta, łączący trzy szyby: "Anioł", "Żmija" i "Szczęść Boże". Ze szlakiem sąsiadują trzy komory o wielkości od 500 do 2000 m2. Blisko 300 metrowy fragment trasy trzeba pokonać łodzią. Przed zejściem pod ziemię zwiedzający mogą obejrzeć wystawę minerałów, narzędzi używanych w górnictwie oraz Skansen Maszyn Parowych. Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych – w Tarnowskich Górach to podziemna trasa turystyczna umożliwiająca zwiedzanie podziemi dawnej kopalni kruszców srebronośnych, założonej w triasowych dolomitach i wapieniach. Od 2004 pomnik historii. Kopalnia znajduje się obok Sztolni Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach przy ul. Szczęść Boże 81. Została udostępniona do zwiedzania w 1976 roku. Na powierzchni znajduje się Muzeum Górnictwa i Skansen Maszyn Parowych. Od 19 października 2006 Zabytkowa Kopalnia Rud Srebronośnych znajduje się na trasie Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego. Podziemia zabytkowej kopalni i Sztolnia „Czarnego Pstrąga” zostały uznane za pomnik historii rozporządzeniem Prezydenta RP z 14 kwietnia 2004 roku Na głębokości 40 m powstał szlak turystyczny o długości 1700 m i kształcie trójkąta, łączący trzy szyby: "Anioł", "Żmija" i "Szczęść Boże". Ze szlakiem sąsiadują trzy komory o wielkości od 500 do 2000 m2. Blisko 300 metrowy fragment trasy trzeba pokonać łodzią. Kopalnia otwarta jest od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 14.00, a w soboty i niedziele od 9.00 do 17.00 Przed zejściem pod ziemię zwiedzający mogą obejrzeć wystawę minerałów, narzędzi używanych w górnictwie oraz Skansen Maszyn Parowych.

Dzwonnica Gwarków Ta zabytkowa dzwonnica pochodzi z dawnej kopalni kruszcu. W XIX i XX wieku służyła pracownikom kopalni dolomitu w kamieniołomie "Blachówka". W 1955 roku, dzięki inicjatywie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej przeniesiono ją do centrum Tarnowskich Gór, na plac Gwarków przy kościele p.w. Św. Piotra i Pawła, gdzie stoi na podmurowaniu z kamienia wapiennego w miejscu dawnego domu zbornego gwarków. Ta zabytkowa dzwonnica pochodzi z dawnej kopalni kruszcu. W XIX i XX wieku służyła pracownikom kopalni dolomitu w kamieniołomie "Blachówka". W 1955 roku, dzięki inicjatywie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej (SMZT), przeniesiono ją do centrum Tarnowskich Gór, na plac Gwarków przy kościele p.w. Św. Piotra i Pawła, gdzie stoi na podmurowaniu z kamienia wapiennego po dzień dzisiejszy jako pamiątka minionej epoki, w miejscu dawnego domu zbornego gwarków. Obiekt ten w całości wykonany jest z drewna, a pod namiotowym dachem pokrytym gontem przymocowany jest szychtowy dzwonek.

Park Miejski Park Miejski w Tarnowskich Górach – położony na warpiach park w tarnogórskim Śródmieściu. Rośnie tu blisko 50 gatunków drzew i 10 gatunków krzewów. W większości rodzimego pochodzenia. Wejście Parku zwieńcza grupa głazów narzutowych. Największy spośród nich jest pomnikiem przyrody. Jeden z głazów ma tablicę z wierszem Jana Nowaka z 1925 r. Park obejmuje następujące obiekty: drewniana wieża widokowa, staw z fontanną, kawiarenka, korty tenisowe, górka saneczkowa, muszla koncertowa, grzybek. Park Miejski w Tarnowskich Górach – położony na warpiach (pozostałościach po działających w XIX w. kopalniach rud) park w tarnogórskim Śródmieściu. Rośnie tu blisko 50 gatunków drzew i 10 gatunków krzewów. W większości rodzimego pochodzenia. Wejście Parku zwieńcza grupa głazów narzutowych. Największy spośród nich jest pomnikiem przyrody. Jeden z głazów ma tablicę z wierszem Jana Nowaka z 1925 r. Park obejmuje następujące obiekty: drewniana wieża widokowa, staw z fontanną, kawiarenka, korty tenisowe, górka saneczkowa, muszla koncertowa i inne. W zachodniej części Parku Miejskiego mieści się cmentarz wojenny, na którym spoczywają żołnierze z I i II wojny światowej, a 10 kwietna 2011 roku odsłonięty został pomnik upamiętniający ofiary katastrofy pod Smoleńskiem.

R a t u s z Od 1896 r. architekt Carl Benjamin Szametike rozpoczął wznosić ratusz, kolejny już w historii Tarnowskich Gór. Projektantem nowej siedziby był berliński architekt Herman Guth (1851-1924), twórca szeregu obiektów administracyjnych i sakralnych .Pracom budowlanym towarzyszyło tragiczne wydarzenie: 19 listopada 1897 roku wskutek nieuwagi pracowników spłonął doszczętnie hełm wieży, wznoszącej się prawie 40 metrów ponad płytą rynku. Mimo to kilka miesięcy później, 11 sierpnia 1898 roku, nowy ratusz uroczyście oddano do użytku. Trój-kondygnacyjny obiekt o fasadzie obłożonej lśniącą cegłą klinkierową wykorzystywany był pierwotnie w następujący sposób: na parterze zlokalizowano sklepy, na pierwszym piętrze biura magistrackie, na drugim – mieszkanie burmistrza oraz salę posiedzeń rady miejskiej. Wnętrze ratuszowe często zmieniało swój wygląd, np. podczas II wojny światowej na ścianach klatki schodowej widniały sceny z historii miasta wykonane przez miejscowego malarza Józefa Machwitza. Piękna kuta balustrada z wicią roślinną zachowała się w klatce schodowej do dziś. W 2010 roku przeprowadzona została renowacja fasady głównej ratusza. Budowa Do 1894 r. znajdował się w tym miejscu sąd okręgowy, wcześniej – górnośląska szkoła górnicza, zasłużona dla miasta i regionu placówka edukacyjna. W tymże roku magistrat pod kierownictwem burmistrza Simona Kotitschke zakupił parcelę sądową za 57 tys. marek. Stary budynek sądu wyburzono, a w jego miejsce od 1896 r. architekt Carl Benjamin Szametike rozpoczął wznosić ratusz, kolejny już w historii Tarnowskich Gór. Projektantem nowej siedziby władz miejskich był berliński architekt Herman Guth (1851-1924), twórca szeregu obiektów administracyjnych i sakralnych (Jawor, Celle, Spandau, Plauen, Malmö). Pracom budowlanym towarzyszyło tragiczne wydarzenie: 19 listopada 1897 roku wskutek nieuwagi pracowników spłonął doszczętnie hełm wieży, wznoszącej się prawie 40 metrów ponad płytą rynku. Mimo to kilka miesięcy później, 11 sierpnia 1898 roku, nowy ratusz uroczyście oddano do użytku. Przeznaczenie[edytuj] Trój-kondygnacyjny obiekt o fasadzie obłożonej lśniącą cegłą klinkierową (zniszczoną w trakcie czyszczenia w 2. poł. XX w.), wykorzystywany był pierwotnie w następujący sposób: na parterze zlokalizowano sklepy, na pierwszym piętrze biura magistrackie, na drugim – mieszkanie burmistrza oraz salę posiedzeń rady miejskiej. Architektura[edytuj] W elewacji ratusza kontrastują trzy zastosowane surowce: czerwona klinkierówka, śląski granit użyty do cokołu oraz piaskowiec (pochodzący z Warty Bolesławieckiej na Dolnym Śląsku), z którego wykonane zostały m.in. herby i godła Donnersmarcków, Hohenzollernów, Śląska, Prus, Rzeszy i Tarnowskich Gór, dłuta Matthiasa Carla Schillinga (1851-1909), nadwornego mistrza kamieniarskiego z Berlina. Do 1957 roku frontową elewację zdobiła figura Jerzego von Hohenzollern-Ansbach. Posąg ten, dzieło wrocławskiego rzeźbiarza Heinricha Kiesewaltera (1854-?), stanął w niszy ratuszowej elewacji w październiku 1899 roku, jako dar władz powiatu tarnogórskiego. Usunięty w 1934 roku, przywrócony (kopia) w czasie okupacji, w 1957 roku, został usunięty po raz drugi i zastąpiony rzeźbą gwarka, dziełem Edmunda Halke z Piekar Śląskich. Wnętrze[edytuj] Sala posiedzeń rady miejskiej, przerabiana podczas gruntownej renowacji ratusza w 1925 roku, wyróżnia się ciekawym wystrojem: boazerią i drewnianym sklepieniem, zbliżonym przekrojem do koniczyny. Jej ozdobą jest też piękne, duże okno. W 1899 roku w niej właśnie odbył się pierwszy w dziejach Tarnowskich Gór zjazd reprezentantów Górnego Śląska. Wnętrze ratuszowe często zmieniało swój wygląd, np. podczas II wojny światowej na ścianach klatki schodowej widniały sceny z historii miasta (od aktu założycielskiego Jerzego Hohenzollerna po zajęcie miasta przez armię niemiecką w 1939 roku), wykonane przez miejscowego malarza Józefa Machwitza. Piękna kuta balustrada z wicią roślinną zachowała się w klatce schodowej do dziś. W 2010 roku przeprowadzona została renowacja fasady głównej ratusza.

Kamienice podcieniowe Kamienice podcieniowe– zabytek i jedna z największych atrakcji turystycznych Tarnowskich Gór. Szereg kamieniczek w zachodniej pierzei Rynku i przy ulicy Gliwickiej powstał w 2. poł. XVI wieku, wraz ze zlokalizowaniem w tym miejscu centralnego placu miasta. Arkadowe, otwarte podcienia to jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów tarnogórskiej architektury. We wnętrzach zachowały się archaiczne cechy architektoniczne - sklepione kolebkowo piwnice, kamienne odrzwia z gmerkiem wykonawcy. Kamienice podcieniowe w Tarnowskich Górach – zabytek i jedna z największych atrakcji turystycznych Tarnowskich Gór. Historia[edytuj] Szereg kamieniczek w zachodniej pierzei Rynku i przy ulicy Gliwickiej, zwanych potocznie Laubami, powstał w 2. poł. XVI wieku, wraz ze zlokalizowaniem w tym miejscu centralnego placu miasta. Architektura[edytuj] Arkadowe, otwarte podcienia to jeden z najbardziej rozpoznawalnych elementów tarnogórskiej architektury. Takie arkady miały dawniej jeszcze dwie sąsiednie kamienice. Utrzymane w stylistyce renesansowej budynki podlegały jednak wielu przeróbkom. Obecny wygląd domy z podcieniami uzyskały w początkach XIX wieku, część obiektów tej pierzei przebudowano natomiast całkowicie na przełomie XIX i XX wieku. We wnętrzach zachowały się archaiczne cechy architektoniczne - sklepione kolebkowo piwnice, kamienne odrzwia z gmerkiem wykonawcy

S e d l a c z k Dom Sedlaczka - pochodzący z XVI w. zabytkowy budynek znajdujący się przy Rynku w Tarnowskich Górach Pierwotnie był siedzibą Starostów Ziemi Bytomskiej. W 1805 roku został wykupiony przez czeskiego kupca Jana Sedlaczka, który urządził w nim, istniejącą do dziś, winiarnię. Jest to miejsce, gdzie zatrzymał się i biesiadował w 1683 Jan III Sobieski podczas swojej wyprawy na Wiedeń. Swoją obecnością winiarnię zaszczycili także August II Mocny (1697), August III (1734), Johann Wolfgang Goethe (1790) czy Julian Ursyn Niemcewicz (1821). Po drugiej wojnie światowej budynek był w opłakanym stanie i groziło mu wyburzenie. Dom Sedlaczka - pochodzący z XVI w. zabytkowy budynek znajdujący się przy Rynku w Tarnowskich Górach (Rynek 1)[2]. Historia[edytuj] Pierwotnie był siedzibą Starostów Ziemi Bytomskiej. W 1805 roku został wykupiony przez czeskiego kupca Jana Sedlaczka, który urządził w nim, istniejącą do dziś, winiarnię (do 1922 była prowadzona prowadzona przez Sedlaczków). Tablica pamiątkowa z okazji 300. rocznicy pobytu Wojska Polskiego pod Wodzą Króla Jana III Sobieskiego (...) w drodze na odsiecz Wiednia ufundowana przez SMZT Jest to miejsce, gdzie zatrzymał się i biesiadował w 1683 Jan III Sobieski podczas swojej wyprawy na Wiedeń. Swoją obecnością winiarnię zaszczycili także August II Mocny (1697), August III (1734), Johann Wolfgang Goethe (1790) czy Julian Ursyn Niemcewicz (1821). Po drugiej wojnie światowej budynek był w opłakanym stanie i groziło mu wyburzenie. Jednak Stowarzyszenie Miłośników Historii i Zabytków Ziemi Tarnogórskiej (ob. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej) podjęło się remontu. Podczas trwania prac renowacyjnych odkryto renesansowy strop z polichromią z I poł. XVII wieku. Architektura[edytuj] Budynek posiada więźbę dachową pokrytą gontem. W narożniku bydynku można zaobserwować kamienną głowę z XVII wieku. Na parterze zachowały się sklepienia kolebkowe z lunetami, a piwnice są sklepione kolebkowo z lunetami oraz żaglasto. Nad wejściem do budynku znajduje się pochodząca z 1786 ozdobna dekoracja z puttami podtrzymującymi kotarę oraz pierwszy herb miasta (będący jednocześnie herbem górniczym). Na miejscu tego herbu między XVIII a II poł. XX wieku znajdował się orzeł Królestwa Prus. Wnętrza parteru zdobiły pierwotnie dziewiętnastowieczne malowidła i płaskorzeźba z wizerunkiem Augusta Mocnego (nie zachowały się). Zdobne wejście do budynku Na pierwszym piętrze zlokalizowane jest założone w 1958 muzeum z ciekawymi zbiorami (głównie górniczymi) i wystawami z minionych epok. W jednej z tamtejszych sal, tzw. Sali pod Renesansowym Stropem organizowane są spotkania naukowo-kulturalne.[3]. Obecnie piętro jest własnością Urzędu Miasta Tarnowskie Góry, a piwnice i parter, gdzie znajdują się restauracja Sedlaczek i wspomniana Winiarnia Sedlaczka, są własnością państwa Wójcik[1].

Pałac w Rybnej Pałac w Rybnej znajdujący się w Rybnej, dzielnicy Tarnowskich Gór. Został wzniesiony w 1796 roku z inicjatywy rodziny Warkoczów, a następnie w 1829 przeszedł w ręce rodziny Chrząszczewskich. Po krótkim czasie pałac znalazł się w posiadaniu rodziny Kosickich, która lekko go przebudowała. W ich władaniu znajdował się aż do 1922 roku. Od 1935 pałac był siedzibą Związku Strzeleckiego. W czasie II wojny światowej pałac przeszedł w ręce rodu Henckel von Donnersmarck, gdzie przechowywali swoje dokumenty. Po roku 1945 w pałacu znajdowały się mieszkania komunalne. W 1983 roku władze miasta Tarnowskie Góry przekazały odrestaurowany pałac Stowarzyszeniu Polskich Artystów Muzyków, a w nim samym utworzono Dom Pracy Twórczej. Od 1998 roku pałac w Rybnej działa jako spółka. Na początku 2010 roku zaś została wykonana gruntowna renowacja elewacji pałacu. Obecnie Pałac w Rybnej prowadzi działalność gastronomiczno-hotelarską, włącznie z organizacją przyjęć okolicznościowych, w tym wesel, bankietów firmowych oraz biznesowych. Pałac w Rybnej (nazywany również pałacem Warkoczów) – pałac znajdujący się w Rybnej, dzielnicy Tarnowskich Gór. Został wzniesiony w 1796 roku z inicjatywy rodziny Warkoczów, a następnie w 1829 przeszedł w ręce rodziny Chrząszczewskich. Po krótkim czasie pałac znalazł się w posiadaniu rodziny Kosickich (von Koschützki), która lekko go przebudowała. W ich władaniu znajdował się aż do 1922 roku. Od 1935 pałac był siedzibą Związku Strzeleckiego. W czasie II wojny światowej pałac przeszedł w ręce rodu Henckel von Donnersmarck, gdzie przechowywali swoje dokumenty. Po roku 1945 w pałacu znajdowały się mieszkania komunalne. W latach 1974–80 został odbudowany zgodnie z pierwowzorem. W 1983 roku władze miasta Tarnowskie Góry przekazały odrestaurowany pałac Stowarzyszeniu Polskich Artystów Muzyków, a w nim samym utworzono Dom Pracy Twórczej. Od 1998 roku pałac w Rybnej działa jako spółka, której jedynym udziałowcem jest gmina Tarnowskie Góry. Na początku 2010 roku zaś została wykonana gruntowna renowacja elewacji pałacu. Obecnie Pałac w Rybnej prowadzi działalność gastronomiczno-hotelarską, włącznie z organizacją przyjęć okolicznościowych, w tym wesel, bankietów firmowych oraz biznesowych. Ponadto Pałac w Rybnej prowadzi działalność kulturalną – w szczególności organizując koncerty muzyki klasycznej oraz wystawy i spotkania z twórcami. Wybudowany w stylu późnobarokowym na co wskazuje wysoki mansardowy dach oraz klasycystycznym (elewacja frontowa z wysuniętym ryzalitem i trójkątnym naczółkiem). Pałac jest otoczony parkiem z kamiennymi zabudowaniami gospodarczymi oraz kilkusetletnimi dębami stanowiącymi pomniki przyrody.

Zamek w Starych Tarnowicach Zamek w stylu renesansu z wewnętrznym dziedzińcem i krużgankami został wybudowany najpewniej w XVI wieku. Zamek był w następnych wiekach wielokrotnie przebudowywany. Fundatorem był najprawdopodobniej Piotr Wrochem. W 1820 r. kupił od Gottlieba von Büttnera zamek wraz z okolicznymi dobrami hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca. Po II wojnie światowej zamek i dobra tarnowickie zostały znacjonalizowane. Zamek stał się własnością PGR-u. W ciągu następnych dziesięcioleci coraz bardziej niszczał. W 2000 r. właścicielem stał się Rajner Smolorz, który podjął się całkowitej renowacji zamku i otoczenia. Pod koniec 2010 zakończył się remont zamku oraz jego otoczenia. Zamek w Starych Tarnowicach − zabytkowy obiekt w Starych Tarnowicach, dzielnicy Tarnowskich Gór. Pierwszy gród w Tarnowicach (obecnie dzielnicy Tarnowskich Gór) stał w okolicach kościoła parafialnego, gdzie zachowało się niewielkie wzniesienie, dawny gródek rycerski – prawdopodobnie siedziba Adama de Tarnowice – najstarszego znanego z imienia mieszkańca osady. Zamek w stylu renesansu z wewnętrznym dziedzińcem i krużgankami został wybudowany najpewniej w XVI wieku. Zamek był w następnych wiekach wielokrotnie przebudowywany. Fundatorem był najprawdopodobniej Piotr Wrochem. W 1820 r. kupił od Gottlieba von Büttnera zamek wraz z okolicznymi dobrami hrabia Karol Łazarz Henckel von Donnersmarck ze Świerklańca. Dobra tarnowickie wraz z m.in. repeckimi zostały przekształcone przez hrabiego Guido w fideikomis dla jego młodszego syna Krafta. W 1916 r. odziedziczył on te dobra, jako ostatni z rodziny Hencklów. Po II wojnie światowej zamek i dobra tarnowickie zostały znacjonalizowane. Zamek stał się własnością PGR-u. W ciągu następnych dziesięcioleci coraz bardziej niszczał. W 2000 r. właścicielem stał się Rajner Smolorz, który podjął się całkowitej renowacji zamku i otoczenia. Pod koniec 2010 zakończył się remont zamku oraz jego otoczenia (oranżerii, stodoły). W czerwcu 2011 nastąpiło oficjalne otwarcie Centrum Sztuki i Rzemiosła Dawnego.

Dworzec kolejowy i kolej Tarnowskie Góry leżą na: szlaku Magistrali Węglowej (Gdynia – Inowrocław – Zduńska Wola Karsznice – Chorzew Siemkowice – Działoszyn- Herby Nowe – Tarnowskie Góry – Chorzów Batory) szlaku kolejowym Katowice – Lubliniec szlaku kolejowym Opole – Fosowskie – Tarnowskie Góry. Miasto posiada zabytkowy dworzec kolejowy z 1888 roku. Gmach dworca w maju i czerwcu 2007 roku został dokładnie odrestaurowany i jest teraz jednym z najpiękniejszych budynków tego typu na Górnym Śląsku. W pobliżu Tarnowskich Gór znajduje się jedna z największych stacji rozrządowych Europy, która osiąga długość kilku kilometrów od stacji w Miasteczku Śląskim do stacji w Tarnowskich Górach. Co bardzo ważne i trwale związane z koleją tarnogórską jest odpalenie jednej z pierwszych w Europie maszyn parowych, w 1788 r. Przez miasto biegnie trasa towarowa. Tarnowskie Góry leżą na: szlaku Magistrali Węglowej (Gdynia – Inowrocław – Zduńska Wola Karsznice – Chorzew Siemkowice – Działoszyn- Herby Nowe – Tarnowskie Góry – Chorzów Batory) szlaku kolejowym Katowice – Lubliniec szlaku kolejowym Opole – Fosowskie – Tarnowskie Góry. Miasto posiada zabytkowy dworzec kolejowy z 1888 roku. Z zewnątrz posiada neoklasycystyczną kamieniarkę, lecz wewnątrz został on przebudowany w latach PRL-u. Gmach dworca w maju i czerwcu 2007 roku został dokładnie odrestaurowany i jest teraz jednym z najpiękniejszych budynków tego typu na Górnym Śląsku. W pobliżu Tarnowskich Gór znajduje się jedna z największych stacji rozrządowych Europy, która osiąga długość kilku kilometrów od stacji w Miasteczku Śląskim do stacji w Tarnowskich Górach. Co bardzo ważne i trwale związane z koleją tarnogórską jest odpalenie jednej z pierwszych w Europie maszyn parowych, w 1788 r. (druga na świecie). Przez miasto biegnie trasa towarowa. Jednak zmiany szlaków oraz dużo lepszy stan torów i trakcji na innych trasach, przyczynił się dużego zmniejszenia częstotliwości jeżdżących przez Tarnowskie Góry pociągów towarowych. Taki stan rzeczy widziany jest także w przypadku pociągów pasażerskich.

Dziękujemy za uwagę ! Anna Grucza Tomasz Masternak 2012 AG