Agnieszka Wiktorowicz       Ocenianie, jako narzędzie wspomagające proces kształcenia ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Opracowanie: Agnieszka Wiktorowicz Ewa Mieczejko

Ocena to …. każde zachowanie wyrażające aprobatę lub dezaprobatę wypowiedź zawierająca orzecznik “dobry” lub “zły” opinia nauczyciela o wynikach pracy ucznia wyrażona w formie stopnia (lub innej) to wynik oceniania osiągnięć uczniów wyrażony stopniem szkolnym (lub w innej formie) proces zdefiniowania stanu wiedzy uczniów z określonego przedmiotu nauczania to rezultat pracy ucznia określony stopniem szkolnym, bądź opinią nauczyciela

Uczeń to najważniejszy podmiot szkoły, wokół którego skupiają się wszystkie działania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze. Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to uczeń z potrzebami charakterystycznymi dla niego samego.

Uczeń jest pierwszym i najważniejszym adresatem oceny, i to adresatem aktywnym. Cały proces szkolnego kształcenia ma charakter dialogu i współpracy między nauczycielem i uczniem.

Ocenianie to narzędzie wspomagające proces kształcenia Narzędzie służy do bezpośredniego oddziaływania nauczyciela na podmiot, czyli ucznia w procesie nauczania – uczenia się.

Zanim kogoś ocenisz pamiętaj „Oceny szkolne mogą długo ważyć na poczucie własnej wartości i własnych możliwości człowieka” (R. I. Arends)

Ocenianie to integralna część procesu kształcenia. Ocenianie szkolne jest aktem komunikacji nauczyciela z uczniem, która pomaga uczniowi lepiej organizować jego proces uczenia się, a nauczycielowi daje informacje o wiedzy ucznia w celu lepszego planowania własnych działań oraz w celu oceny ich skuteczności.

Regulacje prawne - Polska Podstawy prawne oceniania i klasyfikowania określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 i Nr 130, poz. 906)

Praktyka – Europejska Agencja ds Praktyka – Europejska Agencja ds. Rozwoju Edukacji Uczniów ze Specjalnymi Potrzebami Raporty krajowe wskazują na trzy podstawowe problemy, jakie w związku z tym pojawiają się w kontekście oceniania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi: istnieje potrzeba, by informacje uzyskane w procesie wstępnego rozpoznania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi znalazły odzwierciedlenie w celach programowych należy powiązać cele programowe i terminarz oceniania w Indywidualnych Programach Nauczania należy modyfikować i adaptować metody oceniania używane w szkołach powszechnie dostępnych, tak, aby wychodziły one na przeciw potrzebom uczniów z różnymi trudnościami

„Cinemania bedbug porter”. Holandia Wprowadzono model „Cinemania bedbug porter”. Opiera się on na założeniu, aby wszystkie zalecenia zawarte we wstępnej ocenie edukacyjnych potrzeb dziecka zostały uwzględnione w jego Indywidualnym Programie Nauczania i na ich podstawie wyznaczyć się powinno cele nauczania i oceniania bieżącego.

Dania, Niemcy Podkreśla się potrzebę dobrej współpracy pomiędzy nauczaniem przedszkolnym, szkołami ogólnodostępnymi i specjalistycznymi zespołami oceniającymi. Procedury oceniania, które łączą ze sobą kolejne etapy kształcenia, służą dobru ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jego rodziny, oraz nauczycielom.

Norwegia Tworzy się szkoły „modelowe”, stanowiące przykład, na którym wzorować się mogą inne placówki i w ten sposób wspierana jest idea dzielenia się doświadczeniem w ocenianiu pomiędzy różnymi szkołami ogólnodostępnymi.

Litwa, Łotwa Informowanie ucznia o sukcesach w nauce uznawane jest za wysoce motywujące, jednocześnie jednak dba się o ty, by uczniowie rozumieli, jak zdobyli określoną wiedzę, gdyż w ten sposób ocenianie staje się narzędziem, dzięki któremu uczniowie mogą zrozumieć proces własnego kształcenia.

Ocenianie jest procesem i systemem który wspomaga pracę nauczycieli i rodziców oraz pomaga uczniowi poznać własne możliwości, wspomaga jego rozwój psychospołeczny oraz proces budowania motywacji, kształtowania zainteresowań Najlepszym ocenianiem, wydaje się być takie, które służy samemu uczniowi, jest na niego zorientowane

Reasumując Ocenianie służące określeniu specjalnych potrzeb edukacyjnych oraz będące narzędziem wspomagającym proces kształcenia ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi stało się ostatnio tematem rozważań w wielu krajach. Pomimo różnic w sposobie oceniania i późniejszego wykorzystania informacji zebranych w tym procesie, wszystkie kraje uznają potrzebę precyzyjnego określenia specjalnych potrzeb edukacyjnych konkretnego ucznia.

W każdym państwie obowiązują regulacje prawne określające precyzyjnie tryb rozpoznawania indywidualnych potrzeb edukacyjnych uczniów, którzy mają trudności w szkole. Różne są natomiast sposoby diagnozowania tych potrzeb i stosowane w tym zakresie procedury. W każdym z krajów w mniejszym lub większym zakresie w ocenianie związane z wstępnym rozpoznaniem specjalnych potrzeb edukacyjnych zaangażowane są interdyscyplinarne zespoły specjalistów. We wszystkich w krajach stosowane są formy bieżącego oceniania kształtującego, związane zwykle z programami nauczania – uczenia się.

„...ocenianie szkolne jest jak dzielnica slumsów, zapadłe przedmieście kapitalistycznej metropolii, nie zalecane w przewodnikach do zwiedzania (...) podlegają one pozornej trosce władz miasta, często się o nich mówi i pisze, ale praktycznie nic się z nimi nie robi (...) ratowanie tych dzielnic przed dalszą degradacją to sprawa beznadziejna, kwitną w nich wszelkie formy oszustwa i znęcania się silniejszego nad słabszym”. Bolesław Niemierko

Zadaję sobie pytania, czy: - cele edukacyjne założone dla danego ucznia są skorelowane z jego szczególnymi umiejętnościami i możliwościami, a nie uogólniane w odniesieniu do obszernego zakresu zadań, czy też medycznego opisu z orzeczenia, - osiągnięcia ucznia będą możliwie do zrealizowania, zaobserwowania, oceniania, - zakres wiadomości i umiejętności, jakie uczeń ma osiągnąć dają mu szansę na odniesienie sukcesu, czy współgrają z możliwościami ucznia, czy z góry skazują go na porażkę,

- jeśli wystąpiły różnice między oczekiwaniami uczniów, a wystawioną przez nauczyciela oceną, czy nauczyciel określił dlaczego się nie powiodło i co mógłby zrobić uczeń aby ocenę poprawić, jaką partię materiału pogłębić, co dopracować, - ocenianie faktycznie sprzyja uczeniu się, a ocena motywuje do uczenia rozumianego przede wszystkim jako podążanie własną drogą rozwoju.

Ocenianie powinno zatem cechować: - indywidualne podejście do każdego ucznia, powinno unikać porównywania go z innymi uczniami, powinno uwzględniać postępy, a nie wyłącznie efekty, - uwzględnianie niepowtarzalnych możliwości ucznia, jego zainteresowań, właściwego dla niego tempa pracy, a nie podyktowane orzeczeniem ograniczenia, - patrzenie na konkretnego ucznia nie pod kątem wymogów programowych, obowiązującej podstawy programowej, które często są dla niego nader ambitne w stosunku do jego indywidualnych możliwości i potrzeb, - podejście pozytywne, doceniające najmniejsze nawet wysiłki, liczące się z oczekiwaniami i potrzebami uczniów, uwzględniające ich aspiracje, sprzyjające motywowaniu, stanowiące przyczynek do realizacji zasady podmiotowości ucznia,

- uwzględnianie szerokiego wachlarza aktywności uczniów w którym uczeń ma szansę znaleźć sferę, w której będzie mógł się wykazać, umożliwienie uczniowi wyboru pomiędzy łatwiejszym i trudniejszym zadaniem, co sytuuje ucznia w roli aktywnego podmiotu nauczania i oceniania, dając mu możliwość projektowania własnych ocen, możliwość dokonywania samooceny i oceny przez rówieśników, poczucie odpowiedzialności za oceny, - informacją zwrotną dla nauczyciela o tym, czy skutecznie udało mu się pomóc uczniowi w nauce, czy wykorzystywane przez niego formy przekazu były dla konkretnego ucznia efektywne i tym samym zachęciły go do pracy.

O czym należy pamiętać: Ocena nie powinna być celem samym w sobie, ale środkiem do osiągnięcia wyższych celów, gdyż każda ocena szkolna to decyzja o młodym człowieku Ocena powinna być sprawiedliwa, powinna uwzględniać indywidualne cechy rozwojowe każdego ucznia Ocena ma pobudzać do nauki, budzić ufność, wiarę we własne siły i aktywizować, ocenianie ma silny wymiar wychowawczy, oceny mają skutki do końca nieprzewidywalne i czasem bardzo odsunięte w czasie Ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia, powinno wspomagać efektywne uczenie się, jak i nauczanie

Ocena ma pobudzać do nauki, budzić ufność, wiarę we własne siły i aktywizować, ocenianie ma silny wymiar wychowawczy, oceny mają skutki do końca nieprzewidywalne i czasem bardzo odsunięte w czasie Ocenianie wymaga rozsądnego wyważenia, powinno wspomagać efektywne uczenie się, jak i nauczanie

Ocenianie jest czynnością etycznie nieobojętną, oceniać trzeba dobrze wspierając ucznia w jego procesie kształcenia

Dzięki ocenie Nauczyciel pozyskuje informacje o wiedzy ucznia w celu lepszego planowania własnych działań oraz w celu oceny ich skuteczności. Zatem zadaniem oceny jest wspieranie procesu kształcenia, a nie wykrywanie słabości i wad ucznia.

Informacje pozyskiwane w wyniku oceniania służą wielu celom: samemu uczniowi, potrzebom organizacyjnym szkoły, współpracy między nauczycielami, współpracy nauczycieli z rodzicami ucznia.

Ocenianie szkolne można rozważać jako diagnozę aspektów związanych z kształceniem. Edukacja powinna być postrzegana jako proces twórczy, ponieważ w jej wyniku powstaje nowa jakość – zarówno w umyśle (aspekt poznawczy kształcenia) i osobowości (aspekt wychowawczy) ucznia, jak i w samym nauczycielu, który – jeśli spełnia wymogi dobrego nauczania, sam zmienia się i doskonali pod wpływem własnych doświadczeń (koncepcja „refleksyjnego praktyka”).

Humanistyczny model szkoły Współczesny humanistyczny model szkoły zwraca uwagę przede wszystkim na sposób uczenia się i kontekst. Ważny jest uczeń i to, jak się zmienia. Drugorzędne są osiągnięcia – najszybciej dezaktualizujący się efekt oceniania.

Ocena wspierająca/kształtująca zawiera wskazówki dotyczące dalszej pracy ucznia oraz musi być sformułowana w sposób życzliwy dla adresata, dzięki temu pomaga mu w uzyskiwaniu osiągnięć.

Dobry nauczyciel nie popycha Cię do przodu, a idzie obok Ciebie Dziękuję, że mnie pani pochwaliła …. Dziękuję, że pani widzi, że się staram … Dziękuję, że dała mi pani pracę domową, którą jestem w stanie zrobić …

Cele prezentacji 1. Przybliżenie: istoty oceniania wspierającego proces kształcenia opinii na temat oceniania 2. Zachęcenie do: refleksji nad ocenianiem/oceną wspierającą i kształtującą

Dziękujemy za wysłuchanie prezentacji i zapraszam do refleksji. Prezentacja została przygotowana przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.