Otwarte zasoby naukowe w Polsce Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) IChB PAN – Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Otwarte zasoby naukowe w Polsce

Agenda Wybrane projekty i inicjatywy, współpraca europejska Otwarte zasoby naukowe w Polsce Sieć polskich bibliotek cyfrowych jako narzędzie Open Access

Wybrane projekty i inicjatywy, współpraca europejska

Wybrane projekty i inicjatywy Otwórz Książkę Celem projektu „Otwórz książkę" jest stworzenie cyfrowej kolekcji współczesnych książek naukowych, udostępnionych przez autorów. W jej skład wejdą przede wszystkim książki niedostępne już na rynku w wersji drukowanej, a mimo to posiadające wartość naukową i edukacyjną. Chcemy z pomocą nowych technologii zwiększyć dostępność publikacji naukowych. http://otworzksiazke.pl/ Otwarta Nauka Informacje o ruchu otwartej nauki w Polsce i na świecie oraz o projektach otwartej nauki realizowanych w ICM UW. http://otwartanauka.pl/

Wybrane projekty i inicjatywy Creative Commons Polska http://creativecommons.pl/ Koalicja Otwartej Edukacji Koalicja Otwartej Edukacji jest porozumieniem organizacji pozarządowych i instytucji działających w obszarze edukacji, nauki i kultury. Celem jej działania jest budowanie, promocja i aktywizm na rzecz otwartych zasobów edukacyjnych rozumianych jako materiały, które są udostępnione w sposób otwarty i gwarantujący ich odbiorcom wolność wykorzystywania i odtwarzania utworu, wolność poznawania dzieła oraz stosowania zawartych w nim informacji, wolność redystrybucji i wolność dystrybucji dzieł pochodnych. http://koed.org.pl/

Współpraca europejska DRIVER / DRIVER II – Digital Repository Infrastructure Vision for European Research ICM UW http://www.driver-community.eu/ COAR – Confederation of Open Access Repositories OpenAIRE: archive access anytime, anywhere COMMUNIA – The European Thematic Network on the Digital Public Domain UMK http://www.communia-project.eu/

Otwarte zasoby naukowe w Polsce

Polskie czasopisma wg DOAJ DOAJ = Directory of Open Access Journals 73 czasopisma Najstarsze Acta Ichthyologica et Piscatoria (1970) Probability and Mathematical Statistics (1980) Acta Chromatographica (1996) Większość powstała po roku 2000 Wydawane przez uczelnie, instytuty badawcze, stowarzyszenia, ale również przez firmy Termedia, Versita, Cornetis Tylko przy dwóch tytułach podano informację o licencji (CC-BY)

Polskie repozytoria wg OpenDOAR OpenDOAR = Directory of Open Access Repositories 17 repozytoriów 15 nazwanych biblioteką cyfrową 6 to regionalne biblioteki cyfrowe 2 nazwane repozytorium Przyrost liczby zgłoszonych repozytoriów:

Polskie repozytoria wg portalu DRIVER DRIVER = Digital Repository Infrastructure Vision for European Research 2 repozytoria 534 dokumenty jedno repozytorium zarejestrowane również w OpenDOAR

Sieć polskich bibliotek cyfrowych jako narzędzie Open Access

Biblioteki cyfrowe w Polsce Liczba obiektów cyfrowych 327 239 dostępnych około 9000 nowych obiektów co miesiąc Liczba aktywnych bibliotek cyfrowych: 21 regionalnych 24 instytucjonalnych http://fbc.pionier.net.pl/owoc/list-libs + kilka bibliotek cyfrowych na etapie planowania, konfiguracji czy wstępnego wprowadzania publikacji Biblioteki regionalne Biblioteki instytucjonalne http://fbc.pionier.net.pl/owoc/libs-map

Zasoby naukowe w polskich bibliotekach cyfrowych Obecnie w przybliżeniu 5400 obiektów to zasoby naukowe: Artykuły Monografie Opracowania Podręczniki Prace dyplomowe Rozprawy doktorskie Skrypty Wykłady Około 8% – 10% tych zasobów dostępna jest tylko w wewnętrznej sieci poszczególnych uczelni, reszta to zasoby dostępne dla każdego internauty Niestety w serwisach typu DRIVER czy OpenDOAR brakuje informacji o tych zasobach…

Proces łączenia rozproszonych bibliotek cyfrowych Główne cele Ułatwienie wykorzystania zasobów polskich bibliotek cyfrowych i repozytoriów Zwiększenie widoczności i popularyzacja zasobów polskich bibliotek cyfrowych i repozytoriów w Internecie Udostępnienie użytkownikom Internetu i twórcom bibliotek cyfrowych nowych, zaawansowanych usług sieciowych opartych na zasobach polskich bibliotek cyfrowych i repozytoriów

Proces łączenia rozproszonych bibliotek cyfrowych Federacja Bibliotek Cyfrowych Usługa sieciowa pobierająca metadane ze wszystkich zgodnych z protokołem OAI-PMH bibliotek cyfrowych i repozytoriów w Polsce Pobrane metadane są podstawą do udostępniania nowych usług w ramach FBC Stworzona, utrzymywana i rozwijana przez PCSS Publicznie dostępna od 22 czerwca 2007 r. Adres WWW: http://fbc.pionier.net.pl/

Federacja Bibliotek Cyfrowych Podstawowe założenia Nie ma potrzeby ani konieczności deponowania obiektów cyfrowych na serwerze FBC czy w PCSS Brak opłat za udział w FBC i korzystanie z niej Otwarte standardy są podstawą komunikacji i współpracy z FBC: Przede wszystkim uznany na świecie protokół OAI-PMH Podstawowy schemat opisu to Dublin Core Simple

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych Instytucje Biblioteki cyfrowe Usługa agregująca i porządkująca metadane Federacja Bibliotek Cyfrowych Instytucjonalne Regionalne Biblioteki Archiwa Muzea …… Inne Czy ten rysunek nie powinien być wcześniej? Poza tym wydaje mi się troszkę za bardzo uwypuklającym FBC. Może uwidocznić jeszcze boxem w tle usługi jakie na każdej warstwie się pojawiają jako usługi dodane na poziomie bibliotek cyfrowych i na poziomie agregacji, żeby nie wyglądało na scentralizowanie dostępu do treści. Rzeczywista wartość jest w usługach i w agregacji pod konkretne serwisy, a nie tylko pod Europeane wiec jakoś te inne elementy trzeba tu zaznaczyć. Do przedyskutowania.

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych FBC nie tylko gromadzi metadane obiektów z polskich bibliotek cyfrowych, ale również przekazuje je dalej Od 12 grudnia 2009 r. FBC jest dostawcą danych dla Europeany Dzięki temu udział zasobów pochodzących z Polski wzrósł w przybliżeniu z 0.4% do 5.5%

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych Instytucje Biblioteki cyfrowe Usługa agregująca i porządkująca metadane Federacja Bibliotek Cyfrowych Instytucjonalne Regionalne Biblioteki Archiwa Muzea …… Inne Czy ten rysunek nie powinien być wcześniej? Poza tym wydaje mi się troszkę za bardzo uwypuklającym FBC. Może uwidocznić jeszcze boxem w tle usługi jakie na każdej warstwie się pojawiają jako usługi dodane na poziomie bibliotek cyfrowych i na poziomie agregacji, żeby nie wyglądało na scentralizowanie dostępu do treści. Rzeczywista wartość jest w usługach i w agregacji pod konkretne serwisy, a nie tylko pod Europeane wiec jakoś te inne elementy trzeba tu zaznaczyć. Do przedyskutowania.

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych Europeana jest nastawiona na dziedzictwo kulturowe i pobiera z FBC informacje o wszystkich obiektach Istnieją jednak serwisy skupiające się na pracach naukowych i dzięki FBC polskie prace mogą być tam również widoczne

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych Przykład: DART-Europe E-theses Portal http://www.dart-europe.eu/ Połączenie z FBC od 12.01.2010 r. 265 prac obiektów (głównie prac doktorskich) z 13 uczelni Codzienna aktualizacja danych Pełna automatyzacja Czas od publikacji w bibliotece cyfrowej do publikacji w DART-Europe to dwa dni

Federacja Bibliotek Cyfrowych jako agregator metadanych Przykład: DART-Europe E-theses Portal Na pytanie o pozwolenie na przyłączenie do DART-Europe poprzez FBC odpowiedziało 14 spośród 29 zapytanych bibliotek cyfrowych sześć nie posiada prac doktorskich itp. odpowiadających profilowi DART-Europe dwie nie są w stanie określić jak automatycznie wyszukać te prace

Podsumowanie Poza funkcjonującymi w Polsce inicjatywami skupionymi przede wszystkim na Open Access istnieje również sieć rozproszonych bibliotek cyfrowych, która z powodzeniem może być wykorzystywana jako narzędzie rozwiązujące część technicznych problemów związanych z publikowaniem i promocją materiałów w modelu Open Access. Połączenie FBC z DART-Europe pokazuje, że taki tryb współpracy jest praktycznie możliwy, ale pokazuje też że potrzebna jest praca na poziomie repozytoriów/bibliotek cyfrowych aby wykorzystać pełne możliwości. Obecnie PCSS prowadzi prace związane zarówno z przyłączaniem zasobów widocznych poprzez FBC do innych serwisów (w tym zbliżonych do DART-Europe), jak i z ułatwieniem publikowania w polskich bibliotekach cyfrowych na zasadzie self-archiving.

Otwarte zasoby naukowe w Polsce Dziękuję za uwagę! Marcin Werla (mwerla@man.poznan.pl) IChB PAN – Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe Otwarte zasoby naukowe w Polsce