1

Badanie zrealizowane zostało w dniach 8-13 lipca 2009 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. Lipiec 2009 Barometr nastrojów ekonomicznych

Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w lipcu – podsumowanie 4 Wskaźniki nastroju ekonomicznego 5 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju 8 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego 14 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi 16

Nastroje ekonomiczne Polaków w lipcu  Lipcowy pomiar nastrojów ekonomicznych Polaków nie przynosi dobrych wiadomości.. Po trzech miesiącach stopniowej poprawy nastąpiło znaczące pogorszenie poziomu optymizmu konsumentów. W porównaniu z czerwcem br. indeks optymizmu (Penkon) obniżył się o 9,5 pkt. i aktualnie wynosi – 21,5, powracając do stanu z kwietnia br.. Na pocieszenie pozostaje, że nadal jest korzystniejszy, aniżeli w lutym i marcu, kiedy odnotowaliśmy najniższe odczyty w ostatnich kilku latach.  Na istotny spadek indeksu zdecydowanie bardziej oddziaływały opinie formułowane w obszarze gospodarki niż sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju zmalał bowiem prawie o 14 pkt. (z -15,7 do 29,6), podczas gdy finansowego standingu gospodarstw domowych o 5,2 pkt. ( z -8,3 do -13,5). Nastroje ekonomiczne zdecydowanie bardziej też determinowały oceny bieżące, aniżeli oczekiwania wobec przyszłości. Wskaźnik ocen bieżących pogorszył się o12 pkt. (z -26,2 do -38,2), natomiast wskaźnik wyprzedzający spadł o 6 pkt. (z -0,9 do -6,9). W sumie segment optymistów zmalał o 4 pkt. proc.(z 26 do 22), szeregi pesymistów wzrosły o 6 pkt. proc.(za 31 do 37), a 40 proc. (o 3 pkt. mniej niż przed miesiącem) stanowią sceptycy, mający ambiwalentne zdanie o stanie i perspektywach gospodarki oraz o swoich finansach osobistych.  Pogorszenie nastrojów ekonomicznych jest o tyle symptomatyczne, że miesiące wakacyjne zazwyczaj sprzyjały poprawie klimatu wśród konsumentów. Są jednak co najmniej dwa powody mogące tłumaczyć odnotowane pogorszenie. Pierwszym jest sytuacja powodziowa w województwach południowych. Znajduje to potwierdzenie w spadku wartości indeksu Penkon, który dla regionu południowego wyniósł ponad 30 pkt. (spadek z 5 do -25,3 pkt). Równie duży spadek wystąpił jednak także w regionie północno-wschodnim, czego skutkami powodzi tłumaczyć się nie da. Drugim powodem może być publiczna debata nad stanem finansów państwa i obawami, zwłaszcza emerytów i rencistów oraz osób w wieku przedemerytalnym (spadek indeksu Penkon z – 16,4 do -39,7), że zagrożone mogą być świadczenia społeczne. W każdym razie dyskusja nad zmianami w budżecie uzmysłowiła części opinii publicznej, że – wbrew wcześniejszym zapewnieniom rządzących - światowy kryzys gospodarczy Polski nie omija i wszyscy ponosimy jego skutki. Pogorszenie nastrojów będzie z pewnością hamowało apetyty konsumenckie i wzmagało skłonność do oszczędzania, ale bardziej to dotyczy grup o mniejszej sile nabywczej, niż grup o dochodach ponad przeciętnych.

PESK – wskaźnik percepcji ekonomicznej sytuacji kraju Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych OGD – wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych Wskaźniki nastroju ekonomicznego Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od –100 do Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa.

PENKON– wskaźnik klimatu konsumenckiego* *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od – 100 do Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki.  Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w lipcu wyniósł -29,6pkt. Oznacza to, że wypowiedzi pesymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi optymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym wartość jego zmalała o 13,9pkt.  Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w tym miesiącu wyniósł -13,5pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny negatywne przewyższają pozytywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego spadła o 5,2pkt.  Spadkowi ocen pozytywnych sytuacji ekonomicznej kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw domowych towarzyszy w konsekwencji spadek wskaźnika klimatu konsumenckiego PENKON, który w tym miesiącu osiągnął wartość -21,5pkt. Wskaźniki nastroju ekonomicznego Klimat pozytywny Klimat negatywny

 Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych. PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego [WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] Wartość wskaźnika PENKON *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Wskaźniki nastroju ekonomicznego -

Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? Ocena obecnej sytuacji  Aktualną sytuację ekonomiczną kraju dobrze ocenia 16 proc. ankietowanych, źle. 41 proc., a 43 proc. ani dobrze ani źle. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi, w stosunku do czerwca, zwiększyła się z 10 do 25 punktów procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu?  Porównując obecną kondycję gospodarki kraju ze stanem sprzed roku 56 proc. ocenia ją za gorszą, 40 proc. jako taką samą jak przed rokiem, a 5 proc. jako lepszą. Przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi w tym przypadku zwiększyła się z 34 do 51pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

 O tym, że za rok sytuacja ekonomiczna kraju będzie lepsza przeświadczonych jest 27 proc., obawia się, że będzie gorsza 40proc., a jedna trzecia ankietowanych uważa, że w ciągu 12 miesięcy nie zmieni się. Przewaga pesymistów nad optymistami zwiększyła się z 3 do 13 punkt ów procentowych.  Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych. Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

[WIEK][WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..?  Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem. *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Segmentacja Ocena sytuacji ekonomicznej kraju  Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 15,5% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 24,1% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 11,3% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 21,2% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 6% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 21,9% populacji Jak Pan(i) ocenia obecną ogólną sytuację ekonomiczną Polski? dobrze częściowo dobrze, częściowo źle źle Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie: lepsza9,9%11,3%6% gorsza2,2%13,3%24,1% wcale się nie zmieni 3,8%18,1%11,3%

 Stworzona przez Pentor RI typologia pokazuje, iż osoby o negatywnym ustosunkowaniu wobec obecnej sytuacji ekonomicznej Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 50,9% społeczeństwa. 49,1% Polaków natomiast pozytywnie odbiera sytuacje ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani). W porównaniu z miesiącem ubiegłym odsetek optymistów zmalał o 5pkt. procentowych. Ocena sytuacji ekonomicznej kraju

Ocena obecnej sytuacji w porównaniu do sytuacji sprzed roku  Oceniając obecną sytuację finansową własnego gospodarstwa domowego 35% ankietowanych postrzega ją jako gorszą niż przed rokiem, 56 proc. jako taką samą, a 9 proc. za lepszą. W porównaniu z czerwcem przewaga ocen negatywnych nad pozytywnymi zwiększyła się z 18 do 26 punktów procentowych. Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego

Oczekiwania na przyszłość A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…?  Poprawy stanu domowych finansów w ciągu najbliższych 12 miesięcy spodziewa się 19 proc. badanych, pogorszenia 20 proc., a 61 proc. nie przewiduje jej zmiany. Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego

Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich?  Opinię, że nasze problemy gospodarcze możemy rozwiązać sami podziela 53 proc. O tym, że niezbędna jest pomoc państw zachodnich przekonanych jest 47 proc. Przewaga ufających możliwościom polskiej gospodarki nad powątpiewającymi i oczekującymi pomocy państw zachodnich w tym miesiącu wyniosła 6 pkt. proc.. Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

 54% Polaków opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania jest 21% respondentów. 26% Polaków twierdzi natomiast, że jest im to zupełnie obojętne. Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi

Pomiary kwartalne Ocena stanu bezrobocia 19 Perspektywy dla gospodarki 22 Wyrzeczenia na rzecz gospodarki 23

Jak Pan(i) sądzi, w jaki sposób będzie zmieniać się wielkość bezrobocia w ciągu przyszłego roku? Czy liczba bezrobotnych będzie większa, mniejsza czy też taka sama jak obecnie? Ocena stanu bezrobocia  W porównaniu z ostatnim pomiarem o 20 pkt. procentowych zmalał odsetek Polaków twierdzących, że w ciągu przyszłego roku ilość bezrobotnych będzie większa niż obecnie. 29% twierdzi, że poziom bezrobocia się nie zmieni, natomiast 7% twierdzi - o 3pkt. procentowych więcej niż w pomiarze z I kwartału br. – że liczba bezrobotnych się zmniejszy.

Czy obawia się Pan(i), że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie Pana(ią) bezrobocie? Ocena stanu bezrobocia  15% respondentów obawia się, że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie ich bezrobocie, natomiast 45% (o 3pkt procentowe więcej niż w I kwartale 2009 roku) nie ma takich obaw.

[WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem Ocena stanu bezrobocia - Czy obawia się Pan(i), że w ciągu najbliższych 2 lat dotknie Pana(ią) bezrobocie?

Perspektywy dla gospodarki Jak długo, Pana(i) zdaniem, jeszcze będzie trwało aż sytuacja gospodarcza ulegnie widocznej poprawie?

Proces reform wymaga od większej części społeczeństwa osobistych ograniczeń i wyrzeczeń w życiu. Czy zgodził(a)by się Pan(i) na dalsze wyrzeczenia, jeśli mogłoby to poprawić w bliskiej przyszłości ogólną sytuację gospodarczą? Wyrzeczenia na rzecz gospodarki  Ponad połowa Polaków deklaruje, że nie zgodziłaby się na osobiste ograniczenia i wyrzeczenia w życiu dla poprawy ogólnej sytuacji gospodarczej kraju. 34% respondentów twierdzi natomiast, że byłoby ich stać na takie wyrzeczenia. 14% nie ma jednoznacznej odpowiedzi w tym względzie.

[WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA][KLASA SPOLECZENA*] *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem - Proces reform wymaga od większej części społeczeństwa osobistych ograniczeń i wyrzeczeń w życiu. Czy zgodził(a)by się Pan(i) na dalsze wyrzeczenia, jeśli mogłoby to poprawić w bliskiej przyszłości ogólną sytuację gospodarczą? Wyrzeczenia na rzecz gospodarki 53% 42%

25