Prezentacja stworzona na Plus Camerimage Forum 2008 © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law

Regulacja stosunków prawnych pomiędzy producentem a pozostałymi uczestnikami procesu tworzenia filmu. Łukasz Niedziela © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

1. Czym jest film w rozumieniu prawa autorskiego ? 2. Kto ma prawa do filmu (prawa producenta) ? 3. Kogo uznać za współtwórcę ? 4. W jaki sposób producent skupia w swoim ręku prawa do filmu ? 5. Jak treść umów zawieranych na etapie produkcji wpływa na swobodę eksploatacyjną filmu ?

Plan prezentacji I. Wstęp i definiecje podstawowych pojęć 1. Film w prawie autorskim. 2. Producent. 3. Pozostali uczestnicy procesu tworzenia filmu. II. Utwór audiowizualny jako dzieło współautorskie: 1. Nabycie praw do filmu jako całości. a) zasada nabycia praw do wkładów twórczych w drodze umownej, b) domniemanie nabycia praw majątkowych do wyłącznej eksploatacji wkładów twórczych w ramach filmu jako całości. 2. Sposoby nabywania praw do wkładów twórczych wykorzystanych w filmie: a) licencja niewyłączna a licencja wyłączna, b) umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych na producenta. III. Pola eksploatacji na przykładzie wykorzystania zdjęć filmowych poza filmem. 1. Korzystanie ze zdjęć filmowych poza filmem. 2. Zezwolenie na rozporządzanie i korzystanie z opracowania obrazu filmowego. IV. Podsumowanie. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Etapy "życia" dzieła filmowego produkcja dystrybucjaeksploatacja

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 reżyser operator obrazu scenarzystascenograf twórca kostiumów autor efektów specjalnych autor muzyki twórcy – producent – film

Film w rozumieniu prawa autorskiego © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum dobro niematerialne (utwór), 2. brak definicji w ustawie autorskiej, 3. zwykle określany jako utwór kinematograficzny złożony z serii obrazów dających podczas projekcji wrażenie ruchu, z dźwiękiem lub bez dźwięku, 4. ochronie podlega zewnętrzna forma, a nie treść zawarta w filmie, 5. prawa do nośnika filmu nie są tożsame z prawami do filmu, 6. przyjmuje się szeroką definicję "utworu audiowizualnego", 7. posiłkowo stosować można definicję zawartą w ustawie o kinematografii.

Ustawa o kinematografii (art. 4 ust. 1) filmem jest utwór dowolnej długości, w tym utwór dokumentalny lub animowany, złożony z serii następujących po sobie obrazów z dźwiękiem lub bez dźwięku, utrwalonych na jakimkolwiek nośniku umożliwiającym wielokrotne odtwarzanie, wywołujących wrażenie ruchu i składających się na oryginalną całość, wyrażającą akcję (treść) w indywidualnej formie, a ponadto, z wyjątkiem utworów dokumentalnych i animowanych, przeznaczony do wyświetlania w kinie jako pierwszym polu eksploatacji w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Producent w rozumieniu prawa autorskiego 1. brak definicji w ustawie o prawie autorskim, 2. domniemywa się, że producentem jest osoba, której nazwisko lub nazwę uwidoczniono w tym charakterze na przedmiotach, na których utwór utrwalono, albo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu, 3. posiłkowo stosować można definicję z ustawy o kinematografii. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Ustawa o kinematografii "Producentem filmu jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna, o której mowa w art § 1 Kodeksu cywilnego, która podejmuje inicjatywę, faktycznie organizuje, prowadzi i ponosi odpowiedzialność za kreatywny, organizacyjny i finansowy proces produkcji filmu." © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Osoby zaangażowane w produkcję filmu. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Status kierownika produkcji w orzecznictwie SN "Kierownik produkcji filmu reklamowego nie może zostać zaliczony do grona współtwórców utworu audiowizualnego, jeżeli w procesie powstawania tego utworu pełnił on względem współtwórców wyłącznie funkcje służebne (organizacyjno- administracyjne lub gospodarcze)" (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 kwietnia 2002 r., III RN 133/2001).

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Ralacje prawne decydujące o prawach autorskich do filmu

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Utwór audiowizualny jako dzieło współautorskie Potrzeba nabycia praw do filmu: - ochrona inwestycji, - zapewnienie swobody eksploatacyjnej producentowi, - ułatwienie obrotu prawami do filmu, - dotarcie do jak najszerszej publiczności.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Zasada nabycia praw do wkładów twórczych w drodze umownej - prawa autorskie przysługują twórcy (współtwórcom), - producent nie nabywa praw do filmu z mocy ustawy, - producent nabywa prawa do filmu poprzez zawarcie umów ze współtwórcami filmu, - zakres nabytych praw zależy od treści zawartych umów, - nabycie praw podlega pewnym ograniczeniom ustawowym.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Domniemanie nabycia przez producenta autorskich praw majątkowych do filmu "Domniemywa się, że producent utworu audiowizualnego nabywa na mocy umowy o stworzenie utworu albo umowy o wykorzystanie już istniejącego utworu wyłączne prawa majątkowe do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości." (art. 70 ust. 1) -domniemanie to może stanowić ułatwienie dla producenta w wykazaniu praw do filmu.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Ograniczenia i zagrożenia wynikające z domniemania 1.Domniemanie jest wzruszalne, tzn. osoba kwestionująca prawa producenta może dowodzić przed sądem, że prawa producentowi nie przysługują, 2.dotyczy wyłącznie eksploatacji wkładów w ramach filmu jako całości, 3.dla jego zaistnienia wymagane jest zawarcie umowy – nabycie praw ma charakter pochodny i stosuje się w tym zakresie przepisy rozdziału 5 ustawy, tzn. zastosowanie znajdzie tu zarówno zasada nemo plus iuris, jak i zasada, że umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji znanych w chwili jej zawarcia.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Domniemanie w orzecznictwie sądowym Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia r. przyjął, że domniemanie ustanowione w art. 70 ust. 1 znajduje zastosowanie w tych przypadkach, w których producent utworu audiowizualnego zawarł umowę o stworzenie utworu albo o wykorzystanie istniejącego utworu, a w umowie takiej nie określono praw majątkowych producenta do eksploatacji tych utworów w ramach utworu audiowizualnego jako całości.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Konsekwencje umownego nabywania praw przez producenta 1.umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia., 2.następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić,

Konsekwencje umownego nabywania praw przez producenta c.d. 3.jeżeli nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca, który zobowiązał się do rozpowszechniania utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania w umówionym terminie, a w jego braku - w ciągu dwóch lat od przyjęcia utworu, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć i domagać się naprawienia szkody po bezskutecznym upływie dodatkowego terminu, nie krótszego niż sześć miesięcy, 4.jeżeli wskutek okoliczności, za które nabywca lub licencjobiorca ponosi odpowiedzialność, utwór nie został udostępniony publiczności, twórca może się domagać, zamiast naprawienia poniesionej szkody, podwójnego wynagrodzenia w stosunku do określonego w umowie o rozpowszechnienie utworu, chyba że licencja jest niewyłączna. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Sposoby nabywania praw do wkładów twórczych wykorzystanych w filmie

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Umowa licencyjna Licencja to jedynie umowa upoważniająca licencjobiorcę do korzystania z utworu. Nie przenosi ona autorskich praw majątkowych na licencjobiorcę – prawa te pozostają przy licencjodawcy i może on je po udzieleniu licencji swobodnie wykonywać, jeśli strony nie postanowiły inaczej. Licencja ogranicza więc jedynie w określonym w niej zakresie monopol twórcy (albo innego podmiotu praw) w korzystaniu z utworu.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Umowa licencyjna wyłączna Licencja wyłączna to umowa, w której licencjodawca zobowiązuje się do nieudzielania licencji innym osobom na danym polu eksploatacji. Zawarcie takiej umowy nie wyłącza korzystania z utworu przez licencjodawcę na polach eksploatacji objętych licencją, chyba że strony postanowią w niej inaczej. licencjodawca

Umowa licencyjna niewyłączna Licencja niewyłączna może zostać udzielona przez uprawnionego wielu osobom i to nawet na tych samych polach eksploatacji oraz na tym samym obszarze i w tym samym czasie. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 licencjodawca

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Główne cechy umów licenyjnych 1.umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej. Po upływie tego terminu prawo uzyskane na podstawie umowy licencyjnej wygasa, 2.umowę licencyjną zawartą na czas nieoznaczony można wypowiedzieć. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego, 3.jeżeli umowa nie stanowi inaczej, licencjobiorca nie może upoważnić innej osoby do korzystania z utworu w zakresie uzyskanej licencji, 4.w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych 1.umowa taka stanowi najdalej idące pochodne nabycie majątkowych praw autorskich do utworu, 2.wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności, 3.uprawniony, który przeniósł swe prawa na inny podmiot nie może sam rozporządzać dziełem, a monopol autorski (z pewnymi ograniczeniami) zyskuje nabywca (w naszym przypadku producent). zbywca nabywca

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Eksploatacja zdjęć filmowych poza filmem

Konieczność nabywania przez producenta wkładów w zakresie szerszym niż tylko ich eksploatacja w filmie jako całości W umowach należy ująć prawa do eksploatacji zdjęć filmowych także poza filmem w formie np.: 1. plakatów, 2. fotosów z planu zdjęciowego, 3. trailerów (zwiastunów), 4. albumów, 5. ścieżek dźwiękowych, 6. reklam TV, 7. pocztówek, itp. © Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008

Przykłady wykorzystania twórczości filmowej poza filmem w orzecznictwie Sądu Najwyższego 1.Sprawa Danusi z "Krzyżaków" 2. Sprawa fotosów z "Quo vadis"

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Prawa do opracowania obrazu filmowego 1.Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych. 2.Współtwórcy filmu zachowają wyłączność na zezwalanie na rozporządzanie i korzystanie z opracowania w braku stosownych klauzul umownych.

© Copyright 2008 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2008 Rozstrzygnięcia kwestii praw do opracowania filmu w orzecznictwie sądowym 1.Sąd Najwyższy przyjął, że prawo autorskie do filmu kinematograficznego, przysługujące z mocy art. 13 prawa autorskiego z 1952 r. przedsiębiorstwu, które film wytworzyło, nie wyłącza całkowicie praw autorskich osób, których twórczość złożyła się na powstanie dzieła filmowego. 2. Sprawa teledysku "Marusia" Maryli Rodowicz.

© Copyright 2007 Adamczyk & Company Attorneys at Law Plus Camerimage Forum 2007 Życzę Państwu kreatywnego dnia ! Dziękuję za uwagę.