Zakład poprawczy (ZP)

ZAKŁADY POPRAWCZE - instytucje, w których wykonuje się środek poprawczy względem nieletniego, który: a) dopuścił się czynu karalnego, po ukończeniu lat 13 b) ujawnia wysoki stopień demoralizacji c) prawomocnym wyrokiem sądu uznany został sprawcą przestępstwa Osadzenie w zakładzie poprawczym jest pozbawieniem wolności o charakterze poprawczym, prognostyczno-wychowującym.

Rodzaj zakładów poprawczych Zakłady resocjalizacyjne o charakterze otwartym (młodzieżowe ośrodki adaptacji społecznej, MOAS) i półotwartym, o charakterze zamkniętym, dla wielokrotnych uciekinierów z zakładów otwartych i półotwartych, o wzmożonym nadzorze wychowawczym dla wysoce zdemoralizowanych (po ukończeniu 16 roku życia).

Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich Zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla nieletnich upośledzonych umysłowo. Zakłady resocjalizacyjno-terapeutyczne dla nieletnich z zaburzeniami psychicznymi lub innymi zaburzeniami osobowości, uzależnionych od środków odurzających, psychotropowych i alkoholu, nosicieli wirusa HIV.

ZAKŁADY POPRAWCZE OTWARTE są przeznaczone dla nieletnich którzy: - nie przebywali w areszcie śledczym lub zakładzie karnym - nie dopuścili się czynu karalnego określonego w art. 134, 148 par. 1,2 lub 3, 156 par. 1,3, art. 163 par 1 lub 3, art. 166, 173, 197 par. 3 , art. 252 par 1 lub 2 , art. 280 k.k. -wyrażają wolę uczestniczenia w procesie resocjalizacji i których postawa oraz zachowanie za tym przemawia - nie identyfikują się z podkulturą przestępczą.  

W zakładach otwartych mogą być umieszczeni wychowankowie z innych zakładów resocjalizacyjnych jeśli przemawiają za tym ich zachowanie, postawy, lub wskazanie zespołu diagnostycznego- korekcyjnego. W zakładach karnych otwartych liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 12.

W zakładach otwartych : - kształcenie ogólne i zawodowe oraz zatrudnienie prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem z uwzględnieniem postaw, potrzeb uzdolnień i zainteresowań wychowanka - praktyczna nauka zawodu wychowanków może odbywać się poza zakładem - zajęcia o charakterze kulturalnym, oświatowym, sportowym, rekreacyjnym w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi się na terenie zakładu lub poza zakładem.

ZAKŁADY POPRAWCZE RESOCJALIZACYJNO- REWALIDACYJNE: - są przeznaczone dla nieletnich upośledzonych umysłowo - pracę resocjalizacyjną prowadzi się na terenie zakładu lub poza nim z zastosowaniem środków, form, metod wychowania i nauczania przewidzianych dla młodzieży upośledzonej umysłowo - liczba wychowanków w grupie rówieśniczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 8.

ZAKŁADY POPRAWCZE RESOCJALIZACYJNO- TERAPEUTYCZNE: są przeznaczone dla nieletnich z zaburzeniami rozwoju osobowości na tle organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego, uzależnionych od środków odurzających lub psychotropowych, nosicieli wirusa HIV. - pracę resocjalizacyjna prowadzi się z uwzględnieniem zajęć terapeutyczno-korekcyjnych. - kształcenie ogólne oraz zawodowe prowadzi się na terenie zakładu, a zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy mogą odbywać się na terenie zakładu lub poza zakładem. - liczba wychowanków w grupie wychowawczej i oddziale szkolnym powinna wynosić 6. - liczba wychowanków w grupie warsztatowej powinna być równa połowie liczby wychowanków w grupie wychowawczej.

ZAKŁAD POPRAWCZY O WZMOŻONYM NADZORZE WYCHOWACZYM: są przeznaczone dla nieletnich wobec których sąd orzekał umieszczeniu w tego rodzaju zakładzie - mogą tam być umieszczeni nieletni dezorganizujący pracę w innych zakładach, ale tylko ci, którzy ukończyli lat 16, a w wyjątkowych przypadkach lat 15.

W zakładach tych praca resocjalizacyjna w warunkach wzmożonego nadzoru wychowawczego polega na: - zaplanowaniu indywidualnych oddziaływań wychowawczych (zajęć czasowego ograniczenia kontaktów z grupą wychowawczą) - określeniu porządku dla poszczególnych grup wychowawczych, oddziałów szkolnych, grup warsztatowych oraz warunków czasowego ograniczenia kontaktów z innymi wychowankami - kształcenie ogólne, zawodowe i zatrudnienie oraz zajęcia w czasie wolnym od nauki i pracy prowadzi sie na terenie zakładu - w szczególnie uzasadnionych przypadkach dla wychowanków wykazujących poprawę w zachowaniu mogą być organizowane zajęcia poza zakładem pod bezpośrednim i stałym nadzorem pracowników zakładu - liczba wychowanków w grupie i oddziale szkolnym powinna wynosić 4.

Prawa nieletniego w zakładach poprawczych zapoznanie się z jego prawami, zapoznanie się z jego obowiązkami, prawo do opieki i warunków pobytu zapewniających higienę i bezpieczeństwo, ochronę przed formami przemocy fizycznej i psychicznej oraz poszanowanie jego godności osobistej, prawo do świadczeń zdrowotnych, prawo do życzliwego traktowania,

prawo do podtrzymywania więzi z rodziną naturalną, prawo do korespondencji, prawo do prywatności z ograniczeniami wynikającymi z rodzaju zakładu, prawo uczestniczenia w życiu zakładu, prawo do składania próśb, skarg, wniosków do właściwego organu.

Obowiązki nieletniego w zakładach poprawczych uczestniczenie w procesie kształcenia i wychowania, przestrzeganie regulaminu w zakładzie, przestrzeganie zasad współżycia społeczeństwa, przestrzeganie zasad higieny i dbałości o stan zdrowia, przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na terenie zakładu, zakaz samowolnego opuszczania placówki,

Nagrody dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym. pochwała, list pochwalny do sądu, list pochwalny do rodziców, rozmowa telefoniczna na koszt zakładu, dodatkowe widzenie, nagroda rzeczowa lub pieniężna, podwyższenie kieszonkowego, zgoda na wykonanie przedmiotu lub usługi na warsztatach szkolnych,

zgoda na udział w zajęciach, szkoleniach, imprezach poza zakładem, zgoda na uczęszczanie do szkoły [poza zakładem], zgoda na posiadanie przedmiotów wartościowych, skrócenie, zawieszenie lub darowanie wymierzonej kary, dodatkowe przepustki (3 dni), urlop, umieszczenie poza zakładem ze względów wychowawczych lub szkoleniowych (Art. 90 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich), warunkowe zwolnienie (Art. 86 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich) - minimum pół roku kary.

Kary dla nieletniego przebywającego w zakładzie poprawczym. upomnienia, zawiadomienie rodziców lub opiekunów o niewłaściwym zachowaniu, zakaz rozmów telefonicznych do pierwszego miesiąca z wykluczeniem rozmów z rodziną lub opiekunem, zakaz uczestnictwa w imprezach do 3 miesięcy, obniżenie/utrata prawa do kieszonkowego do 3-4 miesięcy,

zakaz wyjścia poza teren zakładu do 3 miesięcy, zakaz korzystania z przepustki i urlopu do 3 miesięcy, wstrzymanie wniosków o mieszkanie przy zakładzie (Art. 90 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich), wstrzymanie wniosków o przedstawienie do warunkowego zwolnienia (Art. 86 ust o Postępowaniu w sprawach nieletnich), przeniesienie do innego zakładu o takim samym rodzaju.

MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 17 października 2001 r. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI z dnia 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1359

W zakładzie prowadzi się działalność resocjalizacyjną w oparciu o roczny i perspektywiczny plan rozwoju zakładu. Plany opracowuje dyrektor zakładu przy współpracy z nauczycielami zajmującymi stanowiska kierownicze w zakładzie. W planach uwzględnia się udzielanie wychowankowi i jego rodzicom pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz psychiatrycznej, która może być organizowana w formie:

1) zajęć psychoedukacyjnych, 2) zajęć specjalistycznych: korekcyjnych, wyrównawczych, rewalidacyjnych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym, 3) porad dla wychowanków oraz ich rodziców, konsultacji i warsztatów, 4) działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach zagrożeń i kryzysowych.

W skład zakładu wchodzą: 1) internat, 2) szkoła albo szkoły, 3) warsztaty szkolne, 4) zespół diagnostyczno-korekcyjny, 5) inne działy zapewniające realizację zadań zakładu.

Nieletniego kieruje się i przenosi do odpowiedniego zakładu, po zasięgnięciu opinii zespołu specjalistów, w skład którego wchodzą w szczególności pedagog i psycholog. Przeniesienie wychowanka do innego zakładu może nastąpić ze względów wychowawczych lub organizacyjnych na wniosek sądu rodzinnego, dyrektora zakładu, wychowanka lub jego rodziców (opiekunów), skierowany do Ministerstwa Sprawiedliwości. Do wniosku o przeniesienie wychowanka do innego zakładu dyrektor zakładu dołącza aktualną opinię psychologiczno-pedagogiczną. W razie nie dołączenia opinii Ministerstwo Sprawiedliwości zwraca się o jej nadesłanie.

Przed przewiezieniem do innego zakładu wychowanek jest poddawany badaniom lekarskim w celu ustalenia, czy jego stan zdrowia pozwala na przewiezienie.  Zakładowi, do którego wychowanek zostaje przewieziony, przekazuje się aktualną opinię psychologiczno-pedagogiczną, akta osobowe i depozyt wychowanka. Do akt osobowych wychowanka załącza się informację o zachowaniu wychowanka w okresie od wydania opinii psychologiczno-pedagogicznej do chwili opuszczenia zakładu.

Zakład prowadzi proces resocjalizacji wychowanka z uwzględnieniem oferty resocjalizacyjnej zakładu oraz w oparciu o indywidualny plan resocjalizacji, opracowany przez pedagoga przy współudziale wychowanka, psychologa i innych pracowników zakładu.

Oferta resocjalizacyjna zakładu określa w szczególności: 1) możliwości i zakres oddziaływań wychowawczych i terapeutycznych, 2) możliwości i warunki zatrudniania wychowanka w zakładzie, 3) wiodące zasady wychowawcze w toku nauczania i zdobywania kwalifikacji zawodowych przez wychowanka.

Indywidualny plan resocjalizacji obejmuje w szczególności: 1) rodzaje i formy oddziaływań resocjalizacyjnych, do których wychowanek zostanie włączony, z podaniem przewidywanego czasu ich trwania, 2) zakres, kierunki i formy nauczania, kształcenia zawodowego, jakimi wychowanek ma zostać objęty, oraz jego indywidualne obowiązki wiążące się z przebiegiem nauczania, 3) zakres i sposób współpracy z rodziną i innymi osobami w celu doprowadzenia do integracji społecznej oraz do usamodzielnienia się, 4) sposób i kryteria oceny przebiegu procesu resocjalizacji, 5) program przygotowań wychowanka do życia po zwolnieniu z zakładu.

W przypadku, gdy wychowanek odmawia współudziału w opracowaniu indywidualnego planu resocjalizacji, plan ten opracowuje pedagog przy współpracy psychologa i innych pracowników zakładu. Indywidualny plan resocjalizacji powinien być modyfikowany wraz z przebiegiem procesu resocjalizacji wychowanka.

Opracowanie: Teresa Deja Brygida Marcinkiewicz Agata Michalak