Prof. dr hab. Tadeusz Mendel Podstawy zarządzania Prof. dr hab. Tadeusz Mendel

LITERATURA Obowiązkowa: R. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, PWN Warszawa 1996 A. K. Koźmiński, Zarządzanie od podstaw, PWN Warszawa 2008 B. Kowrygo, H. Górska-Warsewicz, M. Świątkowska, Podstawy organizacji i zarządzania przedsiębiorstwem, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008

LITERATURA Zalecana: T. Mendel, Teoretyczne podstawy nauki o organizacji i zarządzaniu, WSzMiZ Leszno 2001 A. K. Koźmiński, W. Piotrowski (red.), Zarządzanie. Teoria i praktyka, PWN Warszawa 1996 J. Stoner i inni, Kierowanie, Warszawa 1996 W. Zimniewicz, Podstawy zarządzania, Poznań 1995. W. Kieżun, Sprawne zarządzanie organizacją, SGH Warszawa 1997 Różne pozycje takich autorów jak: J. Zieleniewski, Z. Martyniak, Z. Mikołajczyk, K. Krzakiewicz i inni.

LITERATURA Czasopisma: Przegląd Organizacji. Zarządzanie na świecie. Bisnessmen Magazine. Nowe Życie Gospodarcze. Gazeta Bankowa i inne.

Organizacja – to zespół ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów. Zarządzanie – to zestaw działań ( planowanie, organizowanie, koordynowanie, motywowanie, kontrolowanie) skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe, informacyjne) i wykonywanych przez menedżerów z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. Menedżer – osoba, której podstawowym zadaniem jest realizacja procesu zarządzania. Skuteczny – działający powodzeniem, osiągający cel Sprawny – wykorzystujący zasoby mądrze, bez marnotrawstwa Planowanie – wytyczenie celów i określenie sposobów realizacji Organizowanie – powodowanie by członkowie organizacji współpracowali w interesie organizacji Kontrolowanie – ocena działań w realizacji celów organizacji

Organizacja Całość, której części współprzyczyniają się do jej powodzenia, a całość do powodzenia części, Trzy znaczenia pojęcia organizacji: rzeczone, czynnościowe, atrybutowe, Główne postacie sprawnego działania: skuteczność, korzystność, ekonomiczność.

Organizacja ad. a. miarą stopień zbliżenia się do stanu przyjętego za cel ad. b. różnica między wartością rezultatu (wyniku użytecznego działania – W), a poniesionym nakładami (kosztami działania – K) W > K W = K W < K ad, c, Stosunek wyniku użytecznego do kosztów Wysiłki zmierzające do zwiększenia tej relacji to ekonomizacja

„Klasyka w Ameryce” F.W. Taylor (ojciec naukowej organizacji) dzieło: „Zarządzanie warsztatem wytwórczym” 1903 zapoczątkował badania nad czasem pracy, (chronometraż) w celu ustalenia wzorców wykonania każdej pracy, propagował zasadę dokładnego opisania każdego zadania wykonywanego przez robotnika, zastosował akordowy system wynagradzania, propagował specjalizację (system funkcjonalny), zalecał dobór najbardziej wydajnych pracowników.

Wysoka wydajność robotnika wg F. W. Taylora to: doskonalenie jego nawyków operacyjnych, daleko posunięty podział pracy w brygadzie, dostosowanie rytmu pracy do wymagań procesu technologicznego, stworzenie warunków sprzyjających wydajnej pracy, system bodźców materialnych i dyscyplinarnych.

Naukowe zarządzenie wg F.W. Taylora Naukowo opracowany każdy element pracy na każdym stanowisku. Naukowy dobór pracowników, szkolenie do wykonywania konkretnej pracy. Nadzór nad pracownikami i stosowaniem przez nich naukowych metod pracy. 0ddzielić planowanie pracy od jej wykonania. Stosowanie zasad naukowego zarządzania powodowało duży wzrost wydajności pracy przy niskich kosztach.

H. Le Chatelier (fizykochemik, metaloznawca) Propagator idei Taylora w Europie Sformułował regułę przekory „reguła przekory Le Chateliera – Brauna" Sformułował tzw. cykl organizacyjny  określenie celu analiza środków i metod, które prowadzą do osiągnięcia celu przygotowanie środków realizacja działań kontrola, porównanie wyniku z celem.

Reguły przekory: Jeśli jakaś organizacja zostanie poddana działaniu czynników zewnętrznych, to reaguje ona tak, aby zmniejszyć wpływ tych czynników i osiąga nowy stan równowagi, możliwie bliski stanu pierwotnego.

H. Fayol i jego osiągnięcia dzieło: „Administracja przemysłowa i ogólna” Klasyfikacja funkcji przedsiębiorstwa techniczne, handlowe, finansowe, ubezpieczeniowe, rachunkowościowe i administracyjne (kierownicze) Administrowanie wg Fayola to: przewidywanie, organizowanie, koordynowanie, rozkazodawstwo, kontrolowanie.

Dorobek kierunku administracyjnego Stosunki między ludźmi powinny być ustalone formalnie (każdy musi znać swoją pozycję w zespole). W stosunkach między dwiema osobami (stanowiskami) powinna dominować więź liniowa. W organizacji muszą istnieć także więzi funkcjonalne i doradcze. Każde stanowisko musi mieć ściśle określone zadania, uprawnienia i odpowiedzialność. Delegowania uprawnień (władzy formalnej) jest decentralizacją zarządzania.

racjonalna, legalna (na hierarchii) tradycyjna (na zwyczajach) Max Weber niemiecki socjolog, ekonomista, historyk (1863 – 1920) dzieło: „Gospodarka i społeczeństwo” Typy władzy racjonalna, legalna (na hierarchii) tradycyjna (na zwyczajach) charyzmatyczna (na całkowitym oddaniu podwładnych przywódcy)

Model biurokracji Wg Webera całość aparatu administracyjnego, podlegającego najwyższemu zwierzchnikowi, składa się z poszczególnych urzędników, którzy są mianowani i działają wg następujących zasad: są osobiście wolni i podlegają władzy w zakresie wyznaczonych przez bezosobowe, urzędowe obowiązki

są zorganizowani w system jasno określonej hierarchii urzędowej każde stanowisko urzędowe ma wyraźnie określoną sferę kompetencji w sensie prawnym stanowisko zajmowane jest na mocy dobrowolnej umowy podstawą selekcji kandydatów są kwalifikacje. Są mianowani, a nieobierani,

urzędnicy otrzymują pensję i mają przeważnie prawo do emerytury, urząd stanowi jedyne albo zasadnicze zajęcie urzędnika, urzędnikowi zapewnia się możność robienia kariery. Awans zależy od uznania zwierzchnika urzędnik pozbawiony jest prawa własności środków administrowania i prawa zawłaszczania stanowisk,

podlega ścisłej i systematycznej dyscyplinie oraz kontroli w toku wykonywani a swoich obowiązków. Teorie Webera oparte są w dużym stopniu na doświadczeniu aparatu administracyjnego państwa pruskiego.

Typy władzy organizacyjnej charyzma, tradycja, przymus, własność ludzi, własność rzeczy (środków produkcji), umowa – kontrakt, autorytet, uczucie. Proces decyzyjny: określenie zadania (wybór), przekazanie podwładnym wraz z instrukcją wykonania, motywacja, kontrola warunków i kontrola kierownicza.

Charyzma Przywódca charyzmatyczny oznacza się: dużą pewnością siebie, nasilonym motywem dominowania, wysoką motywacją wywierania wpływu na innych, silnym przekonaniem o moralnej słuszności uznawanych wartości i podejmowanych działań, Charyzmę zdobywa się poprzez: jasno wyrażone motywy przewodzenia,

Źródła władzy, autorytetu i przywództwa Przykłady Kierownik wydaje polecenie – formalna pozycja w hierarchii Pracownicy zwracają o wskazówki – kompetencje, wiedza Załoga wybiera przywódcę strajku – osobowość Młodzieniec spełnia wszystkie życzenia swojej dziewczyny – uczucie Ktoś będąc w rozterce udaje się do wróżki – charyzma Przywództwo jest oddziaływaniem na zachowania innych, to rodzaj wpływu, który wynika z określonych więzi organizacyjnych lub dobrowolnych.

Władza ... to stosunek społeczny między dwiema jednostkami lub dwiema grupami społecznymi polegający na tym, że jedna ze stron może w sposób trwały i uprawniony zmusić stronę drugą do określonego postępowania i ma środki zapewniające kontrolę tego postępowania W. państwowa – obejmuje ludzi zamieszkujących na określonym terytorium (aparat władzy). Społecznym podmiotem władzy państwowej jest naród (w organizacji – załoga). W. ekonomiczna – zdolność podmiotu władzy do narzucania swej woli (podmiotami są ludzie lub organizacje). Historyczna tendencja ewolucji władzy od absolutnej do demokratycznej (władza z innymi a nie nad.).

Władza - Związki między zależnością a władzą Im większa jest zależność tym większa jest władza Gęśli ktoś jest od kogoś zależny to ma nad im władzę). Zależność wzrasta, kiedy zasób, nad którym sprawujemy kontrolę jest ważny i rzadki. Jeśli nieskuteczne jest sięganie indywidualnie po władzę wówczas zakłada się koalicję, (trwałość koalicji zależy od zbieżności celów i współzależności posiadanych zasobów). Polityka obejmuje działania wynikające ze sprawowania władzy. Spojrzenie z punktu widzenia polityki tłumaczy irracjonalne zachowania się członków organizacji (np. ukrywają niepowodzenia, zniekształcają informację itp.).

1. Szkoła klasyczna w teorii OiZ Zasada hierarchii – szczeble zarządzania – piramida organizacyjna – system liniowy. Struktura hierarchiczna – delegowanie uprawnień (kwalifikacje zawodowe, moralne, system informacyjny). Niższe szczeble – decyzje rutynowe (powtarzalne); wyższe wyjątkowe oraz koordynacja i kontrola.

„Zasady klasyczne zawsze żywe” Rozpiętość kierowania (efektywność pracy kierowniczej) R.C. Davis – 10 – 30 osób prac. fiz., 3 – 8 prac. umysłowych (zależy od warunków, kwalifikacji zwierzchnika i podwładnych). Powiązania między przełożonymi a podwładnymi hierarchiczne (liniowe), funkcjonalne (między stanowiskami bez więzi hierarchicznej), sztabowe (kierownik - sztab). „Zasady klasyczne zawsze żywe”

2. Szkoła stosunków międzyludzkich – Humen Relations W dniu 30.07.1923 r. z taśm montażowych H. Forda o długości 24 km zeszło 7 tys. samochodów. Ten wyczyn organizacyjny okupiony był degradacją psychiczną tysięcy pracowników, wykonujących powtarzalne monotonne czynności (alienacja z zespołu). Stosowanie naukowych zasad doprowadziło do nagłego spadku wydajności, wzrosła zachorowalność, zwiększyła się absencja.

2. Szkoła stosunków międzyludzkich – Humen Relations Badania E.Mayo i F.Roethlisbergera odkryły człowieka pracującego, jako istotę społeczną obdarzoną życiem duchowym. Wydajność pracy – to obok aspektów techniczno – organizacyjnych również stosunki między ludźmi w zespołach, funkcjonowanie grup nieformalnych, teoria xy Mc Gregora, zaufanie, autorytet, ergonomia (oświetlenie, temperatura, czas przerw, wentylacja itp.). „Humaniści w przemyśle”

3. Szkoła badań operacyjnych Problem optymalnych decyzji – w czasie II wojny światowej – zespoły specjalistów z różnych dziedzin – formułowanie modeli matematycznych, algorytmów. Modele matematyczne oraz komputeryzacja zastosowanie w życiu gospodarczym – optymalizacja decyzji i procesów przy wielowariantowości rozwiązań.

„Organizacja i matematyka” Nazwa szkoły wywodzi się od zespołu badawczego światowej sławy fizyka Brytyjskiego P.M. Blacketa (1938 r.) . Naukowy wkład do tej szkoły wniósł noblista prof. L. Kantorowicz (Leningrad 1939 r.) „matematyczne metody organizacji i planowania produkcji”. Koncentracja uwagi na problemach ilościowych, niedocenianie aspektów psychospołecznych, fetyszyzowanie narzędzi i technik badawczych, brak wspólnego języka z menedżerami – to główne wady tej szkoły. „Organizacja i matematyka”

4. Szkoła systemów społecznych Ch. Barnard – organizacja jest systemem, dynamicznym zbiorem części wzajemnie współzależnych ze względu na określony cel. Organizacja to system świadomie koordynowanego działania dwóch lub więcej osób, przy czym każda jego część wiąże się z inną częścią w jakiś charakterystyczny sposób. Z tych założeń szkoły wynika znaczenie: komunikacji (droga najkrótsza, informacja autentyczna), równowagi (mechanizmy stabilizujące, homeostaza), podejmowanie decyzji (rozpoznanie, projektowanie, wybór).

4. Szkoła systemów społecznych Ch. Barnard, H.Simon (Nobel 1978 r.), J. March – analiza decyzji i procesu decyzyjnego. Cele zbieżne i rozbieżne w organizacji powodują obok współpracy rywalizację. Pomijanie materialnego aspektu przedsiębiorstwa, nie uwzględnienie badania pracy, pomijanie psychologii indywidualnej wpływającej na proces komunikowania. „Pod znakiem socjologii”