Komunikacja międzyludzka na przestrzeni wieków. Komunikacja interpersonalna to wymiana informacji między jej uczestnikami. Nośnikami danych mogą być słowa (komunikacja werbalna), gesty, teksty, obrazy, dźwięki czy też sygnały elektryczne albo fale radiowe. Ważne jest, aby były one zrozumiałe dla nadawcy i odbiorcy.

Komunikacja, a cywilizacja Powstanie cywilizacji nie byłoby możliwe bez opanowania technik komunikacji. Bez umiejętności porozumiewania się, człowiek nie tylko nie byłby w stanie zainicjować postępu technicznego i rozwoju cywilizacji, ale nawet nie mógłby tworzyć jakichkolwiek społeczności. Wraz z upływem czasu liczba możliwych sposobów komunikacji wzrasta, a coraz bardziej skomplikowane i łatwiej dostępne informacje można przesyłać szybciej na większe odległości. Dziś używamy technik komunikacji, o których nie śnili nasi przodkowie. Można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że nasze dzieci poznają technologie dziś opisywane tylko w literaturze science-fiction. Nowe, lepsze narzędzia komunikacji napędzają spiralę zmian w dzisiejszym społeczeństwie. Nie zawsze jednak tak było: najstarsze wynalazki dzieliły od siebie ogromne przedziały czasowe. To przyspieszające tempo zmian doskonale widać, jeśli spojrzymy na poszczególne “kamienie milowe” w komunikacji i odstępy czasowe jakie dzielą ich powstanie.

Mowa Mowa od ok. 200 000 lat p.n.e. Mowa- zbiór wokalnych symboli opartych na logicznej strukturze, umożliwiła przekazywanie informacji i wiedzy kolejnym pokoleniom w doskonalszy sposób. Doświadczenia przekazywane za pomocą języka stawały się coraz bogatsze, a człowiek mógł zmieniać się i przystosowywać się do otoczenia – bądź przystosowywać otoczenie do siebie – znacznie szybciej niż gatunki opierające się na genetycznej ewolucji. Mowa oznaczała możliwość koordynacji i współpracy, postępu technicznego, nauki, inżynierii, powstania pojęć abstrakcyjnych i kultury. Ulokowała człowieka na szczycie łańcucha pokarmowego, umożliwiając homo sapiens walkę i zwycięstwo nad zwierzęcymi drapieżnikami. Pośrednio umożliwiła podróże przez niesprzyjające tereny (morza, pustynie) i ekspansję człowieka we wszystkie rejony Ziemi.

Symbole, znaki Symbole, znaki itp: Pierwsze symbole od ok. 10 000 lat p.n.e.- Najstarsze znane nam symbole przeznaczone do komunikacji na przestrzeni czasu to malowidła jaskiniowe. Tak jak dla małych dzieci zanim nie nauczą się bardziej skomplikowanych sposobów komunikacji, tak i dla prehistorycznego człowieka obrazki i malowidła były najłatwiejszą do opanowania techniką. Petroglify od ok. 10 000 lat p.n.e.- Były używane liczne mniej trwałe symbole – ułożone stosy kamieni, symbole wyryte w drewnie czy ziemi, jednak nie przetrwały one do dzisiejszych czasów, a ich istnienia możemy się tylko domyślać, obserwując – bliższe nam czasowo – prymitywne kultury z Oceanii czy Afryki. Piktogramy i ideogramy od ok. 9000 lat p.n.e.- Najstarszym podgatunkiem pisma są piktogramy, czyli pismo obrazkowe, w którym obrazy lub schematyczne rysunki przedmiotów są symbolami tych zjawisk. Symbole te nie przedstawiają dźwięków mowy – jest to alfabet semantyczny (od gr. sema, znak), a nie fonetyczny.

Pismo Pismo od ok. 3300 lat p.n.e. Symbole były prekursorem kolejnego wielkiego wynalazku – pisma. Zamknięty zbiór symboli, wyrażających dźwięki fonetyczne bądź pojęcia, umożliwił przechowywanie skomplikowanych, długich wiadomości i stanowił ‘graficzny zapis mowy. Rodzaje pism: Pisma ideograficzne Pisma analityczne Pisma fonetyczne

Komunikacja na odległość Symbole do przekazywania na odległość opierały się na urządzeniach, które ułatwiały zmysłom ludzkim wychwycenie sygnału. Ognisko było przykrywane koszem lub matą i odsłaniane, w ciągu dnia wypuszczając w różnych odstępach czasu smugi dymu, a w nocy dając migające światło. Widoczność tych sygnałów, zwłaszcza dymnych, był jednak zależna od pogody (wiatr, opady), co utrudniało stosowanie skomplikowanych kodów. Taki sposób sygnalizacji był wykorzystywany m.in. przez Indian północnoamerykańskich. Sygnały optyczne, Heliograf- ok. 400 lat p.n.e. Semafor- 1790r.

Kurierzy i poczta Kurierzy i poczta ok. 2400 lat p.n.e. W połączeniu z technologią wytwarzania coraz to praktyczniejszych materiałów piśmienniczych – od tabliczek glinianych, poprzez papirusowe zwoje po papier, pismo umożliwiło także przysyłanie wiadomości na dalsze odległości. Specjaliści od szybkiego i pewnego dostarczania fizycznych wiadomości – kurierzy – z pewnością pojawili się wkrótce po wynalezieniu pisma. Najstarsze informacje o istniejącym systemie kurierskim pochodzą z Egiptu 2400 p.n.e. Rozwój tego sposobu przesyłania wiadomości dał początek systemowi pocztowemu. Palma pierwszeństwa należy się Asyrii (lata 550-500 p.n.e), aczkolwiek pewne – stosunkowo nieliczne – przesłanki wskazują na istnienie systemu pocztowego nawet w 1700 p.n.e, w czasach Hammurabiego. Asyryjski system pocztowy powstał jako dodatek do systemu zbierającego informację – szpiegowskiego i podatkowego.

Telegraf Telegraf- 1838r. Wynalazek elektryczności oznaczał nowa erę w technikach komunikacji, tworząc możliwość prawie natychmiastowej (praktycznie z prędkością światła) komunikacji na dłuższe odległości. Pierwszy z elektrycznych wynalazków komunikacyjnych, telegraf, został zastosowany w 1838 r. w Anglii przez Sir Charlesa Wheatstone’a. W porównaniu z późniejszymi urządzeniami miał niską przepustowość danych (to właśnie w celu jej przyśpieszenia powstał kod Morse’a) i można go nazwać ‘nowym tam-tamem’, ale w swoim czasie był wspaniałym urządzeniem, jednym z tych które zmieniają świat. Razem z telegrafem gwałtownie zaczęły rozwijać się gazety, które mogły oferować swoim czytelnikom wiadomości już nie sprzed kilku dni, ale sprzed kilkunastu godzin. Gdy pierwsze kable podmorskie skróciły czas podróży informacji przez oceany, dawniej liczony w tygodniach lub miesiącach, na świecie po raz pierwszy zaczęto używać określenia ‘globalna wioska’. Telegrafy były uznawane za dokumenty prawnie wiążące w transakcjach handlowych.

Telefon Telefon- 1848r. Telefon jest starszy od telegrafu tylko o dekadę – Antonio Meucci skonstruował pierwszy telefon w 1848. W latach 70. XIX wieku wynalazek ten spopularyzował Amerykanin Aleksander Bell, popularnie lecz błędnie uznawany za wynalazcę tego urządzenia. Meucii wytoczył proces o plagiat, przerwany jednak przez jego śmierć w 1896 roku. Faktycznie Bell dokonał pewnych ulepszeń w projektach Meucciego, Edisona i Gray’a, jednak jego największy nie pozostawiający żadnych wątpliwości wkład w rozwój komunikacji to stworzenie pierwszego komercyjnego systemu telefonu – prawdziwsze jest więc stwierdzenie, że Bell wynalazł nie telefon, ale firmę telekomunikacyjną. Prekursorem dzisiejszej telefonii bezprzewodowej były wynalazki Mikołaja Tesli z końca XIX wieku. Pierwsze przenośne aparaty telefoniczne zaczęły być wykorzystywane przez wojsko i policję w latach 50. XX wieku w USA i w Szwecji32, a od lat 90. przenośne, bezprzewodowe telefony komórkowe stają się coraz popularniejsze, jako przedmioty codziennego użytku. Modele najnowszej generacji są w stanie przesyłać także inne niż głos rodzaje informacji – m.in. wiadomości tekstowe, graficzne, pliki komputerowe, itp, a także łączyć się z Internetem.

Radio Radio- 1896r. Ojcem teorii, które doprowadziły do stworzenia radia był fizyk James Maxwell, którego praca dotycząca fal elektromagnetycznych została opublikowana w 1873 roku. Eksperymenty Heinricha Hertza z lat 1886-1888 przetarły drogę wynalazcom radia. Wynalazcom – gdyż, choć pierwszy patent otrzymał w Wielkiej Brytanii w 1896 Guglielmo Marconi, pretendentem do tego miana był też Mikołaj Tesla, który otrzymał patent w USA w 1897, jednak stracił go w 1907 na rzecz Marconiego. Patent ten został mu przywrócony po jego śmierci w 1943 roku. Pierwsza transmisja radiowa miała miejsce w 1906, gdy Guglielmo MarReginald Fessenden dokonał transmisji kolędy ‘Cicha noc’ z Brant Rock w USA. Pierwsza transmisja wiadomości to rok 1920, stacja 8MK w USA. Pierwsze regularne transmisje o charakterze rozrywkowym rozpoczęły się dwa lata później, w 1922.

Komputer Komputer- 1897r. Już pod koniec XIX wieku słowo to odnosiło się do mechanicznych urządzeń ułatwiających obliczenia (po raz pierwszy określenie to znajdujemy w Oxford Dictionary w 1897 roku). Pierwsze komputery miały jednak istotne ograniczenie, gdyż dana maszyna mogła wykonywać tylko te konkretne i nieliczne operacje, do jakich została zaprojektowana od podstaw. Znacząca rewolucja w świecie komputerów nastąpiła w 1941 roku, gdy Konrad Zuse zbudował Z3, pierwszy komputer ‘kompletny’ w interpretacji Teorematu Turinga, czyli taki, który może wykonywać każde zaprogramowane mu zadanie. Od tej pory komputer umożliwiał coraz łatwiejszy dostęp, bardziej skomplikowane i szybkie operacje na informacji. Komputery bez wątpienia przyczyniły się do zwiększenia tempa postępu naukowego, jednak przez długi czas sposoby komunikacji używane przez komputer (karty perforowane, taśmy magnetyczne, wydruki) nie miały dużego znaczenia dla rozwoju technik komunikacji międzyludzkich. Znaczenie komputerów dla komunikacji gwałtownie wzrosło w drugiej połowie dwudziestego wieku, wraz z rozwojem sieci komputerowych.

Telewizja Telewizja- 1927r. Pierwsze eksperymenty z przesyłaniem obrazów na odległość są niewiele późniejsze od wynalazku radia – już w 1884 Paul Gottlieb Nipkow opatentował pierwszy system elektromechanicznego przesyłania obrazu. Pierwsza transmisja telewizji publicznej odbyła się w Nowym Jorku w 1927 roku. Pierwsza transmisja rozrywkowa ma miejsce w Wielkiej Brytanii w 1930 roku. Pierwsza transmisja międzykontynentalna na żywo to USA, 1957 rok. W tym także dziesięcioleciu telewizja zaczęła przekształcać się z czarno-białej w kolorową. W 1980, w niespełna wiek po patencie Nipkowa, 98% rodzin w USA dysponowało odbiornikiem telewizyjnym. Od lat 60. telewizja w połączeniu z telefonem i komputerem oferowała w niektórych krajach usługi videotekstu, wykorzystujące telewizor do wyświetlania interaktywnych menu, a telefon jako urządzenie do jego nawigacji. Prawdopodobnie najbardziej znanym i zaawansowanym z tych systemów jest francuski Minitel rozpowszechniony w latach 80-tych, który wykorzystywał własny terminal z modemem. Inną pochodną videotekstu jest usługa teletekstu, wykorzystująca telewizory i ich piloty. Od lat 90. komputery osobiste są w stanie odtwarzać dźwięki oraz ruchome obrazy i transmitować je, wykorzystując sieć Internet.

Internet Internet- 1969r. Próby stworzenia funkcjonalnych sieci komputerowych nabrały tempa w latach 60., a ich najbardziej znaczącym osiągnięciem w tamtej dekadzie była sieć ARPANET w USA. Pierwsze połączenie pomiędzy komputerami w sieci ARPANET nastąpiło 21 listopada 1969. Od 1978 wszystkie komputery wyposażone w modemy mogły przesyłać między sobą dane przez linie telefoniczne, wykorzystując usługę Bulletin Board Services (BBS). 1 stycznia 1983 ARPANET zaczął stosować protokoły TCP/IP i to zdarzenie uznaje się za moment jego transformacji w Internet. Internet w połączeniu z funkcjonalnością komputera to kolejna rewolucja w technikach komunikacji. W połączeniu z Internetem i peryferiami komputerowymi, takimi jak drukarka, skaner, słuchawki i mikrofon, a także z rozwijanymi technologiami, takimi jak elektroniczny papier, komputer wkrótce może połączyć w sobie wszystkie zalety poprzednich sposobów komunikacji. Już dziś komputer internetowy przejął większość usług udostępnianych w poprzednich dekadach przez fax i videotext, praktycznie całkowicie wchłaniając dawne sieci, takie jak BBS. Dzisiejszy komputer to nie jest ogromne, ciężkie monstrum sprzed kilkunastu lat. Nowe, przenośne i lekkie urządzenia, takie jak palmtop, mają ogromne implikacje dla technik komunikacji. Człowiek wykorzystując tę technologię ma teraz zawsze, w dowolnym miejscu i porze możliwość zarówno natychmiastowej komunikacji (tekstowej, dźwiękowej i wizualnej) jak i dostępu do największej multimedialnej biblioteki świata, jaką jest dziś Internet.

Internet cz.2 Już dzisiaj w Internecie znajduje się większość informacji, do których wygasły prawa autorskie i znajdują się w public domain. Wiele z nowszych informacji (np. najświeższe publikacje naukowe) można znaleźć i zakupić w formie elektronicznej w postaci ebooków; coraz bardziej zwiększa się także zasób archiwów gazet i czasopism, specjalizowanych baz danych i wszystkich innych zbiorów informacji, trudno dostępnych w zwykłych bibliotekach czy sklepach. Niektóre z informacji istnieją dziś wyłącznie na sieci – np. Wikipedia, największa dziś encyklopedia, nie ma swojej ‘rzeczywistej’ wersji, istnieje tylko w przestrzeni elektronicznej. Podobnie unikalne narzędzia takie jak wyszukiwarki internetowe (np. Google), które w sekundę mogą przeszukać pod kątem potrzebnych nam informacji odpowiednik miliardów książek, nie mogą istnieć poza siecią. Dzięki łatwości kopiowania materiału i braku centralizacji, Internet to także najbezpieczniejsze archiwum, w którym raz wprowadzonej i powielonej w kilku miejscach informacji nie grozi niebezpieczeństwo zniszczenia czy zwykłej degradacji w czasie. Lecz Internet to nie tylko największa biblioteka i skarbnica wiedzy. To także nowe, interaktywne metody komunikacji. E–mail jest nie tylko znacznie szybszy od zwykłej poczty, ale także o wiele łatwiejszy do zarchiwizowania i późniejszego sortowania. Internet to ogromna oszczędność czasu – informacje są dostępne natychmiast, znika konieczność oczekiwania na fizyczne doręczenie poczty czy podróży do sklepu lub biblioteki.

Internet cz.3 Być może jednak największym osiągnięciem Internetu było umożliwienie nieograniczonej – liczbowo i przestrzennie – grupie ludzi natychmiastową komunikację z równoczesnym uniknięciem chaosu informacyjnego. Usenet i fora dyskusyjne mogą przyjąć praktycznie nieograniczoną liczbę informacji (e-maili, postów) w każdej sekundzie, które trafiają do właściwych hierarchicznie uporządkowanych kategorii. W ten sposób w danej dyskusji, badaniach, projekcie, itp. może równocześnie uczestniczyć i komunikować się z sobą dowolnie duża i rozproszona grupa ludzi, która nie mogłaby tego nigdy zrobić, wykorzystując tradycyjne środki komunikacji, takie jak poczta czy konferencja. W 18 krajach na świecie ponad 50% populacji ma już dostęp do Internetu. Liderem jest Szwecja gdzie 76.6% obywateli korzysta z globalnej sieci. Obecnie z Internetu regularnie korzysta 12.5% populacji świata (około 800 milionów ludzi). Liczba użytkowników większości usług internetowych podwaja się co cztery lata (przy czym warto zwrócić uwagę, że w biedniejszych rejonach świata – Afryce, Ameryce Południowej, na Bliskim Wschodzie – liczba ta potraja się, co wydaje się zadawać kłam prognozom o rosnącym podziale świata (ang. digital divide). Co więcej, analiza w dłuższym przedziale czasowym wskazuje na geometryczny charakter funkcji liczby użytkowników Internetu. W ciągu mniej niż trzech dziesięcioleci nasycenie komputerami z dostępem do Internetu na całym świecie powinno pokrywać się z dzisiejszymi statystykami nasycenia telewizorami i telefonami.

Przyszłość komunikacji Nie sposób przewidzieć, jakie wynalazki może nieść z sobą przyszłość. Kończąc ten skrótowy opis historii komunikacji, chciałbym jednak zwrócić szczególną uwagę na fakt, że czas dzielący kolejne znaczące “kamienie milowe” w komunikacji ulega drastycznemu zmniejszeniu. Marshall McLuhan wyróżnił 4 etapy w historii ludzkości. W przybliżeniu 200 000 lat dzieli epokę mowy od pojawienia się pierwszych symboli, znaku epoki pisma. Ponad 10 tys. lat dzieli pierwsze symbole, petroglify, od epoki druku, Galaktyki Gutenberga. Jednak tylko niecałe 400 lat dzieli wynalazek druku od pierwszego symbolu obecnej epoki elektryczności, telegrafu.. Kolejne przełomowe wynalazki współczesnej nam epoki: telegraf, telefon, radio, telewizja, komputer i Internet są oddzielone od siebie tylko kilkoma dekadami. Raymond Kurzweil, amerykański wynalazca i milioner, prognozuje, że nowe, rewolucyjne wynalazki będą oddzielone od siebie coraz krótszymi okresami, a postęp technologiczny wkrótce drastycznie zmieni oblicze naszego świata. Techniki komunikacji już nieraz rewolucjonizowały nasze życie. Choć nie wiadomo, jakie nowe innowacje kryją sie w przyszłości, jest wysoce prawdopodobne, że przekonamy się o nich osobiście już za kilka lat – a potem, jeszcze szybciej, ujrzymy ich następców.