Kujawsko-Pomorski Ośrodek Adopcyjny. w Toruniu Kujawsko-Pomorski Ośrodek Adopcyjny w Toruniu Oddział we Włocławku Adopcja jako forma kompensacji sieroctwa społecznego Dr n. med. Maria Posłuszna-Owcarz XIV Ogólnopolska Konferencja nt. Reformy Systemu Pomocy Dziecku i Rodzinie "Po prostu Rodzina” Waplewo 24-27.09.2012 r.

Dwa podstawowe obszary zagadnień procesu adopcji wzajemna kompensacja Problemy związane z sieroctwem, szczególnie społecznym Problemy związane z bezdzietnością

Sieroctwo Sieroctwo społeczne Sieroctwo naturalne Sytuacja życiowa dziecka, które utraciło rodziców na skutek ich śmierci. W sytuacji gdy dziecko wychowywane jest w rodzinie niepełnej przez samotną matkę lub samotnego ojca, ze względu na śmierć jednego z rodziców mamy do czynienia z półsieroctwem. Sieroctwo społeczne W znaczeniu węższym, uwzględniając obiektywną sytuację dziecka: obejmuje dzieci, których rodzice żyją, lecz nie otaczają ich opieką, nie utrzymują z nimi żadnego, lub prawie żadnego kontaktu. W znaczeniu szerszym, dotyczącym psychologicznej sytuacji dziecka: sierotami określa się dzieci wychowujące się poza rodziną oraz te, które zostają pod formalną opieką rodziców, którzy zaspokajając podstawowe potrzeby nie dają dziecku miłości.

Formy opieki nad dzieckiem instytucjonalne rodzinne

Adopcja = przysposobienie Adopcja to „ ogólnie rzecz biorąc powstały z woli osób zainteresowanych taki stosunek prawny, jaki istnieje między rodzicami a dzieckiem”. Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy Instytucja przysposobienia, służąc dziecku, jest także sposobem na zaspokojenie naturalnej potrzeby osób dorosłych posiadania dzieci i opiekowania się nimi.

Obszary adopcji RODZINA ADOPCYJNA Sieroctwo społeczne + Bezdzietność/małodzietność = adopcja RODZINA ADOPCYJNA

Rodzina Z punktu widzenia psychologii społecznej rodzina to grupa „ która jest formacją społeczną i składa się z pewnej liczby jednostek pozostających w określonych pozycjach, rolach w stosunku do siebie, i która ma własny system wartości oraz normy regulujące zachowanie jednostek w sprawach ważnych dla grupy, a zarazem rodzice i dzieci występują w określonych rolach i zajmują określone pozycje w strukturze wewnętrznej rodziny”. (Ochmański 1993) „Podstawowa komórka społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci”. Konwencja Praw Dziecka

W rozumieniu polskiego prawa rodzinnego więzami tworzącymi rodzinę są: Pokrewieństwo Powinowactwo Przysposobienie Małżeństwo ( Andrzejewski 2006)

Więź rodzinna Filar subiektywny Filar obiektywny Filar subiektywny to świadomość łączności z innymi osobami w rodzinie, poczucie przynależności do rodziny jako grupy społecznej, przejawiające, się w sferze wartości, myśli, uczuć, działań. Filar obiektywny Obiektywizm więzi oparty jest na podstawach prawnych, czynnikach obyczajowych, społecznych, kulturowych, religijnych, które leżą u podstaw trwałości rodziny.

Rodzina jako system Właściwości systemu rodzinnego: granice, struktura rodziny, procesy komunikacji, role rodzinne, lojalność. (Winogrodzka 2002) Współczesne podejście do rodziny ujmuje ją jako system czyli jako uporządkowaną całość, składająca się z dowolnych elementów, pozostających ze sobą we wzajemnych interakcjach . (Braun-Gałkowska 2002)

Rodzina adopcyjna „Rodzina adopcyjna stanowi specyficzny system rodzinny. Psycholog, który chce zrozumieć jego funkcjonowanie, dotyka w swoich rozważaniach problematyki ludzkiej egzystencji - płodności, rodzicielstwa, poczucia tożsamości”. (Gutowska 2008)

Wielorakie uwarunkowania sukcesu lub niepowodzenia adopcji Konfiguracja czynników: związanych z kandydatami na rodziców adopcyjnych, związanych z dzieckiem, związanych z istniejącą rodziną adopcyjną, oraz uwarunkowań zewnętrznych: procedura adopcyjna, dobór dziecka i rodziców, wsparcie po adopcji (społeczne i instytucjonalne).

Czynniki związane z kandydatami na rodziców adopcyjnych Bezdzietność (akceptacja własnej bezdzietności, przepracowanie straty). Motywacja. Oczekiwania. Relacje pomiędzy małżonkami. Doświadczenia wyniesione z rodzin pochodzenia rodziców adopcyjnych. Kwalifikacje osobiste ( stan zdrowia, sytuacja materialna, wiek, osobowość, postawy rodzicielskie, plastyczność itd.). Stosunek do jawności adopcji. Matka i nie matka, ojciec i nie ojciec – akceptacja rodziny pochodzenia dziecka i jej roli w tożsamości dziecka. Stosunek najbliższego otoczenia kandydatów do faktu adopcji.

Czynniki związane z osobą dziecka Doświadczenia życiowe z okresu przed adopcji (z domu rodzinnego i „opieki”). Oczekiwania dziecka. Jego wyposażenie genetyczne, rozwój psychiczny i fizyczny, istniejące zaburzenia (także zaburzenia więzi) i możliwości ich kompensacji. Jakość wcześniejszych więzi z rodziną pochodzenia i kontakty z nią. Więzi i kontakty z rodzeństwem. Wiek w jakim zostało objęte opieką instytucjonalną bądź rodzinną przed przysposobieniem. Czas pobytu w opiece, jakość tej opieki. Wiek dziecka w chwili przysposobienia.

Czynniki związane z istniejącą rodziną adopcyjną Charakter nawiązanych więzi. Jawność adopcji. Akceptacja dziecka takim jakim jest i jego rodziny pochodzenia (specyficzna rola ojca i matki adopcyjnej). Relacje w rodzinie adopcyjnej. Postawy rodzicielskie rodzin adopcyjnych. Granice, komunikacja, wzajemne wsparcie.

Inne uwarunkowania procesu adopcji Procedura adopcyjna – kryteria, właściwe przygotowanie kandydatów (szkolenie, wsparcie). Właściwy dobór dziecka i rodziców. Jakość udzielanego wsparcia ze strony instytucji (ośrodka adopcyjnego i innych), w przypadku wystąpienia trudności w rodzinie adopcyjnej. Stosunek otoczenia społecznego do adopcji. Wsparcie ze strony bliższego i dalszego otoczenia społecznego.

Rodzina funkcjonalna Wypełnia swoje podstawowe funkcje. Zabezpiecza przetrwanie i rozwój. Zaspokaja potrzeby emocjonalne swoich członków. Zapewnia rozwój i wzrastanie każdego członka, w tym także rodziców. Jest miejscem, gdzie rozwija się poczucie własnego „Ja”. Jest podstawową „jednostką socjalizacji i ma decydujące znaczenie dla przetrwania społeczeństwa”. ( Prajsner 2002)

Funkcje rodziny Biologiczno-opiekuńcza Kulturalno-towarzyska Ekonomiczna Edukacyjno-wychowawcza, w tym kompensacyjna

Cechy funkcjonalnej rodziny adopcyjnej Odpowiednio przygotowana w trakcie procedury adopcyjnej. Funkcjonująca w oparciu o nawiązane więzi, (uwzględniające oczekiwania obu stron -prawidłowy dobór dziecka i rodziców). Istnieje wzajemna akceptacja członków rodziny, w tym akceptacja faktu rodziny pochodzenia dziecka. Ujawniająca fakt adopcji. Otwarte i skuteczne komunikowanie się, a więc rozmowa o wszystkich istotnych sprawach członków rodziny przebiegająca w sposób otwarty i bezpieczny.

Cechy funkcjonalnej rodziny adopcyjnej Pozytywna tożsamość (samoakceptacja) i autonomia (prawo do własnego rozwoju) wszystkich członków rodziny. Wzajemność - dawanie wzajemnego oparcia, podtrzymania, pomocy. Zaspokojenie potrzeb rodzicielskich rodziców oraz kompensacja istniejących zaburzeń psychicznych, fizycznych i społecznych, będących skutkiem sieroctwa społecznego u dzieci. Elastyczna, otwarta na wiedzę, umiejąca szukać pomocy w sytuacjach trudnych. Połączenie ze światem zewnętrznym oznaczające, że rodzina nie jest zamknięta, jej granice są częściowo przepuszczalne, bierze z otoczenia poglądy, idee, informacje ale jednocześnie sama wychodzi do innych.

Udana adopcja najlepszą formą kompensacji sieroctwa społecznego Skutki sieroctwa społecznego mogą utrzymywać się jeszcze długo po przysposobieniu. „Mimo wszystko adopcja pozostaje najlepszym rozwiązaniem, obojętnie, czy będzie to noworodek, czy starsze dziecko, czy też z pewnym defektem emocjonalnym, gdyż akceptacja i wsparcie, jakie może ono otrzymać w nowej rodzinie adopcyjnej, może wpływać łagodząco na te zaburzenia” (Baładynowicz 1999)

Adopcja a kompensacja sieroctwa społecznego Kompensacja psychiczna: zaspokojenie potrzeb psychicznych dziecka, stymulacja jego rozwoju psychicznego, różnorodne formy terapii, realizacja zainteresowań, wspieranie dziecka w trudnościach. Kompensacja fizyczna: zaspokajanie potrzeb fizycznych (sen, odżywianie) dbanie o zdrowie fizyczne, leczenie, rehabilitacja. Kompensacja społeczna: przynależność do grupy społecznej jaka jest rodzina, osoby do kochania ( być kochanym i umieć kochać), prawidłowa socjalizacja.

W 2010 roku orzeczono 3556 adopcji, co oznacza, że tylko w danym roku, ale dla znacznie większej ilości sierot społecznych (adoptowane były także rodzeństwa) pojawiła się szansa na życie w rodzinach adopcyjnych stymulujących i wspierających ich rozwój. Około 3556 par małżeńskich (stanowiących większość zgłaszających się kandydatów), otrzymało od losu szansę na spełnienie rodzicielstwa. W Polsce jest około 96 tysięcy sierot, większość z nich to sieroty społeczne. Z tego około 66 tys., czyli 2/3 znajduje się w różnego rodzaju rodzinach zastępczych ( z czego około 50 tysięcy w rodzinach zastępczych spokrewnionych), a około 30 tysięcy w opiece instytucjonalnej.

„Kochać drugiego człowieka oznacza wielką pracę nad sobą”. Ks „Kochać drugiego człowieka oznacza wielką pracę nad sobą” Ks. Jan Twardowski Dziękuję za uwagę