Powstanie Warszawskie 1. Przyczyny i przebieg powstania 2. Dowódcy powstania warszawskiego 3. Oddziały wojska 4. Oddziały porządkowe 5. Kontrowersje dotyczące czasu trwania powstania 6. Kontrowersje dotyczące liczby ofiar 7. Powstanie warszawskie w kulturze popularnej 8. Muzeum 9.Galeria 10. Pomnik Powstania Warszawskiego

Galeria dalej

Powrót

Przyczyny i przebieg powstania Od strony militarnej powstanie było wymierzone przeciwko Niemcom, jednak jego strategicznym celem była próba ratowania powojennej suwerenności, przedwojennego kształtu granicy wschodniej poprzez odtworzenie w stolicy Polski legalnych władz państwowych, będących naturalną kontynuacją władz przedwojennych. Miało to uniemożliwić narzucenie Polsce marionetkowych władz uzależnionych od Związku Sowieckiego, zainstalowanych w Lublinie jako Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego. Wystąpienie w Warszawie miało także zanegować ustalony jeszcze przez aliantów na konferencji teherańskiej pod koniec 1943 nowy porządek polityczny w Europie Wschodniej, zgodnie z którym USA i Wielka Brytania zgadzały się na prowadzoną przez Józefa Stalina politykę faktów dokonanych na ziemiach polskich. W świetle tych ustaleń powstanie warszawskie miało skomplikować podział na strefy operacyjne w myśl którego Polska znajdowała się w strefie operacyjnej ZSRR (przez co wojska aliantów zachodnich ani oddziały pozostające pod ich dowództwem nie mogły tu operować – przewidywano przybycie do stolicy spadochroniarzy polskich z zachodu 1 SBS oraz obserwatorów alianckich). W obliczu zbliżania się Armii Czerwonej do Warszawy i okolic, jej sukcesów na froncie i pozytywnej oceny jej możliwości dalszej ofensywy, zdecydowano o wybuchu powstania. Nadająca z Moskwy Radiostacja im. Tadeusza Kościuszki dnia 30 lipca 1944 roku w godzinach; 15.00, 20.55, 21.55, i 23.00 wyemitowała czterokrotnie komunikaty nawołujące ludność Warszawy do powstania przeciw Niemcom [5]. Wobec sprzyjającej sytuacji na froncie polscy dowódcy przewidywali, iż powstanie powinno trwać zaledwie kilka dni[6], zaś w rzeczywistości jego walki trwały 63 dni. Straty po stronie polskiej wyniosły około 10 tys. zabitych i 7 tys. zaginionych, 5 tys. rannych żołnierzy oraz od 120 do 200 tysięcy ofiar spośród ludności cywilnej[7]. Wśród zabitych przeważała młodzież, w tym ogromna większość warszawskiej inteligencji. Po stronie niemieckiej straty wyniosły 10 tys. zabitych, 6 tys. zaginionych, 9 tys. rannych żołnierzy, 300 zniszczonych czołgów i samochodów pancernych[7]. Według zeznań von dem Bacha, złożonych w 1947 roku w Warszawie, wyniosły 10 tysięcy zabitych oraz 7 tysięcy zaginionych i 9 tysięcy rannych – dane te zostały przyjęte przez historiografię[8]. Powrót

Powstanie warszawskie w kulturze popularnej Album koncepcyjny polskiego zespołu rockowego (postpunkowego) Lao Che nosi tytuł Powstanie Warszawskie i jest oparty na wydarzeniach historycznych. Powstaniu warszawskiemu swoje utwory zadedykowało także kilka zespołów zagranicznych: Utwór szwedzkiego zespołu metalowego Marduk pt. Warschau Utwór niemieckiego zespołu metalowego Heaven Shall Burn pt. "Armia" Utwór francuskiego zespołu punkowego Varsovie pt. "Varsovie" W 2007 roku Amerykanin Jason Morningstar stworzył grę fabularną poświęconą Powstaniu warszawskiemu pt. "Grey Ranks. Child Soldiers. Warsaw, 1944" - "Szare Szeregi. Dzieci Żołnierze. Warszawa 1944". Temat powstania warszawskiego pojawił się również w literaturze; walki i życie w powstańczej Warszawie opisywał m.in. Miron Białoszewski w Pamiętniku z powstania warszawskiego, Leopold Buczkowski w Powstaniu na Żoliborzu Powrót

Kontrowersje dotyczące liczby ofiar Powrót tLiczba ofiar po stronie polskiej nie jest nigdzie udokumentowana i jest trudna do ustalenia. Najczęściej podawana liczba 200 tys. zabitych pojawiła się po raz pierwszy już 28 sierpnia w Lublinie, podczas konferencji zorganizowanej przez PKWN dla prasy zagranicznej (w tym zachodniej) i padła jako ocena strat. Wobec braku innych źródeł wartość ta, jako prawdopodobna utrwaliła się z czasem, jednakże w latach sześćdziesiątych podawano liczbę 250 tysięcy zabitych. Obecnie historycy coraz częściej są skłonni szacować liczbę ofiar cywilnych w czasie powstania na 120-130 tys.[17]. Z ogarniętej powstaniem Warszawy oraz w okresie po podpisaniu układu o zawieszeniu broni rozpoczęły się wywózki całej ludności cywilnej – do specjalnego obozu w Pruszkowie przewieziono ok. 550 000 ludzi z samej Warszawy, natomiast z okolic miasta (zarówno lewobrzeżna jak i prawobrzeżna część stolicy) 100 000 osób. Przez podobny obóz w Ursusie przewinęło się dalsze 50 000 osób. Z obozu w Pruszkowie zwolniono po wyselekcjonowaniu ok. 100 000 chorych. Niemcy złamali postanowienia układu o zawieszeniu broni wywożąc z obozów przejściowych 165 000 ludzi na przymusowe roboty do Niemiec a 60 000[18] do obozów koncentracyjnych w Ravensbrück, Auschwitz i Mauthausen – większość z nich później zginęła

Kontrowersje dotyczące czasu trwania powstania . Przyjęło się powszechnie uważać, że powstanie trwało 63 dni, tzn. do 2 października, kiedy to Armia Krajowa zaprzestała działań ofensywnych i wysłała emisariuszy w celu wynegocjowania kapitulacji. Jednak negocjacje prowadzone w Ożarowie Mazowieckim wydłużyły się i decyzja o zawieszeniu broni została oficjalnie podpisana dopiero 3 października. Można mówić również o 66 dniach16, gdyż do 5 października trwało wychodzenie z miasta do niewoli zwartych oddziałów powstańczych, a w czasie tych trzech ostatnich dni nadal działało powstańcze dowództwo wydające rozkazy do swoich żołnierzy. Jednocześnie w tym czasie nadal funkcjonowały struktury ujawnionych władz Polskiego Państwa Podziemnego, a także miały miejsce wszelkie inne przejawy aktywności życia w powstańczym mieście, takie jak np. ukazywanie się prasy powstańczej, emisje audycji radiowych z powstańczych radiostacji, działalność powstańczej poczty harcerskiej itp Powrót

Dowódcy powstania warszawskiego Wg stanu na 1 lipca 1944 gen. Tadeusz Komorowski (pseudonim "Bór") komendant główny AK gen. Tadeusz Pełczyński (pseudonim "Grzegorz") zastępca komendanta głównego AK płk Antoni Chruściel (pseudonim "Monter") komendant Okręgu Warszawskiego ppłk Edward Pfeiffer (pseudonim "Radwan") komendant Obwodu I – Śródmieście ppłk Mieczysław Niedzielski (pseudonim "Żywiciel") komendant Obwodu II – Żoliborz ppłk Jan Tarnowski (pseudonim "Waligóra") komendant obwodu III – Wola ppłk Mieczysław Sokołowski (pseudonim "Grzymała") komendant Obwodu IV – Ochota ppłk Aleksander Hrynkiewicz (pseudonim "Przegonia") komendant Obwodu V - Mokotów ppłk Antoni Żurowski (pseudonim "Andrzej Bober") komendant Obwodu VI - Praga mjr Kazimierz Krzyżak (pseudonim "Bronisław") komendant Obwodu VII - powiat warszawski mjr Stanisław Babiarz (pseudonim "Wysocki") komendant Obwodu VIII - Okęcie ppłk Jan Mazurkiewicz (pseudonim "Radosław") komendant Kedywu Powrót

Oddziały wojska Po 31 lipca 1944 dowództwo nad garnizonem warszawskim przejął gen. por. Reiner Stahel, dysponował on siłami w liczbie 11 000[11] żołnierzy: Jednostki alarmowe Wehrmachtu w liczbie 5 000 żołnierzy niemieckich; Jednostki lotnictwa 4 000 żołnierzy (1 000 na Okęciu, 700 na Bielanach, 1 000 na Boernerowie, 300 na Służewie i 1 000 z obsługi baterii przeciwlotniczych); Jednostki "Wachtregiment Warschau" (bataliony "Patz" oraz "Baltz"), 2 bataliony strzelców (nr 996 i 997), szwadron zwiadowczy SS (350 żołnierzy wyposażonych w działa i broń ciężką), strażnicy zakładów przemysłowych "Rüstungskommando", własowcy, oddziały Turkmenów – ogółem ok. 2 000 żołnierzy powrót

Oddziały porządkowe W różnych uzbrojonych formacjach strażniczych znajdowało się ok. 3 500 ludzi, były to następujące oddziały: Straż kolejowa "Bahnschutz", Straż zakładowa "Werkschutz", Batalion ochrony transportów. Oznacza to, że w dniu wybuchu powstania Niemcy, zgodnie z polskimi źródłami historycznymi opartymi na relacjach szefa SS i policji na Dystrykt Warszawski, płk. policji Paula Otto Geibela oraz gen. Ericha von dem Bacha-Zalewskiego i mjr Kurta Fischera[11] , wliczając udział uzbrojonej ludności niemieckiej i drobnych oddziałów ochronnych, dysponowali w Warszawie około 20 000[11][12] walczących. Z tej liczby 16 000 znajdowało się w lewobrzeżnej części Warszawy[13], gdzie toczyły się główne walki, a reszta w części prawobrzeżnej. Powrót

Pomnik Powstania Pomnik Powstania Warszawskiego 1944 - wybudowany w 1989 r. monumentalny pomnik ku czci bohaterów powstania warszawskiego zlokalizowany na wschodniej stronie Placu Krasińskich. Jego budowę poprzedziła zbiórka pieniędzy i surowców potrzebnych do wykonania monumentu. Pomnik tworzą postacie powstańców. Część z nich wchodzi do kanału (nawiązanie do ewakuacji Starówki), a część spod wielkiego pylonu. Tłem pomnika jest Gmach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej. Powrót

Muzeum Muzeum zostało otwarte w przeddzień 60. rocznicy wybuchu powstania, 31 lipca 2004 r. Jest wyrazem hołdu warszawiaków wobec tych, którzy walczyli i ginęli za wolną Polskę i jej stolicę. Ekspozycja przedstawia walkę i codzienność powstania na tle okupacji, poprzez ukazanie złożonej sytuacji międzynarodowej, aż po powojenny terror komunistyczny i losy powstańców w PRL. Muzeum prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną poświęconą dziejom powstania warszawskiego oraz historii i dorobku Polskiego Państwa Podziemnego. Gromadzi zbiory poświęcone tym zagadnieniom. Inicjatywą Muzeum jest również utworzenie Archiwum Historii Mówionej gromadzącego nagrania wspomnień uczestników powstania. Ekspozycja w Muzeum została przyjęta przez recenzje i opinię publiczną pozytywnie, jako nowatorska w dziejach muzealnictwa polskiego. Wykorzystuje najnowsze techniki audiowizualne pozwalające na interaktywne uczestniczenie w oglądaniu eksponatów. Dyrektorem Muzeum jest Jan Ołdakowski. Dalej Powrót

Mur pamieci W otaczającym Muzeum Parku Wolności znajduje się szczególne upamiętnienie wszystkich poległych powstańców – Mur Pamięci. Na liczącym 156 m długości Murze wyryte są nazwiska blisko 10 000 powstańców, którzy zginęli w walkach w sierpniu i we wrześniu 1944 roku. Lista ta jest nieustannie uzupełniana, cały czas przyjmowane są nowe zgłoszenia. Nazwiska są weryfikowane na podstawie dokumentów archiwalnych, listu Czerwonego Krzyża i innych źródeł. Umieszczane są w tzw. systemie holenderskim, w ponumerowanych kolumnach, w porządku alfabetycznym. Drukowane listy nazwisk z numerami są dostępne w Muzeum, pełny zestaw nazwisk dostępny jest również za pośrednictwem Internetu Start