SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ W UNII EUROPEJSKIEJ

PODRĘCZNIK System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, A. Wyrozumska (red.), Warszawa 2009

System skarg i procedur służących dochodzeniu roszczeń opartych na prawie Unii Europejskiej przez państwa członkowskie, instytucje oraz jednostki (osoby fizyczne i prawne)

Sądy Europejskie sądy krajowe Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (ETS) Sąd Pierwszej Instancji Sąd ds. Służby Cywilnej Unii Europejskiej

Sądy krajowe Dochodzenia oparte na prawie wspólnotowym dochodzone są przede wszystkim przed sądami krajowymi: bezpośredni skutek prawa wspólnotowego pośredni skutek prawa wspólnotowego odpowiedzialność odszkodowawcza państw członkowskich za naruszenie prawa wspólnotowego

Sądy krajowe ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH do kompetencji państw członkowskich należy uregulowanie kwestii dotyczących właściwości sądów i procedur służacych rozpoznawaniu roszczeń opartych na prawie wspólnotowym, chyba że procedury takie zostały ustanowione w prawie WE.

Sądy krajowe ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH ograniczenia: zasada efektywności/skuteczności (zasada efektywnej kontroli sądowej) zasada równoważności/ekwiwalencji

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości skargi wniesione przez państwa członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne; odpowiedzi udzielane w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów państw członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje; w innych sprawach przewidzianych w Traktatach

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości sprawy z zakresu prawa wspólnotowego (TWE) sprawy z zakresu II i III filaru UE (Tytuł Vi VI TUE); sprawy powierzone na mocy klauzul arbitrażowych i kompromisów zawartych między państwami członkowskimi

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Jurysdykcja na mocy TWE art. 292 TWE: „Państwa Członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego Traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana.”

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Jurysdykcja na mocy TWE art. 292 TWE: „Państwa Członkowskie zobowiązują się nie poddawać sporów dotyczących wykładni lub stosowania niniejszego Traktatu procedurze rozstrzygania innej niż w nim przewidziana.” (sprawa C459/03 Komisja przeciwko Irlandii)

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Jurysdykcja na mocy TUE art. 46 TUE. „Postanowienia Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, dotyczące kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i wykonywania tych kompetencji, stosuje się do następujących postanowień niniejszego Traktatu: a) postanowień zmieniających Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą w celu ustanowienia Wspólnoty Europejskiej, Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej; b) postanowień tytułu VI, na warunkach przewidzianych w artykule 35; c) postanowień tytułu VII, na warunkach przewidzianych w artykułach 11 i 11a Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską oraz w artykule 40 niniejszego Traktatu; d) artykułu 6 ustęp 2 w odniesieniu do działań instytucji, o ile Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy na mocy Traktatów ustanawiających Wspólnoty Europejskie i na mocy niniejszego Traktatu; e) postanowień czysto proceduralnych określonych w artykule 7, gdy Trybunał Sprawiedliwości działa na wniosek zainteresowanego Państwa Członkowskiego w ciągu miesiąca od dokonania przez Radę stwierdzenia przewidzianego w tym artykul; f) artykułów 46-53.”

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości art. 220 TWE: Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji, każdy w zakresie swojej właściwości, czuwają nad poszanowaniem prawa w wykładni i stosowaniu niniejszego Traktatu. Trybunał nie może stwierdzić non liquet

Jurysdykcja Trybunału Sprawiedliwości Kompetencja ma jednak charakter powierzony – obszar stosowania i wykładni Traktatu

Postępowania przed Trybunałem skargi przeciwko państwom członkowskim o stwierdzenie naruszenia zobowiązań wspólnotowych (art. 226-228 TWE), skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji lub EBC (art. 230 TWE), skarga na bezczynność instytucji (art. 232 TWE), postępowanie w przedmiocie pytania prejudycjalnego sądu krajowego (art. 234 TWE, z uwzględnieniem art. 68 ust. 1 i 2 TWE), skarga odszkodowawcza przeciwko WE (art. 235 w zw. z art. 288 TWE), skarga pracownicza przeciwko WE (art. 236 TWE),

Postępowania przed Trybunałem zarzut bezprawności rozporządzenia (art. 241 TWE), skarga przeciwko funkcjonariuszowi Wspólnoty z zakresu jego odpowiedzialności osobistej wobec WE (art. 288 TWE), a także skarga Rady lub Komisji przeciwko funkcjonariuszowi o naruszenie jego zobowiązań, mająca na celu orzeczenie dymisji członka Komisji lub pozbawienie go prawa do emerytury lub innych podobnych korzyści (art. 213 TWE), prewencyjna kontrola umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę (art. 300 ust. 6 TWE), postępowanie prowadzone w oparciu o klauzulę arbitrażową (art. 238 TWE) lub kompromisoryjną (art. 239 TWE), rozstrzyganie w przedmiocie wykładni Tytułu IV Części Trzeciej TWE - wizy, azyl, imigracja i inne polityki związane ze swobodnym przepływem osób (art. 68 ust. TWE).

Trybunał Sprawiedliwości W skład ETS wchodzi jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Kadencja jest 6 letnia i odnawialna, przy czym co 3 lata następuję odnowienie połowy składu sędziowskiego. Sędziowie wspierani są przez 8 rzeczników generalnych, których rolą jest przedstawianie w sposób bezstronny spraw wnoszonych do TS wraz z analizą stanu prawnego.

Trybunał Sprawiedliwości Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS skarga o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego przez państwo członkowskie skarga o stwierdzenie nieważności (skargi instytucji EBC i skargi państw czł. na akty Rady i Parlamentu Europejskiego i Rady) skarga na bezczynność odpowiedzi na pytania prejudycjalne apelacje od orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji (tylko kwestie prawne) kontrola orzeczeń SPI w przedmiocie skargi na orzeczenie Sądu ds. Służby Publicznej

Trybunał Sprawiedliwości Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS TYTUŁ IV TWE pytania prejudycjalne tylko od sądów ostatniej instancji; ETS nie jest właściwy do orzekania w sprawie środków i decyzji dot. Kontroli na granicach zew. dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa wewnętrznego; Rada, Komisja lub państwo członkowskie może zwrócić się do ETS o wydanie orzeczenia dotyczącego kwestii interpretacji postanowień Tytułu IV lub aktów instytucji WE opartych na tych postanowieniach. Orzeczenie TS w odpowiedzi na taką prośbę nie stosuje się do rozstrzygnięć mających powagę rzeczy osądzonej.

Trybunał Sprawiedliwości Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS (na postawie TUE) Trzeci filar UE skarga o stwierdzenie nieważności decyzji ramowych i decyzji; odpowiedzi na pytania prejudycjalne (jurysdykcja fakultatywna); rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi i państwami i Komisja (tylko powstałe na tle stosowania konwencji)

Trybunał Sprawiedliwości Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS (na postawie TUE) Trybunał Sprawiedliwości nie jest właściwy w sprawie oceny zgodności z prawem lub proporcjonalności działań policji bądź innych organów ścigania jednego z Państw Członkowskich ani wykonywania przez Państwa Członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego

Trybunał Sprawiedliwości Rodzaje spraw rozpatrywanych przez ETS (na postawie TUE) art. 46 TUE; postanowienia zmieniające Traktaty, art. 6 ust. 2 TUE (dotyczący praw podstawowych) w odniesieniu do działań instytucji, jeśli ETS ma jurysdykcję na mocy Traktatów lub TUE, art. 46 do 53 – postanowienia końcowe TUE, III filar (art. 35) wzmocniona współpraca – art. 40 TUE ust. 4 postanowienia czysto proceduralne określone w art. 7, gdy ETS działa na wniosek zainteresowanego państwa czł.

Sąd Pierwszej Instancji W skład SPI wchodzi przynajmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego (Art. 224) Kadencja jest 6 letnia i odnawialna, przy czym co 3 lata następuję odnowienie połowy składu sędziowskiego.

Sąd Pierwszej Instancji skargi bezpośrednie jednostek na nieważność aktów instytucji wspólnotowych (których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie); skargi na bezczynność wnoszone przez jednostki; skargi Państw członkowskich przeciwko Komisji; skargi państw członkowskich przeciwko Radzie, dotyczące aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych („dumping”) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych;

Sąd Pierwszej Instancji skargi odszkodowawcze; skargi dotyczące umów zawartych przez Wspólnoty, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona; skargi z zakresu wspólnotowych znaków towarowych; odwołania od orzeczeń Sądu ds. Służby Publicznej. ;

IZBY SĄDOWE (SĄDY SPECJALNE) TN – wprowadza możliwość tworzenia przy SPI jednomyślna decyzja Rady na wniosek Komisji (i opinia PE i ETS) lub ETS (i opinia PE i Komisji) sędziowie - powoływani jednomyślnie przez Radę Zadania: orzekanie w I instancji w określonych rodzajach skarg wnoszonych w szczególnych dziedzinach (określonych w decyzji o powołaniu zespołu) od orzeczenia przysługuje odwołanie do SPI

Sąd ds. Służby Cywilnej W skład wchodzi 7 sędziów mianowanych przez Radę na 6 letnią kadencję z prawem do ponownego wyboru jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji sporów między Wspólnotami a ich pracownikami na mocy art. 236 Traktatu WE

Uczestnicy postępowania Strony Interwenienci Adwokaci lub radcowie prawni

Przebieg postępowania przed ETS Procedura pisemna Procedura ustna Procedura postępowania prejudycjalnego

Rodzaje orzeczeń Wyroki Wyroki zaoczne Postanowienia Zarządzenia Opinie Decyzje prezesa

Wykonywanie orzeczeń ETS Zgodnie z art. 256 TWE: „Decyzje Rady lub Komisji, które nakładają zobowiązanie pieniężne na podmioty inne niż Państwa stanowią tytuł wykonawczy. Postępowanie egzekucyjne jest regulowane przez przepisy procedury cywilnej obowiązujące w Państwie, na terytorium którego ma ono miejsce. Klauzula wykonalności jest nadawana, bez jakiejkolwiek kontroli innej niż weryfikacja autentyczności tytułu, przez wyznaczony w tym celu przez rząd Państwa Członkowskiego organ krajowy, o którym zostanie powiadomiona Komisja i Trybunał Sprawiedliwości. Po dopełnieniu tych formalności na wniosek zainteresowanego, może on przystąpić do egzekucji zgodnie z ustawodawstwem krajowym, wnosząc sprawę bezpośrednio do właściwego organu. Postępowanie egzekucyjne może być zawieszone wyłącznie na mocy orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości. Jednakże kontrola prawidłowości przeprowadzenia egzekucji podlega właściwości sądów krajowych.”