Prawo finansów publicznych Finanse samorządowe Prawo finansów publicznych Finanse samorządowe (6)

Decentralizacja / niezależność JST Ustrojowa Osobowość prawna Własne organy władzy Administracyjna Zadania publiczne do samodzielnej realizacji Majątkowa Uwłaszczenie (komunalizacja) majątku Finansowa Własne budżety Własne dochody Finanse samorządowe (6)

Finanse samorządowe w przepisach Konstytucji RP /1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań /2. Dochodami JST są ich dochody własne oraz subwencje i dotacje z budżetu państwa /3. Źródła dochodów JST są określone w ustawie /4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji JST następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych KONST 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat w zakresie określonym w ustawie KONST 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Finanse samorządowe (6)

System dochodów samorządowych Dochody JST Dochody zasilające Dotacje celowe Subwencja ogólna (NFP 224) Pożyczka z BP Dochody własne Daniny samorządowe Daniny podatkowe Opłaty samorządowe Pozostałe dochody Z mienia komunalnego Wpłaty JSFP Spadki, darowizny Finanse samorządowe (6)

Samoopodatkowanie mieszkańców gmin Daniny samorządowe Daniny podatkowe Opłaty publiczne Podatek rolny; Podatek leśny; Podatek od nieruchomości Podatek od spadków i darowizn Podatek od czynności cywilnoprawnych Podatek od środków transportowych Karta podatkowa Podatki gminne PIT: G 39,31%; P 10,25%; W 1,4% CIT: G 6,71%; P 1,6%; W 14% Udziały w podatkach państwowych Frekwencja – 30% Głosów za: 2/3 Samoopodatkowanie mieszkańców gmin Finansowe Opłata skarbowa Opłaty lokalne Opłata targowa Opłata miejscowa Opłata od posiadania psów Drogowe Opłata za parkowanie w strefie śródmiejskiej Opłata za przejazd mostami / promami Inne Opłata adiacencka ( scalanie – podział nieruchomości) Opłata za wydanie zezwoleń na sprzedaż alkoholu Finanse samorządowe (6)

Dochody zasilające JST Dotacje celowe Cel wskazany przez donatora Przyznawane arbitralnie (niektóre – obligatoryjne) Zwrot dotacji niewykorzystanych lub sprzeniewierzonych (NFP 168 , 169) Przekazywane zgodnie z harmonogramem realizacji zadania Subwencja ogólna Cel - zgodny z konstrukcją subwencji – jest wyznaczony przez uchwałę organu stanowiącego Przyznawana jest obligatoryjnie (wydatek sztywny BP) Bezzwrotność subwencji – zasada wspólnego kotła Przekazywana jest w comiesięcznych ratach Finanse samorządowe (6)

Struktura subwencji ogólnej dla JST GMINA Oświatowa + Wyrównawcza Równoważąca POWIAT WOJEWÓDZTWO Regionalna Część podstawowa Część uzupełniająca Dochód podatkowy per capita < 92% średniej krajowej Gęstość zaludnienia < średnia krajowa < średnia krajowa Stopa bezrobocia > 1,1 średniej krajowej Liczba mieszkańców < 3 mln Finanse samorządowe (6)

Systemy zasilania finansowego JST Subwencja oświatowa SYSTEM PIONOWY Subwencja wyrównawcza Subwencja równoważąca / regionalna SYSTEM POZIOMY Budżet państwa X Budżet JST Najbogatsze JST Finanse samorządowe (6)

Subwencja równoważąca / regionalna Kryterium „janosikowe” Przeznaczenie „janosikowego” Dochód podatkowy per capita > 1,5 średniej krajowej GMINA G, które notują: Największe wydatki na pomoc społeczną Najmniejsze wpływy podatkowe > 1,1 średniej krajowej POWIAT P, które notują: Największe wydatki na pomoc społeczną i na utrzymanie dróg Największy spadek dochodów budżetowych WOJEWÓDZTWO W, które notują: Największe wydatki na utrzymanie dróg i regionalnych PKP Najniższy poziom PKB Finanse samorządowe (6)

Miasta na prawach powiatu Skala zamożności JST. G P W = dochód podatkowy ( w zł ) per capita na rok 2013 (dane za: www.finanse.mf.gov.pl) Gminy G Powiaty P Miasta na prawach powiatu Województwa W Kleszczów 33 123 Piaseczyński 421 1.m. st. Warszawa 493 1. Mazowieckie 299 2. Krynica Morska 16 216 2.Pruszkowski 360 2. m. Sopot 404 2.Dolnośląskie 185 3. Nowe Warpno 12 496 3.Polkowicki 341 3. m. Poznań 311 3.Wielkopolskie 144 4. Polkowice 6 041 4. Grodziski 284 4. m. Katowice 302 4. Śląskie Konstancin Jeziorna 3 725 ŚREDNIA KRAJOWA 171 m. Lublin 213 140 Stalowa Wola 1 396 Stalowowolski 118 m. Rzeszów 210 Podkarpackie 77 Lublin 1 370 Lubelski 98 m. Tarnobrzeg 151 Lubelskie 69 1 276 Zamojski 62 m. Zamość Warmińsko – Mazurskie 60 Potok Górny 283 Chełmski 59 m. Przemyśl Podlaskie Finanse samorządowe (6)

Struktura dochodów JST w 2011 r. Gminy Województwa samorządowe Finanse samorządowe (6)

Struktura dochodów JST w 2011 r. Powiaty Miasta na prawach powiatu Finanse samorządowe (6)

Prawo finansów publicznych Budżet JST Prawo finansów publicznych Finanse samorządowe (6)

Finanse samorządowe (6) Budżet samorządowy Podstawa prawna Ustawa o finansach publicznych Forma prawna Uchwała organu stanowiącego JST Materia budżetowa (NFP 222) prognoza dochodów bieżących i majątkowych JST limity wydatków JST planowane przychody i rozchody JST planowane dotacje z budżetu JST limit przyrostu długu oraz limit kosztów obsługi długu dochody i wydatki samorządowych JSFP (np. zakładów budżetowych i jednostek budżetowych) zadania finansowane w ramach: wieloletnich programów inwestycyjnych funduszy unijnych kontraktów wojewódzkich Finanse samorządowe (6)

Procedura budżetowa w JST ORGAN WYKONAWCZY JST Do 15 listopada (r) – 1) A: projekt uchwały budżetowej dla – ORGANU STANOWIĄCEGO oraz RIO 1 stycznia (r) Początek roku budżetowego ORGAN STANOWIĄCY JST Do 31 stycznia (r) B: prace nad uchwałą budżetową. Za zgodą zarządu JST organ stanowiący może zmniejszyć planowane dochody lub zwiększyć planowane wydatki Do 30 czerwca (r+1) G: Podjęcie uchwały o udzieleniu lub odmowie udzielenia absolutorium z wykonania budżetu JST RIO Od 1 lutego do 28 lutego (r) C: gdy w terminie B nie podjęto uchwały budżetowej – ustalenie budżetu zastępczego F: Opinia w/s rocznego sprawozdania z wykonania budżetu Do 31 sierpnia (r) D: Półroczne sprawozdanie z wykonania budżetu dla ORGANU STANOWIĄCEGO + RIO Do 31 marca (r+1) E: Roczne sprawozdanie z wykonania budżetu dla – ORGANU STANOWIĄCEGO + RIO 31 grudnia (r) Koniec roku budżetowego Finanse samorządowe (6)

Skutki braku absolutorium w JST POWIAT WOJEWÓDZTWO = WNIOSEK O ODWOŁANIE ZARZĄDU   + MIN. 14 DNI SESJA RADY / SEJMIKU; OPINIA RIO; TAJNE GŁOSOWANIE; 3/5 GŁOSÓW ZA = ODWOŁANIE GMINA = WNIOSEK O REFERENDUM W/S ODWOŁANIA WÓJTA SESJA RADY – GŁOSOWANIE NAD UCHWAŁĄ W/S REFERENDUM Finanse samorządowe (6)

Inne plany finansowe w JST Budżet zastępczy RIO Prowizorium budżetowe JST Specyficzny akt budżetowy o charakterze: Nadzwyczajnym Ogólnym Tymczasowym ………..łamiącym zasady: powszechności roczności równowagi NFP 241. W przypadku gdy Rada Ministrów uchwali projekt ustawy o prowizorium budżetowym, organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek zarządu, może podjąć uchwałę o prowizorium budżetowym jednostki samorządu terytorialnego na okres objęty prowizorium budżetowym. Finanse samorządowe (6)

Wieloletnia Prognoza Finansowa JST 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Układ kroczący WPF: Prognoza musi być rokrocznie aktualizowana, tak by za każdym razem objąć okres 4 kolejnych lat budżetowych Organ stanowiący powinien uchwalić co roku nową prognozę w terminie nie późniejszym niż bieżącą uchwałę budżetową Prognoza musi być zgodna z uchwałą budżetową JST co do: Rocznego wyniku budżetu Sumy długu JST Kwoty przychodów i rozchodów JST Strategiczny dokument budżetowy zawierający postanowienia i zobowiązania finansowe JST o okresie > 1 rok budżetowy. Minimalna treść: Lista programów wieloletnich ( źródła ich finansowania) Prognoza długu JST Prognoza dochodów i wydatków JST Finanse samorządowe (6)

Równowaga budżetowa w JST Wzór „złotej reguły”: Wydatki bieżące < Dochody bieżące + Nadwyżka budżetowa + Wolne środki Przychody: Kredyty Pożyczki Obligacje komunalne Prywatyzacja mienia komunalnego Alokacja przychodów (NFP 89) 1. Finansowanie deficytu rocznego lub przejściowego 2. Rolowanie długu 3. Finansowanie wyprzedzające podlegające późniejszej refundacji z UE Finanse samorządowe (6)

Dług JST – limity do 31.12.2013 r. KONST 216/5 PAŃSTWOWY DŁUG PUBLICZNY [ = dług sektora rządowego + samorządowego < 60 % PKB + ubezpieczeniowego]   [ LIMIT DŁUGU] DŁUG JST < 60% DOCHODÓW TEJ JEDNOSTKI [ LIMIT KOSZTÓW OBSŁUGI DŁUGU] WYDATKI NA OBSŁUGĘ DŁUGU JST < 15% DOCHODÓW TEJ JEDNOSTKI Finanse samorządowe (6)

Dług JST – limity od 1.01.2014 r. wydatki na obsługę długu A = -------------------------------------- dochody budżetowe JST dochody bieżące + dochody ze sprzedaży majątku ( – ) wydatki bieżące B = ----------------------------------------------- 1 A 2014 < ---- ( B 2013 + B 2012 + B 2011) 3 Dochody majątkowe dotacje i inne środki na inwestycje dochody ze sprzedaży majątku komunalnego dochody z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności Dochody bieżące Wszystkie pozostałe dochody Wydatki majątkowe Wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne Zakup / objęcie akcji / wniesienie wkładów do spółek Wydatki bieżące Wszystkie pozostałe wydatki Finanse samorządowe (6)

Wyniki finansowe JST za rok 2012 (w mld zł) Dochody JST Wydatki JST Wynik Bieżące 156 144 +12 Majątkowe 20 35 (-)15 Różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi określona jest jako wynik bieżący, który w przypadku osiągania wartości dodatnich stanowi nadwyżkę operacyjną (odpowiednio deficyt operacyjny w przypadku ujemnego wyniku bieżącego). Wynik budżetu operacyjnego wskazuje czy jednostka samorządu terytorialnego jest w stanie pokryć wydatki bieżące dochodami bieżącymi. Im wyższa jest wartość nadwyżki operacyjnej, tym większa jest możliwość realizacji przez jednostkę samorządu terytorialnego nowych przedsięwzięć majątkowych, zarówno bezpośrednio, przeznaczając tę kwotę na inwestycje lub pośrednio, spłacając wcześniej zaciągnięte zobowiązania na cele inwestycyjne. Deficyt operacyjny oznacza, że wydatki bieżące realizowane są na poziomie przekraczającym możliwości finansowe jednostki samorządu terytorialnego. Realizowanie zadań bieżących odbywa się kosztem sprzedaży majątku jednostki lub poprzez zaciąganie nowych zobowiązań. Może to być spowodowane na przykład nadmiernym wzrostem zadłużenia wraz z kosztami jego obsługi lub niższym, niż zakładano, wzrostem dochodów jednostki. (źródło: „Nadwyżka operacyjna JST w latach 2010 – 2012”, www.finanse.mf.gov.pl) Finanse samorządowe (6)

Dług JST – normy oszczędnościowe ART. HIPOTEZA DYSPOZYCJA 91 JST musi się zadłużyć Ograniczenia w pozyskiwaniu przychodów: Cel alokacji – NFP 89 Limit przychodów – w uchwale budżetowej Obligatoryjna opinia RIO o perspektywie wykonania zobowiązań dłużnych przez JST 92 JST wyemitowała obligacje komunalne Zakaz kapitalizacji odsetek Górna granica dyskonta = 5% Koszt obsługi zobowiązań dłużnych ponoszony co najmniej 1 raz w roku 93 JST pragnie udzielić kredytu, pożyczki, gwarancji lub poręczenia Wszystkie umowy muszą być terminowe Wartość nominalna umów musi być określona w PLN i znana w chwili zawierania transakcji Finanse samorządowe (6)