BAROK ARCHITEKTURA

Termin barok Termin „barok” pochodzi od włoskiego słowa barocco, które można przetłumaczyć jako „krzywy, nieregularny, urągający dobremu smakowi”. Po raz pierwszy określenie to pojawia się jako termin fachowy portugalskich jubilerów, którzy słowem barucca nazywali kamyk, względnie nieregularną, wynaturzoną perłę.

Ramy chronologiczne Początki epoki baroku łączy się z powstaniem w Rzymie pierwszego barokowego kościoła Il Gesu i przebudową Rzymu wedle nowego planu urbanistycznego za pontyfikatu papieża Sykstusa V w latach 80-XVI wieku. Barok powstał więc w Rzymie. Wieczne Miasto – siedziba papieży i zarazem ostoja kontrreformacji, była około 1600 roku najważniejszym ośrodkiem artystycznym w Europie. Z Rzymu styl barokowy rozprzestrzeniał się na terenie całej Europy, a wraz z działalnością misyjną jezuitów dotarł nawet do Ameryki Łacińskiej, stając się w ten sposób pierwszym „światowym” stylem w sztuce.

Giacomo Barozzi da Vignola, Kościół Il Gesu w Rzymie

Budowa Bazyliki św. Piotra W XVII wieku Bazylika św. Piotra stała się największym barokowym przedsięwzięciem budowlanym w Rzymie. W 1603 roku naczelnym architektem został Carlo Maderna (1556 – 1629). To on rozbudował fasadę Bazyliki św. Piotra, wprowadzając szereg symetrycznie rozłożonych kolumn w wystroju zewnętrznym.

Fasada Bazyliki świętego Piotra w Rzymie

Fasada – efektowna elewacja budynku, o szczególnie dużej dekoracyjności, często nawet monumentalna, spełniająca funkcje reprezentacyjne wobec całego gmachu, a przez to wyróżniająca się spośród pozostałych elewacji. Zazwyczaj jest to elewacja przednia, jednak w budynkach narożnych mogą istnieć dwie fasady, a w wolno stojących nawet trzy lub wszystkie. Fasada, oprócz szczególnie bogatego zdobienia, może być wyposażona również w dodatkowe elementy architektoniczne, jak kolumny itp., a swoim charakterem nawiązywać do reprezentacyjnych budowli z minionych epok architektonicznych, często nawet antycznych. Może jednak przybierać także inną formę, np. posiadać charakter ultranowoczesny.

Plac św. Piotra - projektu Gianlorenzo Berniniego, zrealizowany w latach 1656 - 1667

Zadaniem placu św. Piotra było przyjęcie jak największej liczby wiernych w trakcie papieskich błogosławieństw Urbi et Orbi i stworzenie im możliwości oglądania samego papieża. Poprzez kolumnady Bernini dał placowi szeroko rozłożone „ramiona”, które jak dawniej tak i dziś obejmują tysiące wiernych, stając się ucieleśnieniem Kościoła uniwersalnego. W ten sposób nadał zarówno symboliczny, jak i architektoniczny kształt idei otwartych ramion Kościoła katolickiego dla wiernych, odstępców i niewierzących.

Cyborium Bazylika św. Piotra w Rzymie

Cyborium – obudowa z drewna, kamieni, metali szlachetnych, w kształcie baldachimu nad ołtarzem (najczęściej głównym), symbolizowała grób Chrystusa. Budowana też nad chrzcielnicą lub grobami i relikwiami świętych – zwana często konfesją.

Widok baldachimu wspartego na czterech spiralnie skręconych kolumnach jest niepowtarzalny. Dzieło to zaprojektował Giovanni Bernini. Baldachim ma prawie 29 m wysokości, co odpowiada mniej więcej 10-piętrowemu budynkowi. Jego ciężar, wraz z kolumnami, sięga 93 ton. Pod baldachimem znajduje się ołtarz wykuty z białego marmuru. To również - podobnie jak baldachim - dzieło Berniniego. Ma 435 cm długości, 200 cm szerokości i 123 cm wysokości. Ołtarz usytuowany jest dokładnie nad grobem św. Piotra. Msze św. może przy nim sprawować wyłącznie papież, stąd jego nazwa - "ołtarz papieski". Uroczystości odbywają się tu rzadko, tylko w związku z wyjątkowymi wydarzeniami religijnymi. CYBORIUM – 1624 - 1633

Bogato zdobione cyborium Berniniego jest sztandarowym przykładem przepychu dzieł sztuki barokowej, których wykonanie pochłonęło ogromne kwoty. W przypadku cyborium koszty budowy wyniosły jedną dziesiątą rocznych dochodów Państwa Kościelnego. Brąz potrzebny do odlania poszczególnych detali pozyskano ze stropu przedsionka starożytnego Panteonu. W ten sposób papież symbolicznie „zawładnął” światem starożytnych bogów, podkreślając roszczenia papiestwa do władzy absolutnej. W związku z tym wydarzeniem mieszkańcy Rzymu kpili z papieża, rozpowszechniając powiedzenie: „Czego nie zrobili barbarzyńcy, zrobili Barberini”, czyli rodzina, z której wywodził się papież.

Panteon – w starożytności świątynia poświęcona wszystkim bogom Panteon – w starożytności świątynia poświęcona wszystkim bogom. Okrągła budowla na Polu Marsowym, dziś przy placu Panteonu.

Wnętrze Panteonu – w 609 roku poświęcony jako kościół NMP Męczenników, później S. Maria Rotonda. Na polecenie papieża Urbana VIII brązy portyku przelano na kolumny baldachimu w katedrze św. Piotra.