Bioetyka

Cisza przed burzą Po oszałamiających odkryciach (np. mapa ludzkiego genomu) mamy krótką chwilę oddechu, aby ocenić i uregulować pewne istotne kwestie w sferze bioetyki.

Nauka a bioetyka: Moralne wezwania

Kod genetyczny odczytany! Naukowcy pracują nad proteomami (białkami produkowanymi przez DNA). Obserwujemy rozwój badań i poradnictwa genetycznego oraz terapii genetycznej. Pojawia się widmo deskryminacji genetycznej, wybiórczej aborcji (osobniki, które mają „złe” geny).

Biotechnologia: nowe możliwości czy zagrożenie? Inżynieria genetyczna. Żywność modyfikowana genetycznie. Zwierzęta modyfikowane genetycznie. Klonowanie zwierząt (i ludzi?). Manipulacja ludzkiego DNA.

Nauka rozwija się w próżni, a etyka powstaje po fakcie Nauka stała się autonomiczna; rozwija się w etyczno-społecznej próżni. Po fakcie próbujemy zintegrować moc i możliwości technologii z etyką i ze społeczeństwem. Tym trudniej, bo nie ma zgody, co do podstawowych wartości na poziomie etycznym i światopoglądowym.

Bioetyka a światopogląd Nasz obraz świata ma ogromny wpływ na nasze wartości: naturalizm, hedonizm, ateizm, utilitarianizm, naukowy utopianizm. Na podstawie pewnych wartości (indywidualizm, prywatność, wybór, autonomia) niektórzy domagają się nieograniczonego dostępu do biotechnologi, jako wyrazu ludzkiej wolności.

Spóźniona etyka: „Czego naprawdę chcemy?” „Jeżeli rozdzielimy naukę i etykę, to etyka zawsze pojawi się za późno […]. Co roku jesteśmy lepiej wyposażeni, aby osiągnąć to, czego pragniemy, jednak etycznie pytamy bezradni, „A czego naprawdę chcemy?”

Nauka bez wartości? „... Niemożliwe jest, aby wyciągnąć wartości z nauki, która jest wolna od wartości; więc wartości, na podstawie których oceniamy osiągnięcia naukowe zostaną wzięte z arbitralnych sfer istniejących społecznych, ekonomicznych, oraz politycznych interesów, bądź według osobistego gustu.” Jurgen Moltmann

Bioetyczny dylemat w dobie moralnego pluralizmu Jak prowadzić dyskusję na temat bioetyki, gdy nie ma ogólnie przyjętych norm moralnych i społecznych? Nie chodzi o to, żeby kneblować naukę, lecz żeby dyskusja etyczno-społeczna towarzyszyła badaniom naukowym krok w kroku.

Jezus I bioetyka

Co Jezus nam mówi o: inżynierii genetycznej, klonowaniu, in vitro? Podstawowe przekonania biblijno- teologiczne są aktualne także tu. Pamiętajmy: narracja biblijna dostarcza nam ogólnych wartości oraz zasad wynikających z łaski, a nie przepisów wynikających z prawa.

Jezus a (bio)tetyka Mamy 4 poziomy norm etycznych, czyli: wartości, zasady, reguły oraz konkretne decyzje. Nauczanie Jezusa odnośnie bioetyki znajdujemy na poziomie wartości (miłość, sprawiedliwość) i zasad moralnych.

Jezus a (bio)tetyka Interpretacja nauczania Jezusa jako „przemieniające inicjatywy” daje wgląd w wiele sfer ludzkiej egzystencji. Twórcze inicjatywy bożej łaski umożliwiają wyjście z błędnego koła grzechu.

Jezus a biotetyka Postawa Chrystusa wobec chorych i umierających mówi nam sporo w zakresie bioetyki. Kościół jako wspólnota ma istotną rolę w podejmowaniu moralnych decyzji.

Jezus a biotetyka Zdobywamy informacje i określony moralny wgląd także z innych źródeł (tradycja, obserwacja naukowa, ludzkie doświadczenie). W tym zakresie chrześcijańscy bioetycy mają sczególną rolę.

Terapie genetyczne

Terapia genowa Genetyczne badanie przesiewowe. Terapia somatyczna. Somatyczne umocnienie genetyczne. Genetyczna modyfikacja linii zarodkowej człowieka.

Genetyczne badanie przesiewowe W celu zidentyfykowania i wyeliminowania potencjalnych chorób u siebie oraz obecnych lub przyszłych dzieci. Może być stosowane, by badać potencjalne choroby genetyczne w dużych populacjach.

Somatyczne wzmocnienie genetyczne Wzmocnienie somatyczne jest zmianą genetyczną komórek w organizmie, która nie przechodzi na potomstwo (nie jest przekazywana następnym pokoleniom).

Terapia a wzmocnienie Terapia genetyczna: naprawianie uszkodzonych genów żywej osoby Wzmocnienie genetyczne: ulepszenie genów żywej osoby

Terapia a wzmocnienie Terapia genetyczna jest zawsze wzmocnieniem, ale nie każde wzmocnienie jest terapeutyczne. Wzmocnienie ma na celu ulepszenie funkcjonowania ludzkiego ciała i psychiki, by poszerzyć lub poprawić ich możliwości i osiągnięcia.

Modyfikacja genetycznej linii zarodkowej człowieka. Trudno przewidzieć konsekwencje ingerencji genetycznej. Ogólne zastosowanie takich praktych zmieniłoby pulę ludzkich genów. Powstaje także problem niesprawiedliwości dystrybutywnej.

Modyfikacji genetycznej linii zarodkowej człowieka. Tu zastosowanie mają wszelakie argumenty przeciwko klonowaniu. Mamy uzdrowić choroby, a nie stworzyć nową rasę.

Inżynieria genetyczna a twórcze inicjatywy „Nie” dla narcystycznych ulepszeń. „Tak” dla powszechnego dostępu do niektórych podstawowych terapii genetycznych.

Produkcja leków itd. Produkcja leków, szczepionek i innych substancji leczniczych, np.: insuliny, czynnika krzepnięcia krwi, hormonu wzrostu, substancji antywirusowych, antybiotyków.

Komórki macierzyskie:

Komórki macierzyste: ogromny potencjał! Zastosowanie w procesie transplantacji, regeneracji tkanek i narządów. Samo badanie nie budzi zastrzeżeń, ale może zostać wykorzystywane w moralnie wątpliwy sposób.

Komórki macierzyste: pytanie o źródło. Bardziej podstawowe pytanie dotyczy źródła tych komórek. Komórki są uzyskane np. z ludzkich embrionów (głównie z „zapasowych embrionów” powstałych w trakcie terapii in vitro), bądź uzyskane po aborcji.

Komórki macierzyste: źródło nie jest obojętne! Uzyskanie kómórek macierzystych z ludzkich embrionów bądź po aborcji jest niedopuszczalne ze względu na wartość człowieka na każdym etapie jego rozwoju. Problem polega na manipulacji i niszczeniu ludzkiego życia na jego najwycześniejszym i najbardziej bezbronnym etapie.

Komórki macierzyste: źródło nie jest obojętne! Tradycyjna nauka: „nie zabijaj”. „Błędne koło grzechu”: Reagujemy na choroby i cierpienie przez manipulację i niszczenie powstającego życia człowieka. Niektórzy zostaną zniszczeni, aby inni mogli żyć lepiej.

Komórki macierzyste Twórcza inicjatywa: wyjść naprzeciw problemom, chorom i cierpieniu, ale nie za cenę zniszczenia powstającego życia ludzkiego. Działać na rzecz badań nad komórkami macierzystymi, z wykluczeniem komórek uzyskanych z embrionów.

Komórki macierzyste: źródło nie jest obojętne! Są inne opcje! Już istnieją linie komórek macierzystych, uzyskanych z innych źródeł (np. z pępowiny, placenty). Takie komórki występują także w niektórych częściach ciała dorosłej osoby.

Klonowanie

Człowiek to nie zwierzę Po klonowaniu owcy „Dolly”, wielu duchownych, polityków i naukowców, powiedziało „Nie!” klonowaniu ludzi. Inni jednak są za klonowaniem ludzi (w tym przemysł biotechnologiczny). Leon Kass, prezes prezydenckiej rady bioetycznej, podsumuje argumenty przeciwko klonowaniu.

Argumenty przeciw klonowaniu Badania nad zwierzętami pokazują dużą częstotliwość deformacji i upośledzeń. To zagraża tożsamości ludzkiej jako jednostki, bo „powiela” życie (ściśle DNA) osoby już żyjącej.

Argumenty przeciw klonowaniu To zamienia prokreację w produkcję. Rzeczy są zrobione, wyprodukowane; ludzie są poczęci i zrodzeni. To rodzaj despotyzmu. Dzieci stają się genetycznie modyfikowanymi posiadłościami.

Argumenty przeciw klonowaniu To także podważa dotyczasową drogę prokreacji, co ma ogromne i nieprzewidywalne konsekwencje w wielu dziedzinach. To potęguje nierówność (niesprawiedliwość dystrybutywna).

Argumenty przeciw klonowaniu To potęguje nasz narcyzm. Może być stosowane bez zgody i nawet wiedzy osoby klonowanej. Nie odpowiada na żadną istotną potrzebę ludzką. Trzeba zakazać klonowania ludzi!

In vitro Kluczowe pytania

Proces in vitro Zapłodnienie poza ciałem kobiety (in vitro, czyli w szkle). Kobiecie zwykle podaje się silne leki tak, aby wyprodukowała więcej komórek jajowych. Zwykle wybiera się od jednego do trzech zarodków, pozostałe są zamrażane. Co potem z nimi robić?

Kluczowe pytania: bezdzietność Egzystencjalna trauma, rozpacz tych, którzy nie mogą „naturalnie” począć i rodzić dzieci. Czy mamy prawo do tego, aby mieć (rodzić) dzieci? Jakie są alternatywy do in vitro?

Kluczowe pytania: etyka seksualna Intymność seksualna (w tym współżycie), ma różne cele bądź funkcje. Czy można rodzielić cel, jakim jest wyrażanie miłości i pogłębianie jedności współmałżonków, od otwarcia na prokreację (możliwość zajścia w ciążę)?

Kluczowe pytania: czy in vitro to „robienie” dzieci? Moralna zasadność korzystania z pomocy medycznej, a w szczególności ze współczesnej technologii bio-medycznej, aby zajść w ciążę i rodzić dzieci. Czy to jest jeszcze rodzenie dzieci czy robienie (bądź „kupowanie”) dzieci.

Kluczowe pytania: czy in vitro to „robienie” dzieci? Polecam wielką ostrożność w osądzaniu motywacji rodziców, którzy zdecydują się na in vitro. Komercyjny aspekt biomedycyny jest zupełnie inną kwestią. Mamy tutaj do czynienia z potężnym biznesem!

Kluczowe pytania: ochrona życia Jaki jest status, należne prawa i potrzebna ochrona zarodków ludzkich? Czy zarodek to forma życia ludzkiego? Kiedy mamy do czynienia z osobą ludzką? Jak się ma aborcja do in vitro.

Kluczowe pytania: źródło plemników i komórek jajowych Masturbacja (jako źródło plemników). Można uzyskać komórki jajowe i plemniki od męża i żony, ale także od innych dawców.

Kluczowe pytania: kwestia zapasowych zarodków “Zapasowe” zarodki są zamrożone, a. by móc powtórzyć proces in vitro jeśli pierwsza próba się nie uda. b. by mieć więcej dzieci w przyszłości.

Kluczowe pytania: kwestia zapasowych zarodków Jaki jest los niewykorzystywanych zarodków? Czy zostają niszczone? Czy ulegają rozpadowi? Czy są wykorzystywane w celach naukowo-medycznych (np. aby uzyskać kómorki macierzyste)?

Kluczowe pytania: kwestia „straconych” zarodków Kwestia zarodków “naturalnych”, które nie zagnieżdżą się w łonie matki, oraz “naturalnego” poronienia, w porównaniu do takich strat w procesie in vitro.

In vitro Biblia a życie

Pojednanie zamiast przemocy Słyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie zabijaj! ... Jeśli więc przyniesiesz dar swój przed ołtarz i tam wspomnisz, że brat twój ma coś przeciw tobie, zostaw tam dar swój przez ołtarzem, a najpierw idź i pojednaj się z bratem swoim! Potem przyjdź i dar swój ofiaruj! Mt. 5:21, 23-24

Dawanie zamiast zemsty Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko i ząb za ząb! A Ja wam powiadam: Nie stawiajcie oporu złemu. Lecz jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu i drugi! Daj temu, kto cię prosi, i nie odwracaj się od tego, kto chce pożyczyć od ciebie. Mt. 5:38-39, 42

Miłość zamiast nienawiść Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził. A Ja wam powiadam: Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują. Mt. 43-44

Miłość zamiast nienawiść Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują; 45 tak będziecie synami Ojca waszego, który jest w niebie; ponieważ On sprawia, że słońce Jego wschodzi nad złymi i nad dobrymi, i On zsyła deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych. Bądźcie więc wy doskonali, jak doskonały jest Ojciec wasz niebieski. Mt.5:44-45, 48

Życie: szanować, chronić! Jezus podkreśla wartość życia, obnaża ślepy zaułek przemocy i oferuje nam drogę wyjścia. Pojednanie, a nie przemoc czy procesy. Szacunek dla innych i dla siebie. Miłość dla obcych i dla nieprzyjaciół. Najśladując Boga, przyjmujemy postawę i praktyki włączające (inklusywne) a nie wykluczające.

Podsumownie nauczania biblijnego Dziecko to dar od Boga. Bóg zna nas przed urodzeniem, jest zaangażowany w kształtowaniu dziecka w łonie matki. Dziecko w łonie matki ma ochronę prawną.

Podsumownie nauczania biblijnego Wcielenie Jezusa zaczęło się od poczęcia, a nie urodzenia Jezusa. Maria okazała gościnność dziecku, którego się nie spodziewała, i którego obecność sprawiła jej sporo kłopotów i nie mało bólu.

Czy dziecko w łonie matki jest człowiekiem? Embrion to forma życia ludzkiego, które w procesie naturalnego rozwoju staje się osobą ludzką. Trzeba bronić prawa do życia tych istot ludzkich, które na drodze naturalnego rozwoju stają się w pełni osobami.

Aborcja a in vitro Są niektóre wspólne kwestie, np. osobowość ludzka. Tu zabijają istoty ludzkie, a tam je „robią”! M. in. na skutek aborcji jest mniej dzieci do adopcji, co może skłaniać partnerów do korzystania z in vitro.

in vitro: selekcja embrionów W „naturalnym” procesie poczęcia tylko część zarodków jest zdolna do życia. W procesie in vitro wybiera się embriony nie na podstawie płci czy koloru oczu, lecz czy „na oko” są zdrowe i zdolne do życia.

in vitro: selekcja embrionów Czasem następuje selekcja embrionów w celu pomocy dla rodzeństwa (jako dawca krwi czy organów). Czy to „dziecko-lekarstwo” jest po prostu narzędziem? To zależy ...

In vitro In vitro a seksualność

Miłość, seks, małżeństwo Ew. Marka 10:2 Przystąpili do Niego faryzeusze i chcąc Go wystawić na próbę, pytali Go, czy wolno mężowi oddalić żonę. 3 Odpowiadając zapytał ich: „Co wam nakazał Mojżesz?” 4 Oni rzekli: „Mojżesz pozwolił napisać list rozwodowy i oddalić”. 5 Wówczas Jezus rzekł do nich: „Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych napisał wam to przykazanie.”

Miłość, seks, małżeństwo Ew. Marka 10:6 Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył ich jako mężczyznę i kobietę: 7 dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę 8 i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. 9 Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!»

Intymność seksualna: zjednoczenie, rekreacja, prokreacja Jezus przypomina swoim słuchaczom, jaki był oryginalny zamysł (cel) Boga odnośnie małżeństwa.

1. Małżeństwo jako partnerskie przymierze 1. Małżeństwo to partnerskie przymierze między mężczyzną i kobietą. Stworzenie ich na obraz Boga oznacza, że razem mają pewne zadania od Boga na ziemi.

2. Małżeństwo jako intymna, radosna przyjaźń Małżeństwo to jedność w sferze seksualnej, osobistej, intelektualnej i duchowej. Kobieta jest „odpowiednią pomocą”, czyli pomocnikiem – partnerką dla mężczyzny. Z jednego powstaje dwoje; w małżeństwie łączą się ponownie w jedno.

3. Małżeństwo jako trwały związek Jezus mówi wprost: „Co więc Bóg złączył, tego człowiek niech nie rozdziela!” Małżeństo ma trwać, póki żyją partnerzy. To sprzyja Bożym celom dla małżeństwa i odpowiada charakterowi związku małżeńskiego jako przymierza.

Znaczenie i rola współżycia seksualnego w małżeństwie: Wyraz przymierza między współmażonkami. Wyraz wzajmnego poddania się, które jest kontekstem wszelkich innych ról w małżeństwie. Duchowa metafora ofiarnej miłości Chrystusa.

Seks w małżeństwie: Re-kreacja. W małżeństwie seks jest „dyscypliną re-kreacyjną”! (Pieśń nad pieśniami). Prokreacja.

Seks w małżeństwie: Seks jako wyraz i spełnienie twórczej, intymnej i radosnej więzi małżeńskiej, która ma charakter przymierza, jest kontekstem prokreacyjnej funkcji współżycia. Chodzi tu o otwartość na dawanie siebie innym, na rozszerzenie miłości poza obrębem małżeństwa, które może przybrać różne formy wyrazu, w tym zajście w ciążę i rodzenie dzieci.

In vitro a seks Dzięki pełniejszemu zrozumieniu znaczenia aktu seksualnego w małżeństwie, widzimy pomoc medyczną w prokreacji jako dobry dar Boga. Ale konkretne procesy i zabiegi należy oceniać etycznie.

In vitro In vitro a źródło plemników i komórek jajowych

In vitro a masturbacja Uzyskanie nasienia przez masturbację nie jest moralnie naganne. Jeśli partnerzy mają problem z uzyskaniem nasienia w ten sposób, mogą korzystać ze specjalnej prezerwatywy, aby zbierać nasienie do procesu in vitro w trakcie współżycia.

In vitro a masturbacja Masturbacja to nie problem sam w sobie, chodzi raczej o cel, postawy i poboczne praktyki, które często towarzyszą mastubacji, m.in.: Uzależnienie się od pornografii. Traktowanie drugiej osoby przedmiotowo. Pójście na łatwiznę: kobieta w internecie „daje siebie” za darmo, bez osobistego zaangażowania, poświęcenia; to są tylko pozory intymności).

In vitro : Czy to „ingerencja osób trzeciech w związku małżeńskim”? Czy korzystanie w procesie in vitro z dawców plemników albo komórek jajowych stanowi cudzołóstwo? Nie. Nie ma współżycia seksualnego, nie ma także intencji, aby wprowadzać osobę trzecią do związku małżeńskiego.

In vitro a osóby trzecie Czy mąż i żona mają „prawo” oczekiwać dzieci tylko i wyłącznie swoich partnerów małżeńskich? Do niedawna nie było sposobu oprócz cudzołóstwa, aby mieć dziecko z innym „dawcą”. Tu m.in. można doszukiwać się historycznej podstawy zakazania korzystania z nasienia czy komórek jajowych osób trzecich.

In vitro a osóby trzecie NT nie podkreśla naszych praw. Wręcz przeciwnie, mówi o gotowości, aby zrezygnować z własnych praw ze względu na innych. To daje podstawę współmażonkom, by „odstąpili” od swojego „prawa”, by być jedynym sposobem, przez który ich mąż czy żona może mieć dzieci.

In vitro a osoby trzecie Uwaga: Korzystanie w procesie in vitro z nasienia czy komórek jajowych osób trzecich może być źródłem poważnych komplikacji na tle emocjonalnym, społecznym, genetycznym czy prawnym.

In vitro Układ naukowo- technologiczno- komercyjny

Biomedycyna: interes naukowo-technologiczno-komercyjny Wiele odkryć wynika z badań prowadzonych przez przemysł biotechnologiczny; wobec tego, jest poza ścisłą kontrolą publiczną.

Biomedycyna: interes naukowo-technologiczno-komercyjny Zatem chodzi tu nie tylko o postęp w nauce, ale (przede wszystkim?!) o zysk! Aktualny i potencjalny popyt w tej dziedzinie jest wielki!

Biomedycyna: interes naukowo-technologiczno-komercyjny (Nie)sprawiedliwość społeczna: bardziej zamożni mogą korzystać z technologii biomedycznej, podczas gdy biedni nie mają tych samych możliwości.

In vitro In vitro a pomoc rodzicom

Pomoc rodzicom: adopcja? Inna opcja to adopcja. Tu mamy biblijne wzory: Mojżesz, i nawet Jezus (przez Józefa). To także obraża naszą duchową adopcję przez Boga.

Pomoc rodzicom: Adopcja? Adopcja to akt miłości, łaski; to dawanie miłości, rodziny i domu samotnym, bezdomnym dzieciom. Problemy: Czas czekania (czasem do 8 lat!). Koszt finansowy. Psychologiczno-społeczne koszty dla rodziców i dzieci.

Pomoc rodzicom: pozostanie bez dzieci? Inna opcja to pozostanie bez dzieci. W ST widziano to jako tragedię, czasem nawet jako karę boską. Taki pogląd utrzymywał się do niedawna w społeczeństwach zachodnich, gdyż dzieci odgrywały kluczowe role w ekonomicznym bycie rodziny.

Nowe podejście do bezdzietności: Przejście od kultury produkcji do kultury konsumpcjonizmu. „Wypełnienie” ziemi (problem nadmiaru ludzi na świecie w stosunku to naturalnych zasobów). Odłożenie w czasie rodzenia dzieci (w celu kształcenia się, robienia kariery, itp.).

Pomoc rodzicom: pozostanie bez dzieci ? Dla chrześcijan podstawę do pozostania bez dzieci można znaleźć w przedłużeniu refleksji św. Pawła odnośnie życia w stanie wolnym (1 Kor. 7:25-40). Małżeństwo, jak też posiadanie dzieci, wymaga dużo pracy, czasu i zaangażowania osobistego oraz finansowego. Można ten czas i pracę poswięcić Bogu.

Pomoc rodzicom: prawo do posiadania dzieci? Biblia nie przemawia w kategorii naszych „praw” (co nie oznacza, że wiele tzw. „praw człowieka” nie jest niezgodnych albo co najmniej kompatybilnych z posłaniem Pisma Świętego). Nie mamy „prawa” do poczęcia, rodzenia dzieci; także nie „posiadamy” dzieci.

Pomoc rodzicom: normalne oczekiwanie Jednak zarówno małżeństwo, jak i rodzenie dzieci stanowi „normalne” oczekiwanie dla osób wierzących. Czy tym, którzy chcą począć i rodzić dzieci wolno korzystać z modlitwy oraz pomocy medycznej, aby to osiągnąć? Należy przy tym moralnie oceniać konkretne procesy i zabiegi.