Modele i przykłady separacji operatora zasiedziałego Koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku Emil Konarzewski Partner Zarządzający Audytel S.A. AUDYTEL S.A., ul. Wspólna 47/49, 00-684 Warszawa, tel. (+48 22) 537 50 50, fax (+48 22) 537 50 51, NIP 779-21-69-697 REGON 634288697 KRS 0000309391 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XII Wydział Gospodarczy KRS Wysokość kapitału zakładowego 500 112 zł (w całości opłacony) © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Agenda Bariery konkurencji na rynku telekomunikacyjnym Co potencjalnie może przynieść separacja operatora zasiedziałego: Kto na pewno osiągnie korzyści Koszty i zagrożenia Modele wprowadzania separacji Potencjalne zalety i wady Doświadczenia międzynarodowe Nowa Zelandia Wielka Brytania Podsumowanie © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Bariery konkurencji na rynku polskim Fakty : dostęp do LLU Polska: ok. 500 tys. linii, (ok. 5% linii TP ) Wielka Brytania: 80% linii BT (koniec 2007) Udział linii WLR w liczbie wszystkich linii głosowych Polska: 8,4% linii TP Udział linii BSA w liczbie wszystkich linii szerokopasmowych Polska: 10,5% linii TP Udział wolumenu minut obsługiwanego przez operatorów alternatywnych na liniach OZ: Polska: 21,7% Źródło: Audytel, Polski rynek telekomunikacyjny 2008-2015 * Szerokość słupków obrazuje udział danej kategorii w sumie przychodów ze zdefiniowanych grup usług dla wszystkich operatorów © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Bariery konkurencji na rynku polskim Typ Bariera PL trudna budowa infrastruktury telekomunikacyjnej T długotrwałe procedury prawne brak równoprawnego dostępu do infrastruktury telekomunikacyjnej N Nieefektywny proces sprzedaży usług hurtowych zachowania monopolistyczne Utrudniony dostęp do trudnej do powielenia infrastruktury stan rozwoju i jakość infrastruktury T/N istnienie przewagi technologicznej poziom rozwoju sieci sprzedaży ceny usług końcowych i hurtowych brak dostępu do kapitału korzyści zakresu i skali brak albo niewielki poziom równoważącej siły nabywczej brak potencjalnej konkurencji Ocena świadczenia usług hurtowych przez TP Prawne Strukturalne Ekonomiczne Bardzo dobrze Źle Badanie ankietowe odbiorców usług hurtowych TP, Audytel 2008 © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Kto na tym skorzysta - analiza kosztów i korzyści Konsumenci Dostawcy Budżet Państwa Koszty separacji OZ Nowe funkcje (broadband) Ewolucja cen hurtowych Inwestycje OZ i OA w sieć Podatki pośrednie Niższe ceny Koszty włączenia nowych usług Dodatkowe przychody OA (detal) i OZ (hurt) Obniżone przychody OZ (detal) Podatki i opłaty bezpośrednie Wybór dostawców + Nadwyżka konsumenta Korzyści dostawców Korzyści budżetu ? Koszty dostawców - © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Jakie mogą być korzyści dla konsumentów Przesunięcie krzywej podaży wynikające ze wzrostu konkurencji powoduje zmniejszanie się cen i wzrost zużycia. W efekcie uzyskujemy większą liczbę sprzedanych (tańszych!) usług. Cena Korzyści bezpośrednie (mierzalne) : Więcej usług w niższej cenie Korzyści społeczne i ekonomiczne (pośrednie): Wzrost konkurencyjności w innych sektorach związany z obniżką kosztów teleinformatycznych, Spadek kosztów transportu osobowego i zwiększona produktywność wynikająca z oszczędności czasu (telepraca) Korzyści dla środowiska Bardziej równomierny rozwój gospodarczy kraju Wzrost poziomu edukacji Zmniejszenie wykluczenia cyfrowego Szansa realizacji zawodowej dla osób niepełnosprawnych Wzrost więzi lokalnych i rodzinnych Zmiana ceny Wolumen Zmiana wolumenu sprzedanych usług © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Modele podziału: 1. Separacja finansowa Wprowadza szczególny rodzaj rachunkowości prowadzonej zgodnie z zatwierdzoną instrukcją, polegający na rozdzieleniu sprawozdań finansowych z uwagi na różne rodzaje działalności przedsiębiorcy telekomunikacyjnego. Celem wprowadzenia separacji jest wyodrębnienie i przypisanie aktywów, pasywów, przychodów i kosztów do działalności w części hurtowej i detalicznej, tak jakby każdy rodzaj działalności był świadczony przez innego przedsiębiorcę telekomunikacyjnego. Rachunkowość regulacyjna Część detaliczna Część hurtowa Marketing Zarządzanie kapitałem ludzkim Zarządzanie siecią CRM Sprzedaż Rozwój sieci Dostarczanie usług Zarządzanie usługami Billingowanie Zarządzanie biznesowe © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Modele podziału: 2. Separacja funkcjonalna Konieczność jasnego zdefiniowania kluczowych interfejsów między częścią hurtową i detaliczną Propozycja podziału usług powinna być opracowana w oparciu o portfolio udostępnionych funkcjonalności oraz infrastruktury. Niezbędne jest opracowanie rekomendacji podziału usług hurtowych oraz dostępu do infrastruktury pomiędzy częścią detaliczną i hurtową. Część hurtowa Część detaliczna Marketing Zarządzanie kapitałem ludzkim Zarządzanie siecią CRM Sprzedaż Rozwój sieci Dostarczanie usług Zarządzanie usługami Billingowanie Zarządzanie biznesowe © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Modele podziału: 3. Separacja strukturalna Celem strukturalnej separacji jest przede wszystkim zapewnienie efektywnej realizacji obowiązku niedyskryminacji. W wyniku separacji mamy do czynienia z dwoma, przynajmniej teoretycznie, niezależnymi podmiotami prawnymi. Słabą stroną jest mniejsza elastyczność w kwestii dokonywania zmian w zakresie działalności objętych strukturalną separacją, co jak wyżej wskazano ma istotne znaczenie przy szybkich zmianach technologicznych w branży telekomunikacyjnej. Część hurtowa Część detaliczna Marketing Zarządzanie kapitałem ludzkim Zarządzanie siecią CRM Sprzedaż Rozwój sieci Dostarczanie usług Dostarczanie usług Zarządzanie usługami Zarządzanie usługami Billingowanie Billingowanie Zarządzanie biznesowe Zarządzanie biznesowe © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Wady i zalety różnych typów separacji Finansowa Ograniczony wpływ na rynek i konkurencję (podział nie usuwa podstawowych problemów) Neutralne oddziaływanie na inwestycje i wartość operatora Funkcjonalna Pozytywny wpływ na rynek i konkurencję, ale nie usuwa wszystkich problemów wynikających z konfliktów interesów Możliwy wzrost wartości rynkowej (BT) Podział sprawiający stosunkowo niewielkie opory operatorów Strukturalna Potencjalnie bardzo pozytywny wpływ na rynek i konkurencję (brak konfliktów interesów oraz maksymalizacja efektywności świadczenia usług) Możliwy wzrost wartości rynkowej Podział rodzący zazwyczaj największe opory ze strony operatorów (aczkolwiek są wyjątki: TCNZ, eircom) © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Doświadczenia separacji w wybranych krajach Separacja Strukturalna Finansowa Funkcjonalna Podział funkcjonalny wprowadzony w 2005 r. w wyniku presji regulatora Ofcom, ale w oparciu o porozumienie z BT. Nie spowodował spowolnienia inwestycji, a ceny akcji BT od 2005 rosły szybciej niż rynek. Nastąpił także wzrost i stabilizacja zatrudnienia.   Wymuszony przez regulatora podział funkcjonalny (2007) mimo iż operator sam proponował podział strukturalny. ? Trwają negocjacje między regulatorem a Telecom Italia, podjęte z inicjatywy operatora. Model podziału strukturalnego preferowany przez regulatora (AgCom), podział finansowy przez TI. Analizy rynku przeprowadzone na terenie Holandii wykazały, że podział operatora zasiedziałego jest nieoptymalny ze względu na wysokie nakłady KPN, stymulujące rozwój sieci NGN oraz IP, dobrze rozwiniętą konkurencję (w tym LLU), dużą penetrację sieci telewizji kablowych. - - - Według raportu wskazującego, że separacja jest jedynym sposobem rozwiązania problemów ograniczających konkurencję. Pomimo oporów TeliaSonera pod presją regulatora zaakceptowała propozycję podziału funkcjonalnego i we wrześniu 2007r ogłosiła że wdroży podział.  Operator zasiedziały działający w Irlandii sam zgłosił chęć przeprowadzenia separacji strukturalnej. Właściciel eircom planuje w ten sposób uzyskać wzrost wartości firmy oraz zmniejszyć obostrzenia regulacyjne. ?? © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Kompromisowy model podziału zastosowany w Nowej Zelandii Niezależna rada zarządzająca Komisja rządowa Zarząd TCNZ CEO Jednostka infrastrukturalna Jednostka hurtowa Jednostka detaliczna Chińskie mury pomiędzy jednostkami zakładają: Zakaz ujawniania wszelkich informacji; Własny zarząd; Pracownicy nie będą mogli pracować w innych jednostkach wydzielonych; Raportowanie bezpośrednio do CEO. © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Model zastosowany w Wielkiej Brytanii uważany jest za wzorcowy Pozytywne aspekty separacji Ofcom wskazuje na następujące wskaźniki sukcesu projektu: 30 tysięcy linii LLU na tydzień, sprzedawanych przez 20 podmiotów Nowe oferty szerokopasmowe i pakietowe, w szczególności wejście podmiotów z rynków telefonii mobilnej i telewizji na rynek telefonii stacjonarnej Z punktu widzenia sektora telekomunikacyjnego Brak wpływu procesu podziału na wycenę akcji BT Po procesie separacji rynki kapitałowe pozytywnie doceniły podział BT (wyższa wycena akcji niż przed podziałem) Negatywne aspekty separacji Wysoki koszt wprowadzenia separacji – około 233 mln GBP (ponad 1 mld zł); Bardo złożony proces sprzedaży i świadczenia usług pomiędzy jednostkami biznesowymi OZ; Długotrwały proces wprowadzania zmian (planowany czas całego procesu migracji użytkowników to ponad 5 lat); © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Następstwa SF w Wielkiej Brytanii: wzrost wolumenu usług hurtowych Wzrost usług LLU kosztem zmniejszenia się wolumenu BSA i WLR (migracja do usług zapewniających lepszą kontrolę nad klientem) Źródło: Ofcom, "The Communicatios Market 2008" © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Następstwa SF w Wielkiej Brytanii: Zmiana penetracji usług telekomunikacyjnych Usługi telefonii stacjonarnej notują spadek o 5% na przestrzeni 5 lat. Największy wzrost (o 47%) wystąpił w przypadku dostępu szerokopasmowego Telefonia komórkowa oraz Internet wzrosły o 13% i 17%. Źródło: Ofcom, "The Communicatios Market 2008" © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Koszyk usług telekomunikacyjnych (UK) CAGR w latach 2002-2006 wynosił: Dostęp szerokopasmowy: 16,2% Połączenia komórkowe: 9,3% Połączenia stacjonarne: 8,6% Dostęp stacjonarny: 0,5% Dla całego koszyka: 9,6% Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Wydatki sektora biznesowego (UK) Średnie wydatki w segmencie SME spadały szybciej niż w segmencie Large Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Ewolucja cen dostępnych prędkości usług szerokopasmowych (UK) Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Ewolucja cen dostępnych usług szerokopasmowych (UK) Maksymalna prędkość wzrastała wykładniczo osiągając w 2006 roku nasycenie na poziomie 24 Mbit/s. Od 2003 roku cena najszybszej aktualnie dostępnej usługi sukcesywnie maleje. © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Zadowolenie klientów z usług szerokopasmowych (UK) Mimo spadku cen i wzrostu prędkości zadowolenie z usług szerokopasmowych maleje  Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Zadowolenie klientów z usług telefonicznych (UK) Ogólny poziom zadowolenia z usług głosowych nie zmienił się znacząco, aczkolwiek zmalał udział osób bardzo zadowolonych. Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Wzrost migracji klientów (UK) Wzmożona migracja po 2005 r. może sugerować wzrost konkurencyjności na rynku i poszukiwania przez klientów najbardziej atrakcyjnej oferty. Źródło: Ofcom, „Impact of the Telecoms Strategic Review 10.12.2007” © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Podsumowanie Separacja operatora zasiedziałego jest niezwykle „twardym”, rzadko stosowanym narzędziem usuwania barier w rozwoju konkurencyjności rynku Separacja jest kosztownym i skomplikowanym procesem od strony prawnej, organizacyjnej i technicznej Nie istnieją bezwzględne wskazania (ani przeciwwskazania) do separacji operatora zasiedziałego – potrzebna jest analiza kosztów i korzyści każdego konkretnego przypadku Dotychczasowe doświadczenia światowe z SF są raczej pozytywne Strach przed separacją motywuje operatorów zasiedziałych do samodzielnych działań zwiększających konkurencyjność rynku, W krajach, w których dokonano SF obserwuje się szybszy rozwój rynku (większy rynek hurtowy, niższe ceny detaliczne) Zbyt mało jest danych empirycznych, aby jednoznacznie skwantyfikować wszystkie efekty separacji © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

prof. Jan Madey, Przewodniczący Rady Nadzorczej Dziękujemy za uwagę Audytel S.A. ul. Wspólna 47/49, 00-684 Warszawa www.audytel.pl Niezależna firma analityczno-audytorska w branży ICT, na rynku od 2002. META Group Value Added Partner w latach 2003-2005 Zespół 16 stałych konsultantów i audytorów CISA, LA BS 7799-2, ISO 27000-1, PMI, PRINCE2 Wybrani klienci – użytkownicy: ARP, Abbott, AstraZeneca, AxelSpringer, AS Kontakt, Bauer, Berlin Chemie, BRE Bank, BGŻ, BISE, BGK, BP, Cameron McKenna, GTC, Kancelaria Sejmu RP, LG Electronics, Minister Transportu, ORLEN, PGNiG, PAP, Poczta Polska, Pramerica, Provident, PZU, Roche, Shell, Torfarm, TradeTrans, TVP, UKE, WSiP, ZUS Wybrani klienci – dostawcy ICT: Dialog, Exatel, Ericsson, IBM, HP, Microsoft, Netia, Novell, Orange, P4, Polkomtel, QAD, SBS, TP prof. Jan Madey, Przewodniczący Rady Nadzorczej Misją firmy Audytel jest doradzanie jak budować i eksploatować efektywne i bezpieczne rozwiązania teleinformatyczne © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku

Następstwa separacji funkcjonalnej: korelacja między liczbą linii LLU a cenami detalicznymi 2002 2002 r. 2003 2004 2005 2006 2006 r. © Audytel Modele i przykłady separacji - koszty, korzyści i wpływ na konkurencyjność rynku