NOWE KIERUNKI W TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA Standardowy, neoklasyczny model przedsiębiorstwa Jedność funkcji właściciela i przedsiębiorcy (jednoosobowość decyzji i ryzyka) Racjonalność mikroekonomiczna (homooeconomicus) – dążenie do maksymalizacji funkcji celu, czyli zysku księgowego, w warunkach ograniczenia budżetowego Jednorodny produkt Czynniki produkcji doskonale podzielne i w pełni substytuowalne

Standardowy ENC model przedsiębiorstwa Doskonała (pełna) informacja Doskonała przewidywalność przyszłości i brak ryzyka (lub możliwość doskonałego nim zarządzania) Hipoteza zysku zerowego (dotyczy przedsiębiorstw działających w warunkach doskonałej, a także tzw. potencjalnej konkurencji Brak kosztów społecznych i kosztów transakcyjnych Przedsiębiorstwo jako „czarna skrzynka”

Główne kierunki krytyki neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa Krytyka hipotezy maksymalizacji użyteczności Przedsiębiorstwa działają w warunkach niepewności i ryzyka W dużych a nawet średnich przedsiębiorstwach występuje rozproszenie własności – różnice w funkcjach celu, posiadanych informacji itd. W dużych przedsiębiorstwach występuje oddzielenie funkcji zarządzania i funkcji właścicielskich (tzw. rewolucja menedżerska)

Alternatywne modele przedsiębiorstwa Generalnie: są to próby odkrycia i uogólnienia teoretycznego wnętrza „czarnej skrzynki” Punkt wyjścia: Nowe ujęcia racjonalności mikroekonomicznej, w tym krytyka hipotezy maksymalizacji użyteczności (np. behawiorystyczny model przedsiębiorstwa) Nowe kierunki rozwoju teorii mikroekonomicznej (np. alokacyjna teoria przedsiębiorstwa oparta – głównie – na teorii kosztów transakcyjnych) czy agencyjna teoria przedsiębiorstwa Teorie odwołujące się do dorobku nauk o zarządzaniu (np. zasobowa teoria przedsiębiorstwa

Menedżerskie modele przedsiębiorstwa Wyjściowe założenia: Przedsiębiorstwo jest zarządzane przez menedżera, który dąży do maksymalizacji własnej funkcji użyteczności Jest wielu właścicieli, których wpływ na decyzje strategiczne realizuje się wyłącznie przez decyzje o nabyciu/zbyciu akcji/udziałów Specyfika funkcji użyteczności menedżera: stopień jej realizacji nie musi być powiązany z maksymalizacją zysku, ważniejsze są dochody własne (płace), bezpieczeństwo itp..

Menedżerskie modele przedsiębiorstwa Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji przychodu ze sprzedaży (W.J.Baumol) Płace (menedżerów) są silniej w praktyce powiązane ze wzrostem sprzedaży niż zysków Banki są bardziej zainteresowane finansowaniem firm, których sprzedaż rośnie, a nie koniecznie najbardziej rentownych Zwiększanie sprzedaży jest mniej ryzykowne niż dążenie do maksymalizacji zysku i umacnia pozycję konkurencyjną firmy

Menedżerskie modele przedsiębiorstwa Model przedsiębiorstwa dążącego do maksymalizacji zrównoważonej stopy wzrostu (R. Marris) Menedżerowie zwykle dążą do maksymalizacji swej funkcji użyteczności (dochodu) w długim okresie Długookresowy wzrost przedsiębiorstwa pozwala na maksymalizowanie korzyści zarówno menedżerów, jak i właścicieli Menedżerowie prowadzą „ostrożną” politykę inwestycyjną”: unikanie projektów o dużym ryzyku, dywersyfikacja produktów (dążenie do bezpieczeństwa finansowego: małe zadłużenie, wystarczająca płynność)

Model przedsiębiorstwa oparty na koncepcji x – nieefektywności H Model przedsiębiorstwa oparty na koncepcji x – nieefektywności H.Leibensteina Założenie wyjściowe: w opozycji do ujęcia neoklasycznego przyjmuje się, że przedsiębiorstwo niekoniecznie dąży (nie musi dążyć) do minimalizacji kosztów (dla danej alternatywy produkcyjnej) Pojęcie „luki efektywności”: różnica między kosztem rzeczywistym a potencjalnie najniższym Przyczyny luki efektywności (x-niefektywności): Niekompletna informacja o wykorzystywanych technologiach Ukrywanie możliwości produkcyjnych przez pracowników (realizujących własne funkcje użyteczności) i ich słabe monitorowanie Słaba presja konkurencyjna Selektywna racjonalność menedżerów i pracowników

Behawiorystyczny model przedsiębiorstwa (R.M.Cyert, J.G. March) punkt wyjścia: odrzucenie hipotezy maksymalizacji użyteczności i przyjęcie koncepcji zachowań zadowalających H. Simona cel: budowa modelu zachowania firmy w warunkach niepewności na niedoskonale konkurencyjnych rynkach przedsiębiorstwo nie jest „czarną skrzynką” ale koalicją różnych osób i grup (mających różne funkcje celu) problem podstawowy: konflikty interesu między różnymi grupami interesariuszy (stakeholders), wszyscy dążą do rozwiązań indywidualnie satysfakcjonujących, a nie optymalnych z punktu widzenia przedsiębiorstwa

Alokacyjna teoria przedsiębiorstwa Ogólny punkt wyjścia: krytyka neoklasycznej tezy, że technologia jest głównym (wystarczającym) czynnikiem determinującym wielkość przedsiębiorstwa (wg kryterium zrównania się utargu krańcowego z kosztem krańcowym w punkcie minimum kosztów krańcowych) teoria kosztów transakcyjnych (R. Coase, O.Williamson) jako podstawa alokacyjnej teorii przedsiębiorstwa Rynkowa vs. „wewnątrzprzedsiębiorcza koordynacja transakcji dotyczących kupna/sprzedaży zasobów przedsiębiorstwo powstaje aby minimalizować koszty transakcyjne rynku (wynika stąd optymalna wielkość przedsiębiorstwa)

Agencyjna koncepcja przedsiębiorstwa punkt wyjścia: teoria agenta i pryncypała asymetria informacji i występowanie działań oportunistycznych wynikających z przewagi informacyjnej pełnomocnika nad zwierzchnikiem poszczególne grupy podmiotów działają w warunkach niepewności – niemożliwość deterministycznego połączenia nakładów i wyników wynagrodzenie agenta zależy od: przewidywanego wyniku lub sposobu zachowania/działania agenta

Zasobowa teoria przedsiębiorstwa 1. Związana zarówno z teorią ekonomi, jak i – głównie – naukami o zarządzaniu (zarządzanie strategiczne) 2. Punkt wyjścia: rozszerzone pojmowanie zasobów (rzeczowe, finansowe, czynniki decydujące o ilości i jakości kapitału ludzkiego, czynniki wolicjonalno – psychologiczne, informacyjne) 3. Zasoby (podobnie jak czynniki produkcji) charakteryzują się mobilnością, komplementarnością ale i pewnym zakresem substytucyjności 4. Budowa przewagi firmy polega na: a) powiększaniu (co do ilości/jakości) zasobów i b) poszukiwaniu możliwości nowych ich zastosowań

Pozostałe ważne teorie przedsiębiorstwa Innowacyjna teoria przedsiębiorstwa (Schumpeter), związana z koncepcją dynamicznej (schumpeterowskiej) konkurencji Ewolucyjna teoria przedsiębiorstwa ( Winter, Nelson), nawiązująca do współczesnej biologicznej teorii ewolucji Ekologiczna teoria przedsiębiorstwa (nawiązująca do teorii trwałego rozwoju, a zwłaszcza wymiaru ekologicznego tej teorii) Teoria przedsiębiorstwa zdeterminowanego przez kapitał intelektualny (oparta na szerokim ujęciu tego kapitału – ludzki, organizacyjny, relacyjny – i taktującą ten kapitał jako główny czynnik przewagi konkurencyjnej)