SZOKI ASYMETRYCZNE A TEORIE OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH Tomasz Rynarzewski Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych * Cel wykładu: Charakterystyka związku zachodzącego pomiędzy spełnieniem przez strefę jednowalutową kryteriów optymalnego obszaru walutowego a możliwościami skutecznego absorbowania negatywnych skutków szoków asymetrycznych Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych * Plan wykładu: 1. Geneza problemu 2. Istota oraz mechanizm szoku asymetrycznego 3. Narodowa a unijna polityka kursu walutowego 4. Kryteria optymalnego obszaru walutowego 5. Europejska Unia Walutowa jako optymalny obszar walutowy 6. Wnioski Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 1. Geneza problemu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 2. Istota oraz mechanizm szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Szok asymetryczny jest jednym z najistotniejszych zagrożeń dla efektywnego funkcjonowania jednolitego obszaru walutowego. W unii walutowej powstają różne formy asymetrii pomiędzy podstawowymi kategoriami ekonomicznymi takimi jak inflacja, zatrudnienie, podaż i popyt lub produkt krajowy brutto. Różnice ich poziomów są często funkcją odmienności cech branych pod uwagę gospodarek. Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 3. Narodowa a unijna polityka kursu walutowego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Rys. 1. Szok asymetryczny na jednolitym obszarze walutowym (skutki polityki kursowej unijnego banku centralnego) Kraj A (dotknięty szokiem) Kraj B (nie dotknięty szokiem) KrCA/C KrCB/C pża’ pżA pżB pżB’ C C’ D D’ Kr1 Kr2 F’ F’’ ppA’ ppA ppB PKB PKB E E’ Kr0 F

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową: KRAJ A Spadek popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu na dobra kraju B Spadek produkcji krajowej Wzrost bezrobocia przy utrzymaniu popytu na zbliżonym poziomie Pogorszenie sytuacji w budżecie państwa ze względu na konieczność wypłaty zasiłków oraz spadek dochodów podatkowych Deficyt na rachunku bieżącym bilansu płatniczego wywołany wzrostem importu z kraju B KRYZYS GOSPODARCZY Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Przebieg szoku asymetrycznego w krajach poza strefą walutową: KRAJ B Wzrost popytu na dobra krajowe wywołany przesunięciem popytu z kraju A Wzrost produkcji krajowej Wzrost zatrudnienia Poprawa sytuacji w budżecie państwa na skutek dopływu środków fiskalnych związanych ze wzrostem produkcji i zatrudnienia Nadwyżka na rachunku bieżącym bilansu płatniczego wywołana wzrostem eksportu do kraju A BOOM GOSPODARCZY Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego w ramach interwencji narodowego banku centralnego: KRAJ A Konsekwencje krótkookresowe: Wzrost popytu na dobra krajowe Spadek popytu na dobra importowane Wzrost eksportu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Absorpcja szoku asymetrycznego poprzez dewaluację kursu walutowego w ramach interwencji narodowego banku centralnego: KRAJ A Konsekwencje długookresowe: Wzrost produkcji dóbr krajowych Wzrost cen dóbr importowanych w tym tzw. wsadu importowego do produktów krajowych Wzrost kosztów produkcji Wzrost płac Wzrost cen Spadek popytu krajowego Wzrost popytu importowego Spadek eksportu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Wnioski: W sytuacji występowania przyczyn o charakterze strukturalnym nominalna zmiana kursu walutowego polegająca na obniżeniu jego wartości wywołuje jedynie krótkookresową poprawę konkurencyjności wyrobów danego kraju, stąd nominalna dewaluacja nie przekształca się w realną dewaluację utrzymującą przedstawione dla krótkiego okresu skutki w długim przedziale czasu Instrument kursu walutowego może być w dłuższym horyzoncie czasu mniej efektywnym środkiem przystosowawczym Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Pytanie: czy z powyższych wniosków wynika, iż wejście do unii walutowej tożsame z utratą narodowego kursu walutowego nie oznacza pozbycia się skutecznego instrumentu przystosowawczego? Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Odpowiedź: Skuteczność procesów dostosowawczych w postaci dewaluacji oraz alternatywnie podjętych działań o charakterze deflacyjnym jest podobna, Odmienne są koszty przystosowawcze związane w pierwszym wypadku z inflacją, w drugim zaś ze spadkiem produkcji Podstawowa różnica polega na odmiennym tempie realizacji celu: dewaluacja narodowej waluty prowadzi w krótszym czasie do przywrócenia równowagi Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 4. Kryteria optymalnego obszaru walutowego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Mobilność czynników produkcji pomiędzy krajami unii walutowej (koncepcja R.A. Mundella) Przesunięcie czynnika pracy z kraju objętego negatywnymi skutkami szoku asymetrycznego do krajów znajdujących się w fazie wzrostu gospodarczego lub przesunięcie w odwrotnym kierunku czynnika kapitału winno umożliwić krajowi przywrócenie równowagi gospodarczej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Stopień otwartości gospodarek (koncepcja R.I. McKinnona) Dewaluacja przeprowadzana w kraju o dużym stopniu otwartości szybciej i silniej wywołuje w nim nacisk inflacyjny. Stąd, kurs walutowy w takiej gospodarce jest mniej efektywnym środkiem przystosowawczym i krajowi jest łatwiej z niego zrezygnować Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Dywersyfikacja struktur gospodarczych (koncepcja P.B. Kenena) Zróżnicowanie struktur gospodarczych stwarza większe możliwości absorpcji szoku asymetrycznego, ponieważ skutki spadku popytu na dobra danego sektora mogą zostać zrekompensowane korzystniejszą koniunkturą gospodarczą panującą w sferze zapotrzebowania na dobra pozostałych sektorów gospodarki Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Elastyczność cen i płac Elastyczność cen i płac daje krajowi objętemu skutkami szoku asymetrycznego szansę na utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia oraz stopy inflacji. Nie jest niezbędnym w takim wypadku prowadzenie polityki kursowej, co uzasadnia ewentualną rezygnację danego kraju z własnej waluty Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Integracja rynku finansowego Przesuwanie kapitału pomiędzy krajami, zarówno w postaci kapitału portfelowego, jak i zagranicznych inwestycji bezpośrednich, ułatwia absorbowanie negatywnych skutków szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Podobieństwo stóp inflacji Różnice w stopach inflacji są jedną z przesłanek mogących wywoływać szoki asymetryczne. Skutkiem odmiennych stóp inflacji są bowiem różnice w poziomach cen. Te zaś wywierają wpływ na kształtowanie się terms of trade w wymianie międzynarodowej prowadząc do zachwiania równowagi zewnętrznej i w efekcie wystąpienia skutków o charakterze asymetrycznie przebiegającego kryzysu Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Integracja polityki fiskalnej Zintegrowana polityka fiskalna oznacza możliwość wykorzystania środków finansowych gromadzonych na poziomie centralnym unii i ich odpowiednie przekazywanie do krajów dotkniętych negatywnymi konsekwencjami szoku asymetrycznego. Kryterium integracji polityki fiskalnej na poziomie ponadnarodowym jest jednym z najtrudniejszych do spełnienia Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Integracja w sferze polityki gospodarczej Prowadzenie zbliżonej polityki gospodarczej przez poszczególne kraje prowadzi w długim okresie do ich upodobnienia. W szczególności przyjęcie i realizacja podobnych celów w sferze głównych agregatów makroekonomicznych takich jak inflacja, bezrobocie czy też tempo wzrostu gospodarczego powoduje, że kraje stają się mniej podatne na szoki asymetryczne. Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 5. Europejska Unia Walutowa jako optymalny obszar walutowy Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych Cechy Europejskiej Unii Walutowej z punktu widzenia kryteriów optymalnego obszaru monetarnego Duża mobilność kapitału, Niewielka mobilność siły roboczej, Relatywnie wysoki wskaźnik otwartości gospodarek (ok. 40% udziału handlu zagranicznego w PKB), Wysoki stopień dywersyfikacji struktury produkcji (zróżnicowanie wg tradycyjnych rodzajów działalności, specjalizacja wewnątrzgałęziowa), Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych - Niski poziom elastyczności cen i płac, Postępujący proces integracji rynku finansowego, Intensywne zbliżanie się stóp inflacji w krajach strefy euro, Niejednoznaczna ocena przebiegu integracji fiskalnej, Systematyczny postęp w sferze wspólnej polityki gospodarczej i postępująca synchronizacja przebiegu zachodzących w krajach Unii zjawisk gospodarczych Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 6. Wnioski Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 1. Podejmowane działania przystosowawcze przez unijny bank centralny w warunkach szoków symetrycznych dotykających ogół krajów członkowskich są podobne do działań narodowego banku centralnego realizowanych w trakcie niestabilności gospodarczej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 2. Podjęcie podobnego procesu przystosowawczego przez unijny bank centralny w warunkach szoku asymetrycznego prowadzi do zróżnicowanych konsekwencji dla poszczególnych gospodarek przy czym z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić obniżenie efektywności funkcjonowania całej strefy Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 3. Przeprowadzenie przez narodowy bank centralny w sytuacji asymetrycznie przebiegającego kryzysu gospodarczego dewaluacji własnej waluty prowadzi do absorpcji negatywnych skutków szoku głównie w krótkim okresie. W okresie dłuższym, gdy przyczyny kryzysu mają charakter strukturalny, pozytywne skutki osłabienia własnej waluty zanikają Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 4. Alternatywne zastosowanie w podobnych warunkach szoku asymetrycznego działań przystosowawczych w sferze dochodu narodowego prowadzące do ogólnego obniżenia popytu wywołuje zbliżone w porównaniu z polityką kursową pozytywne konsekwencje w sferze przywracania równowagi gospodarczej. Odmienny jest rodzaj kosztu przystosowawczego oraz czas dojścia do realizacji celu przywrócenia równowagi Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 5. Analiza teoretyczna kryteriów optymalnego obszaru walutowego pozwala na wyjaśnienie ich związku z możliwością absorpcji przez dany kraj członkowski negatywnych skutków szoku asymetrycznego Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 6. Europejska Unia Walutowa nie jest w pełni, w świetle analizowanych kryteriów, optymalnym obszarem walutowym. Największe zagrożenie dla możliwości skutecznego absorbowania negatywnych konsekwencji szoków asymetrycznych tkwi w bardzo niskiej mobilności siły roboczej, małej elastyczności cen i płac oraz niepełnej integracji polityki fiskalnej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych 7. W miarę postępowania procesu realnego upodabniania się gospodarek poszczególnych krajów członkowskich Europejskiej Unii Walutowej spada w długim okresie niebezpieczeństwo występowania w nich szoków asymetrycznych. Proces synchronizacji cykli koniunkturalnych w krajach Unii może ulec krótkookresowemu zahamowaniu w momencie akcesji do niej kolejnych krajów Europy Środkowo -Wschodniej Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych

Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Szoki asymetryczne a teorie optymalnych obszarów walutowych