Walka o granice II RP w latach 1919-21.

Sojusz polsko - ukraiński Po zwycięstwie bolszewików w Rosji, władze wystosowały do rządu polskiego propozycje pokojowe co do ustalenia granic. Piłsudski podchodził jednak do tych propozycji nieufnie, gdyż nie do końca było pewne czy są one szczere, czy stanowią jedynie „gładką mowę” dla opinii publicznej, a w rzeczywistości mają dać czas Rosji na przygotowanie się do wojny o granice. Dlatego Piłsudski wysunął pomysł zawiązania sojuszu polsko – ukraińskiego i przeprowadzenie ofensywy na Ukrainie, by wyprzedzić działania Armii Czerwonej.

Już latem 1919 roku Armia Czerwona zajęła Kijów Już latem 1919 roku Armia Czerwona zajęła Kijów. W odwecie 21 kwietnia 1920 roku podpisał układ z przywódcą ukraińskim Semenem Petlurą – naczelnym dowódcą ukraińskich sił zbrojnych. Był to de facto układ sojuszniczy wymierzony przeciwko Rosji. Polska uznała niepodległość Ukrainy, a granicę polsko – ukraińską ustalono na byłej granicy Rosji i Austro – Węgier. W skład umowy wchodziła też konwencja wojskowa o współdziałaniu armii obydwu państw przeciw Armii Czerwonej.

Układ zawarty pomiędzy Piłsudskim a Petlurą został skrytykowany przez Narodową Demokrację i PPS, ponieważ partie te uważały, że Ukraina prędzej czy później podejmie walkę o tereny Galicji, a siła militarna Polski jest zbyt słaba by walczyć na dwa fronty – z Rosją i Ukrainą. 25 kwietnia 1920 roku siły polsko – ukraińskie podjęły ofensywę w kierunku Kijowa. Armia Czerwona nie stawiała wielkiego oporu i już 7 maja oddziały polskie wkroczyły do Kijowa.

Armia Czerwona jednak po wycofaniu się z Kijowa, zreorganizowała się i już w lipcu 1920 przypuściła kontrofensywę na Białorusi. Atakiem kierował doświadczony generał carski – Michaił Tuchaczewski. Kontratak był tak sprawny, że już w sierpniu 1920 Armia Czerwona zapędziła się pod Warszawę. Niepodległość państwa polskiego ponownie została zagrożona.

Walka o Warszawę Jeszcze w lipcu 1920 po stronie radzieckiej utworzony został Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, w którego skład weszli: Feliks Dzierżyński Julian Marchlewski Feliks Kon Organizacja ta miała na celu przejąć władzę w Warszawie po zajęciu jej przez bolszewików. Zapowiadano również utworzenie Polskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.

Społeczeństwo polskie jednak agresywnie odpowiedziało na tę propagandę i zorganizowało masową mobilizację. Podobnej postawy nie można było jednak oczekiwać od ludności niepolskiej, która to w większości opowiadała się po stronie bolszewickiej ( np. Niemcy liczyli na upadek Polski i przejęcie jej ziem, zwłaszcza terenów byłego zaboru pruskiego; Litwa natomiast miała nadzieję na odzyskanie Wilna);

ROP W związku z zagrożeniem 1 lipca 1920 roku sejm przekazał część kompetencji Radzie Obrony Państwa, która łączyła uprawnienia władzy ustawodawczej, wykonawczej i wojskowej. W skład Rady wchodzili: Naczelnik Państwa; Marszałek sejmu Premier 3 ministrów wyznaczonych przez rząd 3 przedstawicieli armii 10 przedstawicieli klubów sejmowych.

Konferencja w Spa Zagrożona Polska starała się uzyskać poparcie i pomoc państw zachodnich. Premier rządu – Władysław Grabski wziął udział w konferencji państw Ententy w Spa, w Belgii, na której to Anglia i Francja zobowiązały się do udzielenia Polsce pomocy dyplomatycznej i militarnej, ale postawiły wiele warunków, których Grabski nie mógł zaakceptować.

Grabski zgodził się uznać linię Curzona za podstawę rozmów z rządem bolszewickim, pozostawiając Wilno w granicach Litwy, oraz przyjąć decyzję Rady Najwyższej co do granicy z Czechosłowacją. Plebiscyty na Śląsku Cieszyńskim, Spiszu i Orawie zostały odwołane. Decyzje te zostały przyjęte z oburzeniem. Władysław Grabski podał się do dymisji, a nowym premierem został Przywódca PSL „Piast” – Wincenty Witos.

„Cud nad Wisłą” 13 sierpnia rozpoczęły się działania na przedpolach Warszawy 16 sierpnia nastąpiła wielka kontrofensywa wojsk polskich znad Wieprza; W ciągu kilku dni armia rosyjska została otoczona i pokonana. Wydarzenie to nosi miano „cudu nad Wisłą”, wymyślone przez endecję, która w ten sposób próbowała umniejszać zasługi wojsk dowodzonych przez Piłsudskiego i jego sztab.

W rzeczywistości sukces bitwy warszawskiej był dziełem sztabu Piłsudskiego oraz zdolnych polskich dowódców wojskowych – gen. Tadeusza Rozwadowskiego, Władysława Sikorskiego i Józefa Hallera. Bitwa warszawska stanowiła moment zwrotny w dziejach wojny polsko-bolszewickiej. Zmusiła Armię czerwoną do wycofania na całej linii frontu i zdecydowała o ostatecznym zwycięstwie strony polskiej, choć jeszcze we wrześniu dochodziło do potyczek z bolszewikami (np. bitwa nad Niemnem)

Pokój w Rydze Pod koniec września 1920 roku rozpoczęły się rozmowy pokojowe, najpierw w Mińsku, a później w Rydze. Szczególnie dużą rolę odegrał tu jeden z założycieli Narodowej Demokracji Stanisław Grabski, z którego inicjatywy delegacja polska ograniczyła postulaty terytorialne. Działanie Grabskiego było zmierzone i zmierzało do ograniczenia ludności białoruskiej na ziemiach polskich i obalenia koncepcji federalistycznej II RP zgłoszonej przez Piłsudskiego. Grabski chciał również szybko zakończyć wojnę i dojść do porozumienia z Rosją

Mimo wielu ustępstw, warunki te nie zadowalały strony rosyjskiej Mimo wielu ustępstw, warunki te nie zadowalały strony rosyjskiej. Ostatecznie jednak 18 stycznia 1921 roku podpisano pokój ryski. Oddziały polskie wycofały się z zajmowanego obszaru należącego do Litwy i Rosji, a Rosja zobowiązała się do zwrotu dzieł sztuki i zabytków kultury wywiezionych z Polski w okresie rozbiorów oraz do spłaty 30 milionów rubli w złocie jako rekompensaty wkładu ziem polskich w rozwój gospodarczy Rosji. Postanowienia traktatu nigdy nie zostały w pełni zrealizowane.

Granica z Czechosłowacją i Litwą Decyzje dotyczące granicy z Czechosłowacją zapadły już na konferencji w Spa. Na tej podstawie dokonano podziału Śląska Cieszyńskiego wzdłuż linii rzeki Olzy. Większa część spornego terenu znalazła się po stronie Czechosłowackiej, mimo iż zamieszkiwana była w większości przez ludność polską.

W X 1920 roku na Wileńszczyznę wkroczyła Litewsko – Białoruska Dywizja Piechoty dowodzona przez gen. Lucjana Żeligowskiego. Utworzono wtedy odrębne państwo – Litwę Środkową. Formalnie te działania uznane były za bunt, a nieformalnie Żeligowski działał na polecenie Piłsudskiego. Wileńszczyznę w 1922 roku przyłączono do państwa polskiego, a decyzję o wytyczeniu granicy między Polską i Litwą podjęła w 1923 roku Liga Narodów. Jako podstawę przyjęto linię rozgraniczenia wojsk. Granica ta jednak nie została uznana przez Litwę i do 1927 formalnie między Polską a Litwą trwał stan wojny. Nie utrzymywano też żadnych stosunków politycznych.