Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW

Slides:



Advertisements
Podobne prezentacje
WYKORZYSTANIE WIEDZY W SPOŁECZEŃSTWIE
Advertisements

INSTYTUCJE GOSPODRKI RYNKOWEJ Dominika Milczarek Wykład 1 Wiedza o instytucjach w nauczaniu ekonomii.
Administracja publiczna
O przyszłości regionów w czasach niepewności i zmian Maciej H. Grabowski Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Warszawa,1 czerwca.
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Oddziaływanie współczesnych przemian kulturowo-cywilizacyjnych na rozwój zasobów ludzkich w kontekście tworzenia społeczeństwa informacyjnego i gospodarki.
Ku nowej ekonomii politycznej Shigeto Tsuru Monika Majda.
Ewolucja ekonomii politycznej Grzegorz Kwiatkowski
Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny JERZY WILKIN
Ku nowej ekonomii politycznej
„Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny” Jerzy Wilkin
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek
Efektywność a sprawiedliwość jako problem ekonomiczny
Podstawowa analiza rynku
Na podstawie J.Wilkin ,,Czym jest ekonomia polityczna dzisiaj”
Ekonomia a socjologia; istota „nowej gospodarki”
Ekonomiczna teoria biurokracji
Rola państwa w gospodarce
Pytania problemowe do wykładów 1-7
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek Wykład 9 Prawa własności i ich znaczenie w gospodarce (cz. 3)
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek Wykład 9 i 10 Część II Teoria agencji.
INSTYTUCJE GOSPODARKI RYNKOWEJ Jerzy Wilkin i Dominika Milczarek Wykład 11 i 12 Nowa teoria mikroekonomiczna – Koncepcje przedsiębiorstwa i przedsiębiorczości.
Podstawowa analiza rynku
Pogoń za rentą – przykłady z życia gospodarczego w Polsce w okresie transformacji Katarzyna Ruta.
Ku nowej ekonomii politycznej Shigeto Tsuru Pracę wykonała: Anna Kur.
Nowa Ekonomia Instytucjonalna
Antoni Omondi Postsocjalistyczna transformacja z perspektywy nowej ekonomii instytucjonalnej.
NEI to oparta na kryteriach racjonalności ekonomicznej - a także na założeniach metodologicznego indywidualizmu - analiza formalnych i nieformalnych instytucji.
Ekonomia a Ekonomia Polityczna
NEI to oparta na kryteriach racjonalności ekonomicznej - a także na założeniach metodologicznego indywidualizmu - analiza formalnych i nieformalnych instytucji.
Podstawy socjologii- wykład II
Podstawy socjologii- wykład II
KULTURA ORGANIZACYJNA
Rynkowy mechanizm popytu i podaży
Samorząd terytorialny
Dr inż. Sebastian Saniuk
Wprowadzenie do mikroekonomii
Geneza, przedmiot i funkcje filozofii
Monopol pełny występuje wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:
Gospodarka rynkowa.
Krzysztof Gorlach Uniwersytet Jagielloński
o roli państwa w gospodarce
ORAZ PROCES SOCJALIZACJI
Upadek gospodarki centralnie planowanej
Cechy gospodarki rynkowej
Współczesne systemy społeczno - gospodarcze
przedmiot i metody analizy
Dr inż. Ewa Mazurek-Krasodomska
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Edward Lazear Imperializm ekonomiczny
Gospodarowanie a środowisko Wykład 13 WNE UW. Związek gospodarowania ze środowiskiem i zanieczyszczeniami Zasoby i środowisko naturalne Przetwarzanie.
Międzynarodowa integracja gospodarcza
Max Weber o Genezie Kapitalizmu
mgr Paweł Augustynowicz Lublin 2008
Nurty rozważań TWR Zachowanie organizacyjne Urzędnika TWR Ekonomia konstytucyjna Ekonomiczna teoria demokracji Ekonomiczna teoria biurokracji.
Ewolucja roli państwa w warunkach globalizacji 1.
Wolność gospodarcza w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW
Podstawowe pojęcia i przedmiot ekonomii
Transformacja gospodarki w Europie Środkowo-Wschodniej
przedmiot i metody analizy
Podstawowe pojęcia i przedmiot ekonomii
Diagnoza otoczenia związków zawodowych i płynące z niej uwarunkowania
Rola Państwa w gospodarce
Rola Państwa w gospodarce
Wstęp do polityki gospodarczej
Zapis prezentacji:

Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Rynek i gospodarka kapitalistyczna w socjologii (porządek ekonomiczny w społeczeństwie). (WDS 2013/2014 nr 12)

Rynek jako mechanizm koordynacji życia społecznego rynek jako instytucja koordynująca transakcje (relacje) między społecznymi podmiotami („koordynacja bez koordynatora”): porządek społeczny istnieje dzięki nieplanowanemu, wzajemnemu dostosowywaniu się „aktorów”, z których składa się społeczeństwo. rynek jako kluczowe pojęcie definiujące „społeczeństwa rozwinięte” („zachodnie”): wobec innych ustrojów, krajów i własnego społeczeństwa (wprowadzanie mechanizmów rynkowych w różnych obszarach życia społecznego) oraz ludzi jako konsumentów i przedsiębiorców. spór o „rynek” w naukach społecznych: Adam Smith – jednostki forsujące własne interesy kierowane są „niewidzialną” ręką rynku, która je harmonizuje z dążeniem do dobrobytu całego społeczeństwa; krytyka rynku oraz rynkowych konsekwencji - społecznych (nierówności) i moralnych.

istnieją niezależni producenci oraz nabywcy; Rynek jako mechanizm koordynacji gospodarki (zachowań ekonomicznych i społecznych ludzi – prostota założeń!) istnieją niezależni producenci oraz nabywcy; nikt nie jest w stanie narzucić korzystnych dla siebie warunków wymiany; ceny, które kształtują się w wyniku gry podaży i popytu, dostarczają uczestnikom rynku sygnałów, jak mają postępować, aby osiągnąć zamierzone rezultaty; zachowaniem rządzi zasada „maksymalizacja zysku, maksymalizacja użytkowania”; konkurencja oraz rachunek nakładów i efektów prowadzą do racjonalizacji działalności gospodarczej (np. akumulacji kapitału, wprowadzania innowacji itp.); działanie rynku nigdy nie jest płynne, gdyż występują na nim liczne załamania, kryzysy itp.

skuteczna koordynacja wytwórców i konsumentów; Zalety rynku jako mechanizmu koordynacji życia gospodarczego (i społecznego) skuteczna koordynacja wytwórców i konsumentów; zapewnienie niezbędnej dyscypliny działania; decentralizacja decyzji i rozwiązywania problemów na najniższym poziomie; łączenie w całość rozproszonej i szczegółowej wiedzy na temat zachowań wielu podmiotów (Friedrich A. von Hayek); dążenie do racjonalizacji produkcji; dążenie do akumulacji kapitału, a nie konsumpcji; dążenie do innowacyjności.  

Wady rynku (gospodarki kapitalistycznej) indywidualny brak kompetencji; monopol i asymetria informacji - monopolizacja i zagrożenie dla niezależności producentów („kapitalizm kolesi”); koszty zewnętrzne i dobra publiczne (dominacja racjonalności ekonomicznej, nie uwzględnianie kosztów zewnętrznych – ekologia - oraz społecznych – bezrobocie): brak zdolności do rozwiązywania problemów społecznych. społeczno-moralne skutki kapitalizmu: niszczy wartości moralne (dominacja motywu zysku), prowadzi do wyzysku i alienacji ludzi; niszczy podstawy życia społecznego (czyli tradycyjne więzi, uczucia, poczucie wspólnoty itp.). utrwalanie nierówności w skali światowej („turbo-kapitalizm”).

Argumenty „antyrynkowe” Argumenty „prorynkowe” Argumenty „antyrynkowe” wybór ; suwerenność konsumentów ; dobrobyt ; dynamizm; wolność . „fetyszyzm” towarów; władza korporacji ; nierówności; dehumanizacja; hegemonia .

Biurokracja i rynek jako dwa typy „konstruowania” porządku społecznego Hierarchia (biurokracja) Rynek struktura scentralizowana; decyzje są podejmowane odgórnie; ograniczanie możliwości oddolnego działania; działania aktorów są poddane wyznaczonym celom i procedurom; podział pracy formalny; relacje władzy; brak elastyczności; redukuje niepewność; jasne reguły weryfikacji działań; ludzie - zakłócenia między współpracownikami. struktura zdecentralizowana; samoregulacja; działania motywowane interesem własnym; ocena działań na podstawie obiektywnych wyników; swobodny przepływ informacji; kontrakty i sankcje prawne; elastyczność; otwartość; racjonalność aktorów ograniczona; niemożliwe przewidzenie problemów.

Rynek i kapitalizm terminy – „kapitał” (XIII wiek, Włochy) i „kapitalizm” (W. Sombart), „system rynkowy” - kapitalizm w znaczeniu: węższym: określony system gospodarczy (system rynkowy, gospodarka rynkowa); szerszym: historycznie ukształtowany system społeczny o określonej strukturze społecznej, instytucjach i kulturze (wartościach i ideologii). założenia kapitalistycznej gospodarki: większość dóbr jest własnością prywatną, a większość podmiotów gospodarczych (gospodarstw domowych) nie jest samowystarczalna, zaopatruje się na rynku; podmioty (ludzie) produkują one na rynek dla zdobycia środków, a nie na własny użytek; produkty, usługi i siła robocza stają się na rynku „towarem”, a rynek (wymiana) staje się głównym mechanizmem koordynacji działań gospodarczych.

Powstanie gospodarki kapitalistycznej gospodarki „przedkapitalistyczne” (tradycyjne) były: nakierowane na podtrzymanie codziennej konsumpcji (alimentację, podtrzymywania życia); koordynowane były w sposób nierynkowy (przez mechanizm redystrybucji sankcjonowany tradycją i przymusem); podporządkowane instytucjom pozaekonomicznym (władzy politycznej, normom religijnym itp.); ograniczony rynek wymiany czynników produkcji (zwłaszcza ziemi i siły roboczej); rola kultury – utwierdzanie tego, co było (”społeczeństwa zimne”); rynek (gospodarka rynkowa) był zawsze obecny, ale w sposób ograniczony i podporządkowany instytucjom pozaekonomicznym.

względnej autonomizacja działalności gospodarczej; Wyłonienie się (systemowe) kapitalizmu (gospodarki kapitalistycznej) wiąże się z: ze zmianą „tradycyjnego” porządku społecznego na „nowoczesny”: ukształtowanie własności prywatnej i wolności osobistej, zapewniających swobodę dysponowania dobrami (kapitałem itp.); wyodrębnienie sfery gospodarowania spośród innych sfer życia społecznego, a zwłaszcza pojawienie się: względnej autonomizacja działalności gospodarczej; podziału na czas pracy i wolny; rozdziału przestrzennego domu i pracy; oddzielenie od polityki (państwa). struktura społeczna staje się bardziej otwarta i elastyczna (pozycje osiągane, a nie przypisane); obraz świata pluralistyczny i oparty na rozwoju wiedzy (rola nauki nowożytnej).

Narodziny kapitalizmu (gospodarki i społeczeństwa kapitalistycznego) spór o moment historyczny i przyczyny powstania: początek – europejskie późno-średniowiecze i nowożytne mieszczaństwo; świat, Europa, Azja (Chiny). możliwe interpretacje: Adam Smith (1723-1790): rynek (wymiana) jako naturalny stan społeczeństwa; rynek jako zestrajająca „niewidzialna ręka”. Karol Marks (1818- 1883) : formacja kapitalistyczna jako konieczny etap rozwoju; wyzysk i sprzeczności kapitalistycznego sposobu produkcji. Max Weber (1864-1920); rola kultury („duch kapitalizmu”) i ascezy „odłożonej gratyfikacji”.

Max Weber („Etyka protestancka i duch kapitalizmu”, 1904) przejście do kapitalizmu wymagało odpowiedniej zmiany świadomości i motywacji, co było możliwe dzięki nowemu typowi religijności; dlaczego stał się nim protestantyzm (kalwinizm, purytanizm etc.)?: obejmował całość życia człowieka i miał oparcie w małych grupach religijnych, kładł nacisk etyczny na pracę i aktywność zawodową, ascetyczność oraz indywidualizm („ascetyzm wewnątrz-światowy”). dla Webera była to analiza czynnika „stylu życia”, leżącego u podstaw nowoczesnego kapitalizmu („działania wartościowo-racjonalne”); związek pośredni: od teorii teologicznej do jej zastosowania w kazaniach, następnie do praktycznej etyki (sposób życia) i dalej do „ducha kapitalizmu” (jako szczególnej etyki zawodowej) - nie jest to związek przyczynowy, lecz ukazanie zjawiska współwystępowania; badania wielkich religii światowych (konfucjanizmu, hinduizmu i buddyzmu) z perspektywy gospodarki i „ducha kapitalizmu” – nie wytworzyły one takich „aktorów” zmiany społecznej, jak w Europie.

Współczesne interpretacje powstawania „kapitalizmu” Max Weber - „duch kapitalizmu” a warunki powstania „racjonalnego kapitalizmu”: „nie-dualistyczna” etyka ekonomiczna (uwolnienie człowieka od napięć związanych z działalnością nakierowaną „na zysk”); przewidywalne prawo; państwo biurokratyczne; prawa obywatelskie. współczesne interpretacje „powstania kapitalizmu”: wyłonienie się praw własności oraz instytucji służących podtrzymywaniu umów (Douglass C. North); „cud europejski” – kapitalizm skutkiem zbiegu okoliczności ekologicznych, politycznych i kulturalnych w Europie; David Landes („Bogactwo i nędza narodów”) – ciągłość instytucji i wartości europejskiej kultury (w tym nauki i techniki).

Społeczne przemiany pracy (1) – praca w społeczeństwie „tradycyjnym” praca jako o/dziedziczona konieczność: rola „powołania” (urodzenia) do funkcji i stanu społecznego (społeczeństwo feudalne). podział na „pracujących” i „nie pracujących” oparty na podziale „zadań” w ramach danej wspólnoty; podział pracy (specjalizacja) oparty na „dziedziczeniu” zawodu; związana z produkcją żywności (rola własności ziemi); praca odbywała się w ramach samowystarczalnych wspólnot; przemiana charakteru pracy od „powołania” do „zawodu” (dotyczy to mieszczaństwa i kupiectwa).

Społeczne przemiany pracy (2) – „de-naturalizacja” pracy praca jako „zawód” w społeczeństwie nowoczesnym (rynkowym); praca nie jest nie związana z naturalnym (ekologicznym) rytmem życia i natury, lecz ze zmianami na rynku; wymaga nauki zawodu (szkolenia i specjalistycznej wiedzy), dyscypliny (czas pracy) i pracy (zaangażowania); podział na „pracujących” i „nie pracujących” zostaje oparty na zatrudnieniu i kwalifikacjach (kryteria ekonomiczne); „miejskość” (urbanizacja) pracy i rola wymiany dóbr/usług; społeczne znaczenie „miejsca pracy”: pewność zatrudnienia, przeświadczenie o „długim trwaniu” zawodu i wykonywanej pracy w biografii jednostkowej. praca a biurokratyzacja życia społecznego – społeczeństwo „kontraktu” (rutyna pracy).

Społeczne przemiany pracy (3) – „de-materializacja” pracy w społeczeństwie (post)nowoczesnym praca skoncentrowana na operowaniu abstraktami, informacjami oraz ideami (usługami) niż na produkcji („gospodarka twórcza”, „produkcja niematerialna” etc.); zmiany społecznego charakteru pracy (praca w „projektach”) - płynne granice między „czasem pracy „a „czasem nie-pracy”, koncentracja na produkcji rynkowej (na rzecz konsumpcji), krótkoterminowe kontrakty, praca w zespołach; „elastyczny” system zatrudnienia: ludzie „rdzenia” i stałe zatrudnienie (specjaliści, ważni dla firmy); ludzie „peryferii” (praca czasowa, niskopłatna, odtwórcza i zamykająca drogi awansu): „różowe kołnierzyki”, praca tymczasowa - „Mcpraca”, prace śmieciowe” (ang. junk jobs). „de-materializacja” pracy przyczynia się do indywidualizacji jednostki i jej „wyzwolenia” z uwarunkowań klasowych i zawodowych; praca staje się „dobrem rzadkim”, stąd pytanie „dlaczego nie ma pracy?”

Literatura (zalecana, warta Literatura (zalecana, warta?) na temat „rynku” (gospodarki rynkowej, kapitalizmu) i „pracy” (zawodu) Mirosława Marody, Anna Giza-Poleszczuk, Przemiany więzi społecznych, Warszawa 2004 (roz. 7. Przemiany pracy, s. 217-257); Mikołaj Lewicki, Rozwój gospodarczy i zachowania ekonomiczne – główne pojęcia i teorie, w: Anna Giza, M. Sikorska (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 486-500; lektury z ćwiczeń: Max Weber, Etyka protestancka a duch kapitalizmu, Lublin 1994 (roz. Asceza duch kapitalizmu); Witold Morawski, Socjologia ekonomiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, s. 73-96 (rozdział 3. Narodziny kapitalizmu. Analiza instytucjonalna); Maria Ossowska, Socjologia moralności, PWN, Warszawa 1986, s. 347-370; Richard Sennet, Wypaczanie charakteru. Wpływ pracy zarobkowej na prywatne życie ludzi w nowym kapitalizmie, w: Piotr Sztompka, Małgorzata Boguni-Borowska (red.), Socjologia codzienności, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 472-486.