Rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym.

Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną. Człowiek nabywa tej umiejętności w ciągu całego swojego życia w kontaktach z ludźmi. Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka jest podstawą w kształtowaniu i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu poznaje otaczający je świat, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia, pragnienia, uczucia oraz przeżycia. Kształtowanie się mowy dziecka ma ścisły związek z jego rozwojem społeczno - emocjonalnym. Tempo przyswojenia przez dziecko mowy i języka ojczystego jest różne. Człowiek rodzi się z predyspozycja do mówienia, ale nie posiada umiejętności wypowiadania się.

Etapy rozwoju mowy dziecka 0-2 rok życia Pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba itp. Dziecko wymawia samogłoski a, o, u, i, y, e, oraz spółgłoski p, b, m, d, t, n, ś, czasem ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu.

2-3 rok życia Pojawiają się proste zdania, dziecko wymawia wszystkie samogłoski, również ą, ę. Czasami może zamieniać samogłoski w mowie. W tym okresie wypowiada już prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek – s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż są często wymawiane jak ś, ź, ź dź. Głoska r może być pomijana lub zastępowana przez inną, na przykład j lub ł. Zamiast głoski f występuje ch i odwrotnie. Dziecko wie, jak dana głoska powinna brzmieć, ale nie umie jej jeszcze wypowiedzieć. W tym wieku może występować swoista mowa dziecięca: przestawki głoskowe, opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej, zniekształcenie oraz tworzenie wyrazów ze skrzyżowania dwóch słów, nieprawidłowa odmiana. Między 2 a 3 rokiem życia następuje rozkwit mowy dziecka. Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch lub trzech wyrazów. Na tym etapie mowa dziecka jest zrozumiała nie tylko dla najbliższych, ale także dla otoczenia.

Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do 5 roku życia, to: opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (zupa pomidorowa = zupa midolowa, lokomotywa - komotywa); zmiękczenie głosek: s,z,c,dz, lub sz, ż, cz, dż- wymawianie jak ś, ż, ć, dź ( sanki= sianki) przestawianie głosek w wyrazie (ławka = wałka); tworzenie nowych wyrazów (zadzwonić + telefonować = zatelefonić, żelazko = prasowaczka, oparcie krzesła = opieranka). głoska r może być wymawiana jako j lub l , ewentualnie jako ł , ( rower= lowel, robak= lobak) zamiast f występuje często ch i odwrotnie.

4 rok życia Utrwalają się takie głoski jak s, z, c, dz. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jako ś, ź, ć, dź. Pojawia się głoska r, choć jej opóźnienie nie musi być jeszcze niepokojące. Opanowanie tej głoski to wielki sukces dla dziecka. Często w związku z tym jej nadużywa i mówi, na przykład rarka zamiast lalka, mreko zamiast mleko. Głoski sz, ż, cz, dż mogą być zamieniane na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź. Mowa dziecka jest jeszcze niedoskonała. Wyrazy czasami mogą być poprzestawiane, a grupy spółgłoskowe uproszczone. Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań. Może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: sztół, czukierek;

5 rok życia Mowa dziecka jest już zrozumiała. Utrwalane są głoski sz, ż, cz, dż. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze wymawiane jako s, z, c, dz. Głoska r często pojawia się dopiero w tym okresie. Wypowiedzi dziecka są wielozdaniowe. Wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie; Dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania; Dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu

6 rok życia Dziecko 6 letnie powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie. Powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r. Półroczne opóźnienia przy pojawianiu się poszczególnych głosek są dopuszczalne, przy dłuższych należy zasięgnąć porady logopedy. Dziecko powinno dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania) - wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie.

Normy rozwojowe Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku: 0 -1 roku - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala; 1 - 2 lat - Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np.: kaczka - kaka, pomidor - midol; 3 lat - porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch); 4 lat - wymawia głoski s, z, c, dz; 5 - 6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r; 7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym, swoistym tempie i niewielkie opóźnienia rozwoju mowy nie powinny być powodem do niepokoju. Stopień rozwoju mowy w danym momencie zależy od różnych czynników. Do najważniejszych należą psychofizyczny rozwój dziecka oraz wpływ środowiska. Opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych stadiów rozwoju mowy nie powinny przekraczać 6 miesięcy, jeżeli któryś z etapów rozwoju mowy opóźnia się koniecznie skonsultuj się z logopedą.

O czym powinni pamiętać rodzice? WAŻNE!!! 1. Nie naśladuj dziecięcej wymowy. W kontaktach z dzieckiem nie używaj spieszczeń. Niech „cio bobaśku” niech odejdzie w zapomnienie; używaj wszystkich, nie tylko najprostszych słów. Naśladowanie języka dziecka utrudnia mu naukę poprawnej mowy. 2. Nie wymagaj zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Jeśli dziecko 3- letnie nie mówi głoski „r” nie jest to powód do niepokoju! Dziecko nie przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzymy u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania. 3. Nie wyśmiewaj, nie karz, nie zawstydzaj dziecka za jego nieprawidłową wymowę. 4.Nie przestawiaj dziecka leworęcznego na prawą rękę. Naruszanie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania. 5. Zwracaj uwagę na zamykanie ust i oddychanie nosem (pod warunkiem, że nos jest drożny) - sprzyja to pionizacji języka i poprawnej artykulacji

Zasady wspomagania procesu rozwoju mowy - istotne wskazówki! 1. Nazywaj rzeczy Gdy pociecha chwyta cię za nos- powiedz, że „to nos”. Gdy bawicie się pluszakiem opisuj-„to jest miś, tu ma oczko, tu nosek, a tu czerwoną bluzeczkę w zielone kropki”. Kiedy siadacie do obiadu- pokazuj i nazywaj przedmioty- w ten sposób uczysz jak kojarzyć słowo z obrazem i przedmiotem. Nowe słowa powtarzaj wiele razy. 2. Zadawaj pytania Oglądając książeczkę lub zabawkę możesz zadawać pytania: „gdzie miś ma nosek?”, a malec będzie wskazywał odpowiedź. Uwaga- badania wykazały istnienie silnego związku pomiędzy ilością czasu poświęcanego przez rodziców na „dialog” z dzieckiem, a intelektualnym rozwojem dziecka. 3. Mów tak, jak chciałabyś, by mówiło twoje dziecko. To od ciebie maluch uczy się mówić i to ty utrwalasz jego wzorce. Mów spokojnie, powoli i wyraźnie; nie zdrabniaj przesadnie- niech marcheweczka zostanie jednak marchewką. 4. Bądź komentatorem Opowiadaj maluchowi o wszystkim, co je otacza, mów jak najwięcej i jak najczęściej- bądź po prostu komentatorem waszego życia. 5. Baw się dźwiękami Pokazując dziecku zwierzę, pod obrazek podłóż glos- używaj słów dźwiękonaśladowczych: „kwa, kwa”, „miau miau” czy „ hau, hau”- przy okazji nauki rozbawisz też malucha.

6. Bądź narratorem Kup książeczki, czytajcie i oglądajcie je wspólnie- tobie przypadnie rola narratora- czytaj i opisuj zatem wszystko, co widzisz: „To jest chłopiec. Chłopiec bawi się piłką. Piłka jest czerwona”- w ten sposób maluch uczy się nowych słów. Następnie poproś dziecko, aby spróbowało opowiedzieć co widzi na obrazku. 7. Powtarzaj się Wydaje ci się, ze oglądanie dziesiąty raz tej samej książeczki opatrzonej tym samym twoim komentarzem jest nudne? Nie dla malucha- on lubi to, co jest mu znane, a dzięki powtórzeniom wszystko szybko zapamiętuje. 8. Słuchajcie muzyki, śpiewajcie piosenki Włączaj muzykę, którą lubisz- pamiętaj tylko, żeby nie była zbyt głośna. Śpiewaj piosenki nawet wtedy, kiedy uważasz, ze zdecydowanie nie powinnaś- dla dziecka twój głos jest i tak najpiękniejszy. 9. Zwracaj uwagę, aby dziecko jak najwięcej pokarmów gryzło. Zachęcaj dziecko do gryzienia i żucia pokarmów stałych, np. skórki od chleba - ma to pozytywny wpływ na poprawę sprawności aparatu artykulacyjnego. Uwaga-zaburzenia połykania i żucia mogą poprzedzić zaburzenia mowy.

10. Ciesz się każdym słowem Zachęcaj dziecko do mówienia, chwal je- ale nie zmuszaj go do niczego i nie popędzaj. Zachwyt i radość mamy nad choćby najmniejszym osiągnięciem to najlepsza zachęta dla malca. Kiedy dziecko zobaczy twą radość, wie, że warto się starać. 11. Niech maluch widzi jak mówisz Od samego urodzenia dzieci uwielbiają patrzeć na innych, lubią też, gdy się do nich mówi. Świetną zabawą będzie zatem dla malca obserwowanie twojej twarzy wtedy, gdy coś opowiadasz- dziecko przyglądając się, uczy się otwierać usta i właściwie układać je do różnych dźwięków. 12. Zachęcaj do posługiwania się mową Postaraj się, by maluch powoli zamieniał gesty na słowa (oczywiście w miarę swoich możliwości) i jeśli pokazuje paluszkiem pokój obok spytaj, czy chcesz, żebyście poszli właśnie TAM? 13. Nie zaniedbuj chorób uszu Nie leczone mogą powodować niedosłuch, a w następstwie wady wymowy. Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnij porady logopedy.

Dziękuję za uwagę i zapraszam na część warsztatową