POWSTANIE STYCZNIOWE 1863-1864 w świetle wspomnień, podań i miejsc pamięci na Ziemi Wieruszowskiej 1.Herb powstańczy : Polska (Orzeł Biały ), Litwa (Pogoń) i Ruś (Michał Archanioł) Źródło : Internet Wikipedia

Rota przysięgi powstańczej Przysięgam Panu Bogu Wszechmogącemu ,w Trójcy Świętej Jedynemu, Przenajświętszej Matce Boskiej i Wszystkim Świętym, że od dziś dnia wstępuję na służbę Ojczyzny, wszystko co mam jej poświęcając. Będę posłusznym Władzy Narodowej w osobie wskazanego mi naczelnika i na pierwsze wezwanie wstawię się, nie zwlekając ani chwili. Nie będę się dowiadywać ,ani rozpytywać kto na czele Związku stoi, a wszystko, co usłyszę zachowam w najgłębszej tajemnicy, nie mówiąc ani rodzicom, ni żonie lub dzieciom, ani też znajomym. Tak mi Panie Boże dopomóż i Jego Matko Święta i Dziewico Przeczysta, Orędowniczko dusz naszych, jako ja pragnę dopomóc Ojczyźnie mojej ! Amen Powstanie styczniowe : wyroki Audytoryatu Polowego z lat 1863, 1864, 1865 i 1866  Autor : Henryk Cederbaum Data wydania : 1917 : CBP

Powstanie Styczniowe wybuchło 22 stycznia 1863 roku i trwało najdłużej z polskich powstań, bo do jesieni 1864. Walki w tym okresie toczyły się w Królestwie Polskim, na Litwie, Białorusi i części Ukrainy Powstańcy dysponowali 6 tysiącami ludzi i z tą siłą uderzono na 33 garnizony rosyjskie w nocy na 23 stycznia. Część udało się rozbroić, jednak Rosjanie mieli ogromną przewagę, stąd nie udało się zdobyć większych miejscowości. Nie udała się wyprawa na Płock. Rząd powstańczy nie miał gdzie wprowadzać swoich postanowień . Przyjęto taktykę walki na tyłach wroga, nękania szybkimi atakami

Przyczyny wybuchu Powstania Styczniowego a) pośrednie - śmierć namiestnika Królestwa Polskiego Iwana Paskiewicza - jego następcą został książę Michaił Gorczakow, zwolennik porozumienia z Polakami - Polacy zaczynają wierzyć w odzyskanie autonomii i przywrócenie konstytucji - reformy cara przeprowadzane w Królestwie, ogłoszenie amnestii, złagodzenie cenzury, otworzenie polskich szkół - założenie Towarzystwa Rolniczego pełniącego rolę nielegalnego parlamentu - porażka Rosji w wojnie krymskiej; sukcesy Włochów walczących o zjednoczenie, co spowodowało wzrost nastrojów patriotycznych wśród Polaków - młode pokolenie Polaków wychowane w duchu romantyzmu odrzuca bierność starszego pokolenia - manifestacje polityczne - ożywienie idei mesjanizmu narodu polskiego - zamieszki w Warszawie z powodu rozwiązania Towarzystwa Rolniczego - zaostrzenie represji, aresztowania polskich patriotów - nielegalne organizacje niepodległościowe - biali i czerwoni - powołanie Komitetu Miejskiego, później Komitetu Centralnego Narodowego b) bezpośrednie - Wielopolski organizuje w Krakowie nadzwyczajny pobór do wojska rosyjskiego - brankę, co miało rozbić konspirację czerwonych (I 1863r.) - Zygmunt Padlewski, przywódca czerwonych, przyspiesza wybuch powstania, by nie dopuścić do branki - wezwanie wszystkich Polaków do walki (chłopom obiecano bezpłatną ziemię, a szlachcie odszkodowanie za ziemię)

Dyktatorzy Powstania Styczniowego Pierwszym dyktatorem powstania obwołano przebywającego w Paryżu Ludwika Mierosławskiego, który po przybyciu na teren Królestwa i po stoczeniu w lutym 1863r. dwóch przegranych potyczek został zmuszony do wycofania się do Galicji

Po wyjeździe Mierosławskiego poparto kandydaturę Mariana Langiewicza, jako dyktatora powstania (proklamowano ją 11 marca 1863r.). Niestety po kilku dniach Langiewicz został pobity i także zmuszony do wycofania się do Galicji, gdzie aresztowali go Austriacy

Kierownictwo powstania objął ponownie Tymczasowy Rząd Narodowy, kierowany przez Stefana Bobrowskiego, a po jego śmierci w kwietniu 1863r. przez Agatona Gillera.

Do zakończenia powstania kilka razy zmieniał się skład i przywództwo Rządu Narodowego. Kolejnymi prezesami Rządu byli: Franciszek Dobrowolski (23.05-10.06.1863r. ponownie 17.09-17.10.1863r.), Karol Majewski (14.06.17.09.1863r.), Romuald Traugutt (17.10.1863r.-20.04.1864r). Rząd Traugutta był w zasadzie ostatnim realnie działającym rządem powstańczym Romuald Traugutt, od października 1863 faktyczny dyktator powstania styczniowego

Jego misję próbował kontynuować Bronisław Brzeziński, chcący podtrzymać wrażenie trwania tajnej organizacji, działał w okresie od kwietnia do października 1864 roku. Aleksander Waszkowski – ostatni naczelnik Warszawy w powstaniu styczniowym utrzymał się do grudnia 1864r Aleksander Waszkowski – ostatni naczelnik Warszawy w powstaniu styczniowym

Bitwy Powstania Styczniowego

Z obszaru Wielkiego Księstwa Poznańskiego, będącego pod panowaniem Prus, gdzie znajdowały się Siemianice, udzielana była pomoc Powstańcom Styczniowym. Pomoc ta obejmowała udział ochotników, którymi byli uczniowie szkół średnich (gimnazjum) w Wielkim Księstwie Poznańskim, studenci oraz ludność różnych zawodów

Na terenach przygranicznych organizowano pomoc dla powstańców Na terenach przygranicznych organizowano pomoc dla powstańców. Zajmowano się dostarczaniem broni z zaboru pruskiego. Jednym z udokumentowanych miejsc, z którego była kierowana pomoc na obszar zaboru rosyjskiego były Siemianice, należące do rodziny Szembeków. Wielopłasczyznową pomoc opisała w swoich wspomnieniach Zofia Szembek „Z dziejów Siemianic” ( siostra Maria Krysta). Oto fraza, która mówi o tym:”… syn jenerała, Aleksander, zajmował się osobiście przenoszeniem broni przez granicę. Pomagali mu w tym Wojciech Długowski, ówczesny służący generała, Piotr Mierzchała z Siemianic, późniejszy włódarz i Hadryś z Rakowa, który broń przechowywał w kupkach drzewa”. Źródło: Zofia Szembek Z dziejów Siemianic (rękopis)

GUBERNIA KALISKA

Znaczącą postacią na terenie Guberni Kaliskiej był Józef Oxisiński

Wspomnienia Oxińskiego Rankiem około 8-ej 20 lutego 1863 r. tenże sam kurier przybył i przywiózł mi pisemny rozkaz stanowczy z pieczęcią "Naczelnik sił zbrojnych województwa kaliskiego", polecający mi natychmiast udać się w okolicę Praszki wypełnić rozkaz z 19 lutego 1863 r. Rozkaz był wyraźny, w wojsku potrzebne jest ślepe posłuszeństwo, rezonowania nie ma albo tak ciche jak kiwanie palcem w bucie, przeto rozkaz spełniłem. Marsz wykonałem z możliwą tajemnicą i ostrożnością: nie przechodziłem płaszczyzn bezleśnych w powiecie kaliskim, lecz biorąc kierunek na Wrzeszczewice, bokiem Łasku i Widawy przeszedłem Wartę po moście pod Burzeninem i bokiem Złoczewa przez Niemojew przybyłem nad ranem 23 lutego 1863 r. do Czastar między komorami granicznymi Wieruszów i Bolesławiec, gdzie stanąłem w lasach obozem i gdzie miałem się dowiedzieć o nadeszłej czy nadejść mającej broni. Źródło J. Oxiński Wspomnienia z powstania polskiego 1863-1864

Ziemia wieluńska była terenem nieprzyjaznym dla oddziałów powstańczych. Od strony południowo - wschodniej była zamknięta rzeką Wartą, a od strony południowo – zachodniej znajdowała się granica pruska. Źródło: Internet Powiat Wieluński – mapa szczegółowa Królestwa Polskiego

na terenie powiatu wieluńskiego walczyły oddziały Nowickiego w Oprócz oddziału Józefa Oxisińskiego na terenie powiatu wieluńskiego walczyły oddziały Nowickiego w lasach Klonowskich, ( który został rozstrzelany w Kaliszu), kapitana Przybyłowicza, Proza, E. Taczanowskiego Edmund Taczanowski

W lasach węglewickich powstał oddział powstańczy W lasach węglewickich powstał oddział powstańczy. Utworzył go ze szlachty kaliskiej, mieszczan i chłopów, Antoni Korotyński, który został pobity przez Rosjan pod Lututowem Bitwa pod Lututowem 15 czerwca 1863 r. Rycina zamieszczona w czasopiśmie „Breslauer Zeitung” w 1863 r.

Znaczącą postacią na ziemi wieluńskiej obok Józefa Oxińskiego był Aleksander Littich, naczelnik wojskowy powiatu wieluńskiego. To w jego oddziale walczyli mieszkańcy ziemi wieluńskiej oraz młodzi chłopcy z Wieruszowa i okolic.

Miasto Wieruszów i okolice

W 1836 na dzień 21 maja przybyła do Częstochowy kompania z Wieruszowa licząca 200 pielgrzymów Nasi pątnicy zamówili msze św., za którą zapłacili 4złp., 3 zł ofiarowali promotorom, a złotówkę przeznaczyli na potrzeby bractwa. W roku wybuchu powstania styczniowego (1863r.)stawiły się na Jasnej Górze tylko 22 kompanie. Honor naszych stron uratowali Sokolniczanie, docierając do maryjnego sanktuarium 1 lipca w 100 osobowej grupie. Rok 1863 jest rokiem przerwy dla pątników z Wieruszowa, gdyż nie przybycie na Jasną Górę było spowodowane sytuacją jaka miała miejsce w tym czasie w mieście . Źródło; J. Maciejewski, Z Paulinami przez wieki Wieruszów

Echa powstańcze docierały do miasta ,w którym też zaznaczały się patriotyczne nastroje

Maxymilian Otto wieku lat 50, Burmistrz miasta Wieruszowa w Kaliskium, czynny od początku zawiązanej organizacyi narodowej z wielkićm poświęceniem, przed powstaniem mianowany naczelnikiem miasta pełniąc gorliwie obowiązki przyjęte, w końcu 1863 r. został denuncjonowany. Wskutek tego oddział wojska otoczył dom urzędowania śp. Maksymiliana, który widząc grożące niebezpieczeństwo, zdołał dosiąść swego wierzchowca i przedostał się do granicy pruskiej*, tam piechotą przeszedłszy granicę, przybył do Drezna, lecz wkrótce zapadł na galopujące suchoty i zmarł 15 Marca 1864 r. pochowany na miejscowym cmentarzu. Źródło: [Kolumna Z., Pamiątka dla rodzin polskich..., t. II]

GRANICA Szwedlar Leon, pisarz wieruszowskiej komory celnej, był ujęty 17/29 lipca 1863r. przez żołnierzy Biełozierskiego Pułku Piechoty za przynależność do powstania Źródło T. Olejnik, Powstanie Styczniowe na ziemi wieluńskiej Abramowicz Andrzej- emigrant podczas ostatniego powstania był w Królestwie DZ. Poz. w Nr 115 podaje, że zmarł 12 maja 1863 w Wieruszowie ( Kurier Warszawski D. 14 (26) maja 1863 również odnotował tę informację)

Wśród mieszkańców miasta istnieje przekaz ustny iż w roku 1864 na rynku Wieruszowskim postawiono szubienicę, na której wieszano Polaków sympatyzujących i pomagających powstańcom. Rozmawiając, z panem Badeńskim, wspomina on, że jako mały chłopiec pamięta pomnik upamiętniający Powstańców Styczniowych, lecz napis na pomniku był inny i widniało na nim nazwisko Zaczyński, ale on nie wie czy to był budowniczy pomnika, czy też poległy powstaniec bądź osoba , która pomagała powstańcom Pomnik ku czci poległych w latach 1863 i 1939-1945 odsłonięty 12 X 1958 r. potocznie zwany „Szubienicą

Oddali życie w słusznej sprawie Wojciech Sobolewski Powstaniec styczniowy z oddziału majora Aleksandra Litticha, poległ w bitwie pod Wąsoszem w dniu 23 kwietnia 1863 r. Lat 24, z Wieruszowa. Aleksander Szwarc Powstaniec styczniowy z oddziału majora Aleksandra Litticha, poległ w bitwie pod Wąsoszem w dniu 23 kwietnia 1863 r. Lat 20. Jest synem Augusta Szwarca dzierżawcy klucza rządowego Biała ż. Eugenia Józef Wieczorkiewicz Powstaniec styczniowy z oddziału majora Aleksandra Litticha, poległ w bitwie pod Wąsoszem w dniu 23 kwietnia 1863 r. Lat 28, guwerner z Naramic

Piotr Czajkowski Powstaniec styczniowy z oddziału majora Aleksandra Litticha, poległy w bitwie pod Wąsoszem w dniu 23 kwietnia 1863 r. lat 20, cukiernik z Czastar, pow. Wieluń. Kazimierz Michalski Powstaniec styczniowy z oddziału majora Aleksandra Litticha, poległy w bitwie pod Wąsoszem w dniu 23 kwietnia 1863 r. lat 34, ur. w Węgloszynie, syn dzierżawcy z Czastar, pow. Wieluń źródło: Ogólnopolska Komputerowa Baza Cmentarzy Wojennych

Zostali oni uhonorowani dożywotnią pensją oraz odznaczeniem. Do oddziałów powstańczych uciekali młodzi chłopcy, niektórym udało się przeżyć i doczekać długich lat życia. Zostali oni uhonorowani dożywotnią pensją oraz odznaczeniem. Do nich z naszej okolicy należą

Wojciech Bronisław Hofman- weteran, adwokat Wojciech Bronisław Hofman- weteran, adwokat. Rodzicami byli Tomasz Hofman i Katarzyna z Perczyńskich Opis: ppro. (1845) Wieruszowo źródło : Rocznik oficerski 1923, Oficerowie - weterani powstania styczniowego Akt zgonu Urząd Miast i Gminy Wieruszów Stanisław Majsterek Opis: ppro. (1844) Podzamcze źródło: Rocznik oficerski 1923, Oficerowie - weterani powstania styczniowego Aleksander Wojtkowski Opis: ppro. (1842) Pieczyska źródło: Rocznik oficerski 1923, Oficerowie - weterani powstania styczniowego

Miejsca upamiętniające weteranów Powstania Styczniowego Ildefons Kozłowski, weteran Powstania Styczniowego zmarł 3 września 1921 cmentarz w Węglewicach Teodor Harnisz Powstaniec Styczniowy cmentarz w Wyszanowie

źródło: Józef Poniatowski, za: informacje rodzinne Jan Henryk Knabe, weteran powstania styczniowego, był właścicielem apteki oraz wytwórni perfum i pomad w Wieruszowie. W 1877 r. miasto zniszczył olbrzymi pożar i rodzina Jana Henryka i Wilhelminy Knabe przeniosła się do Radomia Źródło: opracowanie udostępnione przez p. Marię Knabe, napisane przez Hannę Knabe-Romerową na podstawie opowieści usłyszanych od członków rodziny Knabe , Historia ukryta w darach Anna Slusarczyk-Drzewoska Muzeum Farmacji im. prof. J. Muszyńskiego Tomasz Śmietański, urodzony w 1844r zmarł 16.06.1916r. Pochowany na Starych Powązkach kwatera 306 rząd 4 nr25 Powstaniec Styczniowy 1863r.Poeta.Kawaler.Za udział w Powstaniu skatowany i wywieziony na Sybir. Wrócił do Warszawy sparaliżowany i do swojej śmierci w 1916r był pod opieką Salomei Poniatowskiej. Był bratem Pauliny Śmietańskiej z Wieruszowa koło Wielunia. Paulina Śmietańska wyszła za mąż za Jana Ciszewskiego, ślub miał miejsce w Parafii katolickiej Wieruszów, wpis 36 / 1857    źródło: Józef Poniatowski, za: informacje rodzinne

Franciszek Rojewski weteran Powstania Styczniowego, grób znajduje się na cmentarzu w Węglewicach, zmarł 30 marca 1902r.

Powstanie upadło, lecz pamięć o ludziach i wydarzeniach pozostała. Ci, którzy odznaczyli się patriotyzmem, zasługiwali na szacunek. Takim przykładem jest powierzenie zaszczytnej funkcji Burmistrza Wieruszowa Leonardowi Rojewskiemu, synowi weterana Powstania Styczniowego. Stanowisko to pełnił od 1919r. do 1929r. po przywróceniu praw miejskich miastu.

Rada miasta Wieruszów 1919-29 – Leonard Rojewski, burmistrz (ur. 27 września 1882, zm. 12 września 1964, żona Stefania z Kamińskich). Jest synem powstańca styczniowego , którego nagrobek znajduje się na starym cmentarzu w Węglewicach

Bitwy i potyczki na ziemi wieluńskiej Przemarsz oddziałów powstańczych przez okoliczne wsie, przypominał o trwającym zrywie wyzwoleńczym spod jarzma zaborcy. Zdarzało się , że niektórzy mieszkańcy przyłączali się do oddziałów powstańczych. Takim przykładem są sokolniczanie, karczmarz Augusta Raczke, Ignacy Szczypiorski czynszownik z Sokolnik[…], Sokołowski gospodarz, którzy poszli wraz z powstańcami Źródło: Raport wójta gminy Sokolniki w Bitwa pod Rudnikami 22 IV 1863 T. Olejnik

W okolicznych wsiach i na terenie przygranicznym panowała atmosfera antyszlachecka i antypowstańcza. Chłopi nie chcieli brać udziału w powstaniu i nie chcieli walczyć za szlachtę. Mieszkańcy Czastar nieco lepiej angażowali się w sprawy powstania. Wystawili oddział kosynierów, do którego należeli: Kazimierz Trepka, Włodzimierz Trepka, Wojtan z Koloni Wieruszowskiej, synowie hrabiego z Parcic, Czajkowski ,Leszczyński, służba dworska z Czastar oraz mieszkańcy ze Stępny, Kniatów i Przywór. Kosynierzy czastarscy brali udział w walkach pod Walichnowami, Ochędzynem, Galewicami z garnizonem rosyjskim Źródło: K. Stawski, Monografia Czastar

19 kwietnia oddział F. Parczewskiego przybył do Węglewic, gdzie zarządzono 4- godzinny odpoczynek, a następnie w godzinach przedpołudniowych wyruszono dalej na południe. Po dotarciu do lasów lututowskich oddział zatrzymał się na noc. O godzinie 4;00 następnego dnia (20 kwietnia) wyruszono w kierunku południowym, docierając do lasu sokolnickiego. Po godzinnym odpoczynku oddział ruszył dalej, po przejściu przez Ochędzyn, gdy mieli wejść do lasu, spostrzegli ścigających ich Rosjan. Był to niewielki oddział, liczący 200 żołnierzy rosyjskich, majora Siemienowa, skierowany do działań przeciwko kaliskiemu oddziałowi powstańczemu. Wtedy to doszło do potyczki , która trwała półtora godziny. Rosjanie wycofali się do Wielunia. W oddziale powstańczym zginął Browarski ekonom ze wsi Szczytniki. W lesie w Ochędzynie Starym znajduje się kapliczka dla upamiętnienia tego wydarzenia i oddania hołdu poległemu Browarskiemu. Źródło T. Olejnik Bitwa pod Rudnikami

Współpraca z caratem Wójtowie gmin zobowiązani byli do składania meldunków o działaniach powstańców, które przebywały na terytorium powiatu wieluńskiego. Nr 10 1863r.,kwiecień 25 Sokolniki Raport wójta gminy Sokolniki do naczelnika Wieluńskiej Komendy Żandarmów o pojawieniu się powstańców i najścia przez nich dworu W myśl obowiązujących przepisów uważam za obowiązek Wielmożnemu Naczelnikowi donieść, iż w dniu dzisiejszym o godzinie 5 z rana naszła mię banda powstańców złożona z ludzi 50 uzbrojonych dobrze rozbitych przez oddział wojska w dniu 20t. M. żądając, abym z nimi jechał w celu zupełnie mi niewiadomym: ja się wytłumaczyłem, że mam obowiązki służbowe i z domu wyruszyć się nie mogę. Zabrali mi bieliznę, sołtysowi tutejszemu Rs 149 skarbowych pieniędzy, które miał na opłacenie podatków w Kasie Powiatu , trzy fornalki czterokonne zagrażając zabiciem lub powieszeniem, jak żądaniom ich zadosyć uczynionym nie zostanie. Byłem pod obserwacją to tej chwili, aż nie wyruszyli z miejsca. Gdzie się udali wiadomym mi nie jest, tudzież donoszę, że zabrali ze sobą tutejszego karczmarz Augusta Raczke, Ignacego Szczypiorskiego czynszownika z Sokolnik[…], Sokołowskiego gospodarza. {podpis nieczytelny} APŁ Zarząd żandarmerii powiatu sieradzkiego i wieluńskiego, syg. *, k.930-931 Źródło T. Olejnik Bitwa pod Rudnikami 22IV1863r. s. 27

Raport wójta gminy Galewice Nr 2 1863 r., kwiecień 20,Galewice Raport wójta gminy Galewice do naczelnika Wieluńskiej Komendy Żandarmów o ujęciu 5 powstańców i przemarszu oddziału powstańczego przez wieś Ostrówek W dniu dzisiejszym 12-u kozaków rosyjskich dognali pięciu ludzi nieznajomych i takowych uchwycili we dworze. Nie mieli broni. Takowym udzielono furmanki i odstawili {ich} kozacy do Wielunia. Z powziętej wiadomości w tej chwili od sołtysa wsi Ostrówek, miała przechodzić dnia wczorajszego przez tę wieś partia powstańców około 1500 uzbrojonych i między tymi {miało} znajdować się 300 konnych . Stokowski APŁ, Zarząd żandarmerii powiatu sieradzkiego i wieluńskiego, syg.8, k. 822 Źródło T. Olejnik Bitwa pod Rudnikami 22IV1863r. s. 23 Nr 3 1863r.,kwiecień 20,Sokolniki Raport wójta gminy Galewice do naczelnika Wieluńskiej Komendy Żandarmów o pojawieniu się oddziałów powstańczych w lasach w okolicach Sokolnik i Pichlic W dniu dzisiejszym, po oddaleniu się z Sokolnik oddziału wojsk nocy dzisiejszej tu przybyłych, powziąłem wiadomość od miejscowych ludzi jakoby w lasach Sokolskich i Pichelskich znajdować ię miała znaczna ilość band buntowniczych polskich, którym podobno żywność zwożą od różnych wsi okolic i z dominium tutejszego, o czym dowódca oddziału został powiadomiony przez ludzi tutejszych, dostawiono nocy dzisiejszej o czym mam honor Wielmożnemu Naczelnikowi zaraportować. [ podpis nieczytelny] APŁ, Zarząd żandarmerii powiatu sieradzkiego i wieluńskiego, sygn. 8, k. 890 Źródło T. Olejnik Bitwa pod Rudnikami 22IV1863r. s. 23-24

Źródło: R. Mączka, Dzieje Wójcina nad Prosną 2011 Za udział w powstaniu groziła śmierć , najczęściej przez powieszenie. Taki los spotykał mieszkańców terenów przygranicznych . Na zboczu wzniesienia między Łubnicami a wójcińskimi Padołami na polu zwanym „Pod szubienice” lub Szubienice , starym miejscu kaźni , odbyła się w roku 1863 publiczna egzekucja. Za udział w powstaniu na trzech szubienicach powieszono wtedy sołtysa i dwóch chłopów z Łubnic i Wójcina. Źródło: R. Mączka, Dzieje Wójcina nad Prosną 2011 Obraz Ludomira Benedyktowicza "Nad mogiłą powstańca". Urbański 60 letni starzec aresztowany przez Moskali w Kraskach własnej majętności w Sieradzkiem, powieszony bez wyroku w Osieku pod Wieluniem w czerwcu 1864 r. źródło: [StupSP]

15 kwietnia w Ochędzynie odbyła się gminna uroczystość poświęcona 148 rocznicy Powstania Styczniowego. Stanisław Skiba z Wrocławia podzielił się wspomnieniami, jakie zostały mu przekazane w rodzinie, a dotyczą roku 1863 „Moja prababcia Anna Krawczyk urodzona 20.07.1857 roku na Jaśkach gmina Czastary, była żoną mojego pradziadka Kaspra Krawczyka. Zmarła w grudniu w 1956 roku w Walichnowach i tam spoczywa na cmentarzu. Swojemu wnukowi Leonowi Krawczykowi, który ma 93 lata i mieszka we Wrocławiu, opowiadała podczas grzybobrania na wzgórzu obserwatorskim koło Przywór taki epizod historyczny: „Patrole rosyjskie aresztowały każdego powstańca powracającego spod Ochędzyna do własnych domów z kosami w ręku. Na tym wzniesieniu stały szubienice, gdzie wieszano tych powstańców biorących udział w potyczce pod Ochędzynem dnia 20.04.1863 roku.” Fakt ten potwierdził inżynier budowniczy obserwatora drewnianego zbudowanego w 1922 roku na wzgórzu leśnym pod Przyworami. Według jego relacji w czasie kopania fundamentu pracownicy odkryli zbiorową mogiłę ludzkich kości. Pan inżynier mieszkał na Jaśkach w domu Jana Krawczyka syna Kaspra. Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku obserwator został rozebrany, na jego miejscu stoi słup żelazny do dnia dzisiejszego, jako pamiątka po obiekcie. Tyle wiem i pamiętam z opowiadań o tym wydarzeniu” Źródło: Ilustrowany Tygodnik Powiatowy 1 maja 2011r.

Podsumowanie Specyficzne położenie ziemi wieruszowskiej wchodzącej w skład ziemi wieluńskiej, powodowało, że na tym obszarze nie działały w przeciągu dłuższego okresu czasu dobrze zorganizowane jednostki powstańcze. Oprócz potyczek pod Lututowem i potyczki pod Ochędzynem nie doszło do większych bitew, które w znaczący i decydujący sposób, mogły wpłynąć na losy powstania w regionie. Jednakże udział ochotników w oddziałach powstańczych z tego terenu pozwala na wyciągnięcie pewnych wniosków: - udział w powstaniu wielu warstw społecznych, - udział młodzieży szkolnej, - poparcie dla powstańców, - pewne osoby zidentyfikowane z Wielkopolski, które pomagały powstańcom a niejednokrotnie brały czynny udział w powstaniu, - represje pruskie

Bibliografia 1. Białynia Chołodecki J., Pamiętnik powstania styczniowego, Lwów 1913, dostępny w Internecie: http://pbc.biaman.pl/dlibra/docmetadata?id=5429&from=publication& 2. Giller A., Szulc S., Wierzbiński S., BellinaS., Polska w walce . Zbiór wspomnień i pamiętników z dziejów naszego wyjarzmiania, Paryż 1868, dostępny w Internecie : http://books.google.pl/books?id=0-kDAAAAYAAJ&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false 3. Juszczak J., Kapliczki i krzyże mojej okolicy, Sokolniki 2006. 4. Kieniewicz S., Powstanie Styczniowe , PWN, Warszawa 1983. 5. Kolumna Z., Pamiątka dla rodzin polskich, Kraków 1868, dostępne w Internecie: http://books.google.pl/books/about/Pami%C4%85tka_dla_rodzin_polskich.html?id=lX9KAAAAcAAJ&redir_esc=y 6. Maciejewski J., Z Paulinami przez wieki Wieruszów. 7. Mączka R., Dzieje Wójcina nad Prosną 2011, dostępne w Internecie : http://hja170.internetdsl.tpnet.pl/panszczyzna_xix.php 8. Olejnik T., Bitwa pod Rudnikami 22IV1863r, Urząd Gminy w Rudnikach 1993. 9. Olejnik T., Powstanie Styczniowe na ziemi Wieluńskiej, Wieluń 2013. 10. Oxiński J., Wspomnienia z powstania polskiego 1863-1864, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1965. 11. Regulski R., Węglowice dawniej i dziś, Wydawnictwo „Kornis”, Węglowice 2007. 12. Rocznik oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych Sztab Generalny – Oddział V. dostępne w Internecie: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=119157&from=publication 13. Slusarczyk-Drzewoska A., Historia ukryta w darach, dostępne w Internecie: http://bez-recepty.pgf.com.pl/index.php?co=artyk&id_artyk=2783 14. Stawski K., Monografia Czastar, Wydawca Gminny Ośrodek Kultury, Czastary 1994. 15. Szembek Z., Z dziejów Siemianic (rękopis) 16. Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863-1864 na podstawie materiałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Raperswilu, Raperswil 1913, dostępne w Internecie:http://chomikuj.pl/khatru/Historia/Historia+wojskowo*c5*9b*c4*87i/Zieli*c5*84ski+S.+-+Bitwy+i+potyczki+1863-1864,2208971139.pdf 17. Żychliński T., Wspomnienia z roku 1863, Poznań 1888, dostępne w Internecie: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=41044&from=FBC 18. Ilustrowany Tygodnik Powiatowy 1 maja 2011r, dostępne w Internecie : http://powiatowy.pl/2011/05/przechodniu-pochyl-czolo/ http://www.genealogia.okiem.pl/powstanies/ http://www.wbc.poznan.pl/publication/86897

„[…] Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni „[…] Do broni więc, Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni!, bo godzina wspólnego wyzwolenia już wybiła, stary miecz nasz wydobyty, święty sztandar Orła, Pogoni i Archanioła rozwinięty” Źródło:„Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego wzywający naród polski do powstania. 22 stycznia 1863 r.”, [w:] „Polska w latach 1795-1864. Wybór tekstów źródłowych do nauczania historii”, oprac. I. Rusinowa, Warszawa 1986, s. 248-249 Projekt przygotowała Jagoda Piluch pod kierunkiem mgr Małgorzatay Florczak-Piluch; konsultacja historyczna mgr Mariusz Dychto

Spis ilustracji i zdjęć Herb powstańczy, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730 Ludwik Mierosławski, dostępny w Internecie: http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Ludwika+Mieros%C5%82awskiego&oq=Ludwika+Mieros%C5%82awskiego&gs_l=img.12..0i24.116386.116386.0.117757.1.1.0.0.0.0.112.112.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.hmEZv-oa4Lc&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Marian Langiewicz, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Mariana+Langiewicza&oq=Mariana+Langiewicza&gs_l=img.12..0i24.80344.80344.2.81411.1.1.0.0.0.0.112.112.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.CDHqIKVXXqA&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Agaton Giller, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Agatona+Gillera&oq=Agatona+Gillera&gs_l=img.12...125910.125910.4.127250.1.1.0.0.0.0.112.112.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.h_dWZIuvrn8&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Romuald Traugutt, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=5.%09Romuald+Traugutt&oq=5.%09Romuald+Traugutt&gs_l=img.12...118206.118206.6.119274.1.1.0.0.0.0.107.107.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.bkzIDVgslJ8&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Aleksander Waszkowski, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=5.%09Aleksander+Waszkowski+&oq=5.%09Aleksander+Waszkowski+&gs_l=img.12...40645.40645.8.41832.1.1.0.0.0.0.109.109.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.pXYIF-f0PH0&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Bitwy Powstania Styczniowego, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=herb+powsta%C5%84czy&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=zpQYUcOwAezc4QTwh4FI&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=7.%09Bitwy+Powstania+Styczniowego&oq=7.%09Bitwy+Powstania+Styczniowego&gs_l=img.12...106213.106213.10.107152.1.1.0.0.0.0.115.115.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.xcpoVESfcWI&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.bGE&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Pałac w Siemianicach, dostępny w Internecie : http://www.lzd-siemianice.home.pl/lzd/index.php/historia/historiapalacu.html Mapa topograficzna, dostępny w Internecie : http://tpl-lukus.kepno.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=56 Mapa Województwo kaliskie ,Wspomnienia z powstania polskiego 1863-1864, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1965 Józef Oxisiński ,Wspomnienia z powstania polskiego 1863-1864, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1965

Mapa szczegółowa Królestwa Polskiego, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730 Edmund Taczanowski, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Edmund+Taczanowski&oq=Edmund+Taczanowski&gs_l=img.12..0.62780.62780.0.63977.1.1.0.0.0.0.113.113.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.g2OB9zCTBFE&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.Yms&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Bitwa pod Lututowem 15 czerwca 1863 r. , dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Bitwa+pod+Lututowem+15+czerwca+1863+r.&oq=Bitwa+pod+Lututowem+15+czerwca+1863+r.&gs_l=img.12...59263.59263.2.60842.1.1.0.0.0.0.109.109.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.QULajk44JWg&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.Yms&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Aleksander Littich, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Aleksander+Littich&oq=Aleksander+Littich&gs_l=img.12..0i24.64820.64820.4.65880.1.1.0.0.0.0.111.111.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.d4Y_ybf-2Rc&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.Yms&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Wieruszów, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Wierusz%C3%B3w&oq=Wierusz%C3%B3w&gs_l=img.12..0l2j0i24l8.59444.59444.6.60640.1.1.0.0.0.0.114.114.0j1.1.0...0.0...1c.2.2.img.6122JlPfrDk&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bvm=bv.42080656,d.Yms&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Wieruszów, www.google.pl/kepnosocjum.pl Pomnik ku czci poległych w latach 1863 i 1939-1945 odsłonięty 12 X 1958 r. potocznie zwany „Szubienicą”, dostępny w Internecie : http://www.google.pl/search?q=mapa+szczeg%C3%B3%C5%82owa+Kr%C3%B3lestwa+Polskiego&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=L5kYUeBty8_hBJmGgPAI&ved=0CEcQsAQ&biw=1152&bih=730#hl=pl&tbo=d&tbm=isch&sa=1&q=Pomnik+ku+czci+poleg%C5%82ych+w+latach+1863+i+1939-1945+ods%C5%82oni%C4%99ty+12+X+1958+r.+potocznie+zwany+%E2%80%9ESzubienic%C4%85&oq=Pomnik+ku+czci+poleg%C5%82ych+w+latach+1863+i+1939-1945+ods%C5%82oni%C4%99ty+12+X+1958+r.+potocznie+zwany+%E2%80%9ESzubienic%C4%85&gs_l=img.12...9761.9761.0.13068.1.1.0.0.0.0.0.0..0.0...0.0...1c.2.2.img.xqKkth_VZo0&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&fp=85e38eee257c27c5&biw=1152&bih=730 Ogólnopolska Komputerowa Baza Cmentarzy Wojennych, dostępny w Internecie : http://groby.radaopwim.gov.pl/ Nagrobek Jana Henryka Knabe, Teodor Harnisz ,cmentarz w Wyszanowie Ildefons Kozłowski, cmentarz w Węglewicach Franciszek Rojewski, cmentarzu w Węglewicach Przed Wieruszowskim Magistratem, www.google.pl/kepnosocjum.pl Rada miasta Wieruszów, www.google.pl/kepnosocjum.pl Kapliczka w Ochędzynie Starym Nad mogiłą powstańca, http://www.google.pl/search?q=Nad+mogi%C5%82%C4%85+powsta%C5%84ca%22.&hl=pl&tbo=u&tbm=isch&source=univ&sa=X&ei=mJ8YUdG2B4XDtAaGkYH4BA&sqi=2&ved=0CCkQsAQ&biw=1152&bih=730 Obraz z okresu manifestacji patriotycznych, upamiętniający unię polsko-litewska http://pl.wikipedia.org/wiki/Powstanie_styczniowe