Wybrane elementy promocji zdrowia w onkologii Andrzej Deptała Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych

Elementy które mają wpływ na zachorowania na nowotwory – 1 Mieszkanie – małe, niefunkcjonalne. Odpoczynek bierny. Odżywianie – duża ilość tłuszczu w diecie. Używki i nawyki – palenie tytoniu czynne i bierne, picie alkoholu. Słabo rozwinięty nawyk badań przesiewowych. Niska znajomość zachowań prozdrowotnych – brak takich nawyków.

Elementy które mają wpływ na zachorowania na nowotwory – 2 Narażenie na czynniki ryzyka w środowisku pracy – wielopierścieniowe węglowodany aromatyczne, nitrozoaminy, pyły azbestu, metale ciężkie. Narażenie wynikające ze skażenia wody pitnej – skażenie wód wodociągowych, skażenie wód gruntowych.

Elementy, które mają wpływ na zachorowania na nowotwory – 3 Narażenie wynikające niewłaściwych materiałów budowlanych – radon, azbest. Narażenie wynikające ze skażenia powietrza – uprzemysłowienie, rozwój motoryzacji.

Promocja zdrowia w systemie zwalczania nowotworów złośliwych Profilaktyka. Wczesne rozpoznawanie. Skuteczne leczenie. Kompleksowa rehabilitacja. Opieka paliatywna i terminalna.

Profilaktyka Profilaktyka pierwotna – upowszechnianie wiedzy o nowotworach oraz propagowanie zachowań prozdrowotnych i zmniejszających ryzyko zachorowania na te choroby. Celem prewencji pierwotnej jest zapobieżenie rozwojowi nowotworu inwazyjnego. Do typowych przykładów prewencji pierwotnej zalicza się: walkę z nałogiem palenia tytoniu, modyfikację diety, propagowanie aktywności fizycznej. Profilaktyka wtórna – proces polegający na wyszukaniu osób bezobjawowych, u których w organizmie rozwinęła się zmiana przednowotworowa lub nowotworowa. Profilaktyka trzeciorzędowa – zapobieganie wznowie nowotworu lub rozwojowi drugiego u osoby, która została wyleczona z nowotworu.

Badania przesiewowe (screening) Celem badań przesiewowych jest wykrycie nowotworu w stadium przedklinicznym. Badania przesiewowe dotyczą osób, które nie mają żadnych dolegliwości: ani podmiotowych ani przedmiotowych. Jeżeli osoba ma dolegliwości i zgłasza się z nimi do lekarza, który następnie wykrywa nowotwór – to nazywa się wczesnym wykrywaniem.

Korzyści z badań przesiewowych Obniżenie umieralności na nowotwór! Mniejsze koszty leczenia. Możliwość mniej obciążającego leczenia. Lepsza jakość życia. Korzyści społeczne i etyczne.

Kiedy warto zorganizować badania przesiewowe Częsta choroba w danej populacji. Choroba powodująca wysoką zachorowalność i umieralność w społeczeństwie. Choroba występuje w stadium przedklinicznym. Chorobę można wykryć w fazie przedklinicznej. Dostępne są tanie i wydolne testy przesiewowe.

Kryteria mierzenia jakości testu przesiewowego O wysokiej czułości, O zadowalającej swoistości, Tani, bezpieczny, Łatwy do przeprowadzenia, Możliwy do zastosowania w skali masowej, Skutkuje obniżeniem umieralności z powodu badanej choroby, Niskie skutki psychologiczne i finansowe wyników fałszywie pozytywnych.

Błędy badań przesiewowych – 1 Błąd selekcji – polega na tym, że np. do badania mammograficznego zgłaszają się przede wszystkim kobiety bardziej dbające o swoje zdrowie i wykonujące samobadanie piersi. Screening oportunistyczny.

Błędy badań przesiewowych – 2 Zmiana czasu wykrycia choroby (lead-time bias) – polega na rozpoznaniu choroby na wcześniejszym etapie wśród objętych testem przesiewowym, niż wśród nieobjętych. Przediagnozowanie – polega na wykrywaniu nowotworów, które rzadko przechodzą w fazę agresywną.

Najczęstsze testy przesiewowe – 1 Rak piersi Samobadanie piersi ? Badanie kliniczne ? MAMMOGRAFIA !

Najczęstsze testy przesiewowe – 2 Rak jelita grubego KOLONOSKOPIA

Najczęstsze testy przesiewowe – 3 Rak szyjki macicy CYTOLOGIA

Najczęstsze testy przesiewowe – 4 Rak prostaty PSA + BADANIE PRZEZ ODBYTNICĘ