Jakość życia pacjentów z osteoporotycznymi złamaniami kręgów. Monika Tyszkowska

Co to jest osteoporoza? Wg WHO osteoporoza to: uogólniona choroba szkieletu polegająca na zmniejszeniu się gęstości mineralnej kości i zaburzeniu ich mikroarchitektury, prowadzących do wzmożonej łamliwości szkieletu i zwiększonego ryzyka złamań

Kryteria diagnostyczne osteoporozy wg WHO Stan kości Obniżenie BMD pacjenta względem średniej szczytowej BMD Norma ≤ 1 SD Osteopenia > 1 SD ale ≤ 2,5 SD Osteoporoza > 2,5 SD Ciężka osteoporoza > 2,5 SD i złamanie/a osteoporotyczne

Epidemiologia osteoporozy Występuje średnio u 11% populacji, w tym u 30% kobiet po 50 r.ż. W USA – 25 mln osób, w Polsce – 3 mln Kobiety częściej niż mężczyźni Kobiety – po menopauzie ¾ złamań bliższego odcinka kości udowej – rasa biała

Czynniki ryzyka rozwoju osteoporozy Czynniki genetyczne Styl życia Czynniki żywieniowe Choroby Leki

Leczenie osteoporozy Bisfosfoniany Kalcytonina Estrogeny Tibolon Leki z grupy SERM Fluor PTH Stront Niezależnie od tego z której grupy lek będzie stosowany obowiązuje suplementacja wapniem i wit. D

Podstawowym celem w leczeniu osteoporozy jest zapobieganie złamaniom. Bezpośrednie koszty leczenia złamań osteoporotycznych w USA – 10-15 mld $ rocznie. Są to głównie koszty leczenia szpitalnego, nie obejmują one kosztów leczenia osób z osteoporozą bez złamań, a także kosztów pośrednich spowodowanych utratą zarobków przez chorych lub ich opiekunów.

Jakość życia To ten obszar życia ludzkiego, który danego człowieka bezpośrednio dotyczy, i który jest dla niego ważny Koncepcja wielopoziomowa, reprezentująca rezultat wspólnego działania wszystkich fizjologicznych, psychologicznych i społecznych czynników wpływających na zdrowie

Złamania osteoporotyczne a jakość życia Trudności z wykonywaniem codziennych czynności Zniekształcenia kości Obciążenia finansowe Lęk, niepokój, depresja – często niezauważalne przy ocenie skutków choroby

Kwestionariusze specyficzne do badania jakości życia u pacjentów z osteoporozą Liczba pytań Domeny QUALEFFO-41 41 ból, funkcj. fizyczne, funkcj. społeczne, ogólna percepcja zdrowia, funkcj. psychiczne OQLQ 30/SV»10 objawy, funkcj. emocjonalne, funkcj. fizyczne, ADL, wypoczynek OPAQ 60/SV»34 funkcj. fizyczne, objawy, funkcj. społeczne, stan emocjonalny, ogólna ocena QoL OPTQOL 32 trudności fizyczne, adaptacja, obawy QUALIOST 23+SF-36 reperkusje fizyczne, reperkusje emocjonalne, ocena globalna OFDQ 59 ból, depresja, uczestnictwo w ćwiczeniach przeciwbólowych, sytuacja finansowa i socjalna, ADL ECOS-16 16 ból, funkcj. fizyczne, strach przed chorobą, funkcj. psychiczne i społeczne

QUALEFFO-41 Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis Dla pacjentów z deformacjami kręgów Pierwotnie – 54 pytania (w tym 6 wizualnych skal analogowych), po walidacji – 41 pytań Opracowany równocześnie w 7 językach: holenderski, angielski dla UK, francuski dla Francji, niemiecki, włoski, hiszpański dla Hiszpanii, szwedzki Przetłumaczony na: hiszpański dla Argentyny, Meksyku, Chile, USA, portugalski dla Brazylii, Portugalii, bułgarski, duński, fiński, węgierski, polski, rumuński, chorwacki, czeski, grecki, norweski, turecki

Zawartość QUALEFFO-41 Domena Subdomena Liczba pytań Ból Bóle pleców, zaburzenia snu 5 Funkcjonowanie fizyczne ADL:ubieranie, mycie, toaleta Prace domowe: sprzątanie, gotowanie, zmywanie, zakupy, dźwiganie Ruchliwość: wstawanie, pochylanie, wchodzenie po schodach Wyobrażenie schematu własnego ciała 4 7 1 Funkcjonowanie społeczne Uprawianie sportu, hobby, przyjaciele, uprawianie ogródka Ogólna percepcja zdrowia Zmiany w ogólnie pojętej jakości życia 3 Funkcjonowanie psychiczne Zmęczenie, depresja, poczucie osamotnienia, energia, nadzieja, strach 9

Użyty w największej ilości badań Zależność między ilością złamań a jakością życia (im więcej złamań tym QoL niższa) Zależność między wiekiem, ilością złamań a QoL (kobiety starsze z większą ilością złamań-gorsza QoL w stosunku do kobiet młodszych o tej samej ilości złamań) Wpływ umiejscowienia złamań kręgów na QoL (kobiety ze złamaniami ≥3 kręgów w odcinku lędźwiowym – gorsza QoL niż kobiety ze złamaniami ≥3 kręgów w odcinku piersiowym)

OQLQ The Osteoporosis Quality of Life Questionnaire Stworzony do oceny wpływu osteoporotycznych złamań kręgów na HRQoL Początkowo zawierał 168 pozycji, po przetestowaniu skrócony do 30 pytań Przetłumaczony na niemiecki i hiszpański W badaniach opartych na tym kwestionariuszu zaobserwowano, że głównym determinantem mającym wpływ na QoL osób z osteoporozą są złamania kręgów w odcinku lędźwiowym i piersiowym Również, że zmiany w HRQoL zależne są od czasu

Zawartość OQLQ Domena Ilość pytań Objawy: doświadczenia fizyczne związane z osteoporozą 9 Funkcjonowanie emocjonalne: czynniki psychiczne związane z osteoporozą 4 Funkcjonowanie fizyczne: trudności związane z wykonywaniem ADL 5 Czynności dnia codziennego: prace domowe, opieka nad sobą, zakupy 8 Wypoczynek: czynności rekreacyjne

OQLQ istnieje również w wersji mini, która zawiera 10 pytań Wybrane dwie pozycje mające największy wpływ, z każdej z pięciu domen kwestionariusza W testach nie dał spodziewanych rezultatów – korelacja z innymi narzędziami była niska

OPAQ The Osteoporosis Assesment Questionnaire Został opracowany w celu używania u wszystkich rodzajów pacjentów z osteoporozą (ze złamaniami jak i bez) Stworzony na podstawie Arthritis Impact Measurement Scales Questionnaire 2 (AIMS 2) W badaniach zaobserwowano zależność między lokalizacją złamania a QoL Również zmiany w funkcjonowaniu fizycznym i ogólnej QoL były częstsze u kobiet ze złamaniami niż bez Przetłumaczony na holenderski, hiszpański, rosyjski i portugalski dla Brazylii

Obecnie stosuje się wersję 2.0 Pytania z zakresu 4 domen 3 wersje OPAQ: OPAQ 1.0 84 pytania + 18 ogólna ocena QoL OPAQ 2.0 60 pytań OPAQ SV 34 pytania Obecnie stosuje się wersję 2.0 Pytania z zakresu 4 domen Funkcjonowanie fizyczne Objawy Funkcjonowanie społeczne Stan emocjonalny oraz ogólna ocena QoL OPAQ SV – pytania z zakresu 3 domen: funkcjonowanie fizyczne, stan emocjonalny, objawy

OPTQoL The Osteoporosis-Targeted Quality-of-Life Questionnaire Celem jest oszacowanie obaw i strachu wynikających z osteoporozy i mających wpływ na HRQoL Został stworzony przez różnorodną grupę osób Pierwotnie zawierał 26 podstawowych pytań pokrywających 3 domeny – trudności fizyczne, adaptację, obawy, i 10 dodatkowych pytających o zdrowie ogólnie, stopień osteoporozy i demografię Obecna wersja zawiera 32 pytania (pozostało 6 z 10 dodatkowych)

Przeprowadzone badania zarejestrowały znaczący poziom strachu z powodu osteoporozy, nawet wśród kobiet bez klinicznej diagnozy Negatywny wpływ osteoporozy na QoL wydaje się być związany z objawami fizycznymi niż tylko z rozpoznaniem na podstawie BMD Dostępny jest w 7 językach: francuski dla Kanady, Francji, holenderski, niemiecki, włoski, hiszpański i angielski dla UK

OFDQ The Osteoporosis Functional Disability Questionnaire Opracowany w celu oceny przebiegu i wyników programu ćwiczeń dla osób z osteoporotycznymi złamaniami kręgów przebiegających z kompresją 5 domen: ból, depresja (mierzona za pomocą Center for Epidemiologic Studies – Depression scale, CES-D), uczestnictwo w ćwiczeniach przeciwbólowych, sytuacja finansowa i socjalna, ADL W jednym z badań – czasowe zależności między domenami, np. wzrastający ból może powodować zmniejszenie umiejętności praktycznych i aktywności społecznej

Zawartość OFDQ Domena Zawartość Ilość pytań Ból Nasilenie bólu, zmiany w bólu, liczba dni „nieaktywnych” z powodu bólu w ostat. 2 tyg., inne stany powodujące ból 8 Program ćwiczeń Przyczyny uczestnictwa, nadzieje związane z programem, wiara w program 3 Sytuacja finansowa i socjalna Sytuacja finansowa, aktywność społeczna 2 Depresja CES-D – skala oceny depresji 20 ADL 26 czynności codziennych 26

QUALIOST™ Quality of Life Questionnaire in Ostoporosis Opracowany przez Servier w celu oceny skutków osteoporozy pomenopauzalnej na HRQoL (skupia głównie na wpływie złamań kręgów na QoL) Zawiera 23 pytania i powinien być używany łącznie z SF-36 Skonstruowany w języku angielskim i francuskim Pokrywa 3 domeny: reperkusje fizyczne, reperkusje emocjonalne, ocenę globalną

Opracowanie – wywiad z 24 kobietami z rozpoznaną osteoporozą Badanie jakości życia u osób stosujących lek PROTELOS (stosowany w leczeniu osteoporozy u kobiet po menopauzie, zmniejsza ryzyko wystąpienia złamań w obrębie kręgosłupa i szyjki kości udowej) Wyniki – pozytywny wpływ leku na jakość życia w porównaniu z placebo

ECOS-16 Assesment of health related quality of life in osteoporosis Skonstruowany w Hiszpanii na podstawie hiszpańskich wersji kwestionariuszy OQLQ i QUALEFFO Do badania QoL u kobiet z osteoporozą Zawiera 16 pytań: 12 pochodzi z QUALEFFO a 4 z OQLQ Pokrywa 4 domeny: ból, funkcjonowanie fizyczne, strach przed chorobą, funkcjonowanie psychiczne i społeczne

Dziękuję za uwagę