ZABURZENIAODŻYWIANIA U MŁODZIEŻY: ANOREKSJA I BULIMIA Dr n. med. Anna Hajduk

ANOREKSJA Polega na dążeniu do ograniczenia masy ciała, wyraźnie poniżej norm przyjętych w odniesieniu do wieku i wzrostu, przy jednoczesnej nieprawidłowej ocenie własnego wyglądu i współistnieniu lęku przed przybraniem na wadze, co powoduje drastyczne ograniczenie przyjmowanego pożywienia.Stan ten nie jest spowodowany organicznymi zmianami w o.u.n. ani chorobą somatyczną.

EPIDEMIOLOGIA Częstość występowania jadłowstrętu psychicznego: - 0,51 - 3,7% w ciągu całego życia - 0,5 - 1% wśród populacji młodzieży Okres największego zagrożenia - 14 - 18 r.ż. Przewaga zachorowań u dziewcząt Chłopcy stanowią 5 - 10% osób chorujących

Czynniki ryzyka zachorowania na zaburzenia odżywiania Czynniki kulturowe: - ideał szczupłej sylwetki - społeczne oczekiwanie atrakcyjności formułowane wobec kobiet Czynniki rodzinne - przecenianie społecznych oczekiwań - występowanie zaburzeń jedzenia w rodzinie - występowanie chorób afektywnych lub alkoholizmu - relacje rodzinne, które utrudniają osiąganie autonomii w okresie dorastania

Przebieg anoreksji psychicznej Zaczyna się od odchudzania! - krytyczna uwaga otoczenia - identyfikacja ze sławną modelką czy aktorką stosującą dietę - presja środowiska (szkoła baletowa) - przekonanie o zbawiennym wpływie na zdrowie eliminacyjnych diet Może rozpocząć się postem religijnym! Może rozpocząć się lekką nadwagą!

Początek skryty dziewczynka nie spostrzega siebie jako chorej otoczenie niepokoi się w miarę narastania ubytku masy ciała próby nakłonienia chorej do jedzenia kończą się niepowodzeniem (chora unika pokarmów bogatych w tłuszcze chora opanowywuje istniejący jeszcze głód prowokowanie wymiotów bezpośrednio po jedzeniu, przyjmowanie środków odwadniających i przeczyszczających (przejaw kontroli nad własnym ciałem) jedzenie w samotności

wychudzenie z utratą wagi 40-60% tendencje do planowania każdego dnia Późny okres wychudzenie z utratą wagi 40-60% tendencje do planowania każdego dnia apatia, depresja, objawy katatoniczne związane z poczuciem utraty panowania nad swoim ciałem

Objawy somatyczne anorexia nervosa Wyniszczenie utrata tkanki tłuszczowej i masy mięśniowej, zredukowany metabolizm hormonów tarczycy nietolerancja chłodu i trudności w utrzymaniu podstawowej temperatury ciała poniżej 36°C zasinienie stóp, obrzęki

Zaburzenia sercowo-naczyniowe zanik mięśnia sercowego - objaw „małego serca”, skurcze przedwczesne przedsionkowe i komorowe zwolnienie akcji serca do 60 uderzeń na minutę, pojawienie się szmeru sercowego niedociśnienie tętnicze zawroty głowy omdlenia zastoinowa niewydolność serca

Zaburzenia ze strony układu trawiennego zaburzenia motoryki oraz opróżniania żołądka uczucie nadmiernej pełności w śródbrzuszu, bóle brzucha wzdęcia i zaparcia Zaburzenia ze strony układu rozrodczego zanik miesiączki lub różne inne zaburzenia cyklu menstruacyjnego zmiany wielkości jajników, macicy i cech śluzówki pochwy

Zmiany dermatologiczne łuszczenie, suchość i mała elastyczność skóry (tzw. brudna skóra) czasem zanik zmian trądzikowych, pojawienie się charakterystycznego meszku na ciele wypadanie włosów pod pachami i na wzgórku łonowym, kruchość i łamliwość włosów na głowie Zaburzenia neuropsychiatryczne objawy psychoorganiczne

Zmiany w układzie kostnym - osteopenia - osteoporoza Ponadto: - możliwość pojawiania się infekcji - możliwość pojawienia się na pierwszym planie zaburzeń związane z wymiotami i nadużywaniem środków przeczyszczających

Zaburzenia c.d. Zaburzenia biochemiczne - wzrost wskaźników nerkowych - podwyższony poziom karotenu - wzrost poziomu cholesterolu poprzedzony jego spadkiem - obniżony poziom cynku, fosforu, magnezu, wapnia, potasu Zaburzenia hematologiczne - leukopenia - trombocytopenia - niski OB. - niedokrwistość Zaburzenia hormonalne

ETIOLOGIA I PATOGENEZA JADŁOWSTRĘTU PSYCHICZNEGO Czynniki biologiczne Uwarunkowania genetyczne - zgodność zachorowań u bliźniąt jednojajowych 44-57% - u bliźniąt dwujajowych 3-12% Badania genetyczne nie przyniosły jednoznacznych wyników Neuroprzekaźniki i neurohormony - zaburzenina w zakresie wszystkich układów neuroprzekaźni- kowych oraz osi hormonalnych

Czynniki rodzinne - nieprawidłowe relacje małżeńskie rodziców - nieprawidłowe relacje pomiędzy chorą a każdym z rodziców z osobna Cechy rodziny anorektycznej: - sztywność relacji wewnątrz rodziny - brak rozwiązywania konfliktów - nadmierne uzależnienie i blokowanie procesu autonomii przez pacjentkę - rozbudzanie nadmiernych aspiracji dziecka - dominująca matka, bierny ojciec - formalizowanie procesu wychowania

Czynniki społeczno-kulturowe - wpływ mediów na kształtowanie modelu idealnej sylwetki oraz stylu życia - zmiana stereotypu funkcjonowania kobiety - stopień rozwoju naukowego i ekonomicznego krajów zachodnich - niezadowolenie z własnego wyglądu - stygmatyzowanie otyłości

Leczenie anoreksji - uznaną metoda w leczeniu anoreksji u pacjentek mieszkających z rodziną jest terapia systemowa z udziałem jej członków - terapia biologiczna (prawidłowo zbilansowane posiłki, odżywianie parenteralne i przez sondę, nawadnianie organizmu, uzupełnianie niedoboru elektrolitów, witamin, leczenie psychotropowe współwystępujących zaburzeń psychicznych)

Leczenie anoreksji c.d. różne formy psychoterapii: - systemowa terapia rodzin - bechawioralno-poznawcza - psychodynamiczna - różne formy terapii grupowej W leczenie pacjentki zaangażowany jest cały zespół terapeutyczny.

Udział pielęgniarki w procesie diagnostyczno-terapeutycznym - nawiązanie kontaktu z pacjentką - ocena stanu somatycznego (kontrola parametrów życiowych i masy ciała) - ocena stanu psychicznego - obserwacja pacjentki (nawyki żywieniowe, wymioty, stosowanie środków przeczyszczających i odwadniających, aktywność ruchowa) - wykonywanie badań dodatkowych - prowadzenie terapii ratującej życie - udział pielęgniarki w zajęciach psychoterapeutycznych i socjoterapeutycznych - współpraca z zespołem terapeutycznym

Trudności profesjonalistów w pracy z pacjentkami chorującymi na jadłowstręt psychiczny - lęk o życie i zdrowie pacjentki - koncentracja na objawach lub ich lekceważenie - walka z pacjentką - kobiety terapeutki - możliwa identyfikacja z pacjentką - mężczyźni terapeuci - możliwe bagatelizowanie przeżyć pacjentki dotyczących obrazu ciała - chaotyczne poszukiwanie właściwego modelu leczenia - sztywne trzymanie się jednego modelu leczenia - rywalizacja z innymi profesjonalistami włączonymi w leczenie

Cel leczenia w oddziale zamkniętym: doprowadzenie do równowagi wodno-elektrolitowej i białkowej ograniczenie wymiotów i próba normalizacji zwyczajów kulinarnych poprawienie motywacji do dalszego leczenia poprzez edukację dotyczącą choroby i zasady kontraktu terapeutycznego - zwiększenie masy ciała

Problemy pacjentki - brak poczucia choroby, - chwiejna motywacja do leczenia, pacjentki są drażliwe, przygnębione, próbują manipulować personelem, - niechętnie zjadają wyznaczone porcje pokarmu, próby ukrywania jedzenia lub oddawania innym pacjentom, - prowokowanie wymiotów, - pacjentki są w ciągłym ruchu aby spalić kalorie, próbują zwiększyć masę ciała przed ważeniem pijąc wodę, -zakładając cięższe ubrania, wkładając przedmioty do kieszeni.

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORĄ Z ANOREKSJĄ nadzór nad pacjentką w godzinach posiłków, tak by zjadła wyznaczoną porcję w całości w obecności pielęgniarki po posiłku pacjentka wraca na oddział pod żadnym pretekstem nie może wychodzić do toalety - potrzeby fizjologiczne załatwia przed jedzeniem - dozwolone jest żucie gumy bez cukru

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORĄ Z ANOREKSJĄ cd. protesty pacjentki przyjąć ze zrozumieniem odnotować rodzaj i ilość przyjętego pokarmu czas po posiłku (1-2 godz) pacjentka spędza w łóżku w tym czasie nie może mieć odwiedzin, telefonów lub wychodzić z oddziału, dostaje również wlewy kroplowe czas między posiłkami chora spędza dowolnie, zabroniona jest gimnastyka i bieganie należy zwrócić uwagę na wyjścia do toalety lub łazienki,

ZADANIA PIELĘGNIARKI W OPIECE NAD CHORĄ Z ANOREKSJĄ cd - każda zauważona próba sprowokowania wymiotów lub ukrycia jedzenia powinna być odnotowana - kontrola masy ciała 1-5 razy w tygodniu - pacjentka jest ważona tylko w bieliźnie, bez obuwia, tuż po przebudzeniu - pielęgniarka może sprawdzić zawartość szafki i torby pacjentki jeżeli istnieje podejrzenie zażywania środków przeczyszczających, moczopędnych lub innych - pielęgniarka nadzoruje przestrzeganie kontraktu, który pacjentka zawarła w ramach terapii behawioralno- poznawczej. W kontrakcie tym wyznaczona jest minimalna waga, którą pacjentka musi osiągnąć

Jak odróżnić anoreksję od odchudzania - utrata lub brak przybierania na wadze w okresie wzrostu - silny lęk przed zwiększeniem wagi:dziewczyna je coraz mniej ćwiczy godzinami, stale ogląda się w lustrze, codziennie staje na wadze, jedzenie rekompensuje czytaniem książek kucharskich, albo dużo gotuje, ale dla innych - zakłócony wizerunek własnego ciała: nawet skrajnie wychudzona anorektyczka widzi i czuje się gruba. Próba zwrócenia jej uwagi wywołuje agresję - brak kilku kolejnych miesiączek

Bulimis - „wilczy głód” BULIMIA (Bulimia nervosa) Bulimis - „wilczy głód” Jest to chorobowo wzmożone uczucie głodu, nie zaspokajane mimo spożywania dostatecznych, a nawet nadmiernych ilości pokarmów.

Epidemiologia bulimii psychicznej - dotyczy głównie młodych kobiet ok.18 - 25 lat - występuje u ok. 1,1 - 4,2% populacji kobiet - kobiety chorują 10-krotnie częściej niż mężczyźni

Etiologia 1. Czynniki indywidualne: - zaburzenia neuroprzekaźnictwa zwłaszcza serotoniny - udział genu odpowiedzialnego za tworzenie się leptyny - czynniki związane z osobowością 2. Czynniki rodzinne: - chaotyczna struktura rodziny - częste rozwody - uzależnienia rodziców - maltretowanie fizyczne i psychiczne

Etiologia c.d. 3. Czynniki społeczno – kulturowe: chorobliwa obawa przed otyłością - wpływ kształtu i masy ciała na samoocenę

Bezpośrednie przyczyny bulimii kryzysy w życiu rodzinnym, rozwody, śmierć bliskich - stres egzaminacyjny - zmiana pracy - ciąża

Obraz kliniczny bulimii - przed atakiem bulimii poczucie narastającego napięcia łapczywe jedzenie olbrzymich ilości pożywienia pokarmów tuczących i niezdrowych - brak kontroli nad przebiegiem zdarzenia - poczucie niemożności zaprzestania jedzenia - po ataku rodzaj ulgi związany ze spadkiem napięcia frustracja związana z poczuciem winy spowodowanym utrata kontroli - wywoływanie wymiotów - picie dużej ilości płynów

Inne zachowania kompensacyjne stosowanie szczególnie intensywnej diety pomiędzy epizodami objadania się przyjmowanie leków przeczyszczających, odwadniających stosowanie leków „odchudzających” intensywny wysiłek fizyczny picie alkoholu i przyjmowanie niektórych narkotyków

Objawy somatyczne - objawy związane z wymiotami - utrata potasu - spadek poziomu magnezu - zapalne obrzęki ślinianek przyusznych - zapalne powiększenie trzustki - nadżerki w przełyku i żołądku - chrypka - choroby dziąseł - próchnica zębów - biegunki - duże spadki masy ciała - obrzęk kończyn dolnych

Objawy somatyczne C.d. - duszność -zaburzenia rytmu serca - spadek ciśnienia tętniczego - słabo wyczuwalne tętno neuropatie, objawy psychoorganiczne, zaburzenia świadomości stałe lub nasilone pragnienie, zwiększona ilość produkowanego moczu - napady drgawkowe - kurcze mięśni - niecharakterystyczne zaburzenia miesiaczkowania

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ