Modele sądownictwa administracyjnego © Jaromir Cysek 2009/10

Sądownictwo administracyjne różne w zależności m. in. od: I. Modele sądownictwa administracyjnego 1. Brak wspólnego modelu sądownictwa administracyjnego w Europie Sądownictwo administracyjne różne w zależności m. in. od: historii kraju tradycji konstytucyjnych ustroju administracji © Jaromir Cysek 2009/10

I. Modele sądownictwa administracyjnego 1 I. Modele sądownictwa administracyjnego 1.1 Kryteria wyróżnienia modeli Zakres kognicji Sądownictwo typu weryfikacyjnego (Polska, Niemcy) Sądownictwo tzw. „dualnej jurysdykcji” (Francja, Szwajcaria) © Jaromir Cysek 2009/10

Należące do władzy sądowniczej I. Modele sądownictwa administracyjnego 1.2 Kryteria wyróżnienia modeli B. Charakter organów Należące do władzy sądowniczej sądy powszechne sądy szczególne (administracyjne) Pozostające w obrębie władzy wykonawczej © Jaromir Cysek 2009/10

I. Modele sądownictwa administracyjnego 1 I. Modele sądownictwa administracyjnego 1.2 Kryteria wyróżnienia modeli © Jaromir Cysek 2009/10

Sądownictwo administracyjne we Francji © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 1.1 Kilka słów o historii od 1302 – podział na jurysdykcję delegowaną (justice deleguée) należąca do parlamentów oraz jurysdykcję zastrzeżoną (justice retenué) sprawowaną przez Radę Królewską w imieniu króla od 1641 zakaz orzekana przez sądy (jurysdykcję delegowaną) w sprawach dotyczących państwa, administracji i rządu. Rewolucja francuska i reforma napoleońska – utworzenie Rady Stanu i rad prefekturalnych „[…] ustanowić ciało współadministracyjne, a wpółsądowe, które uporządkuje wykorzystywanie tej dawki swobody, która jest niezbędna w administracji państwa […]” Napoleon Bonaparte © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 1.1 … i jej konsekwencje Wyraźny podział na: Jurysdykcję sądową (juridiction judiciare): Sąd kasacyjny, trybunały pierwszej instancji Jurysdykcję administracyjną (juridiction administrative) © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2. Organizacja sądownictwa administracyjnego w obrębie władzy wykonawczej ! © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) Kompetencje: Sądowe (rozstrzyganie sporów) Opiniodawcze (zwłaszcza w ramach procesu legislacyjnego) Administracyjne © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) Prezesem RS jest Premier Republiki Faktycznie przewodzi jej Wiceprezes 7 sekcji Tylko jedna – Sekcja Sporna sprawuje funkcje sądowe © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) Źródło: http://www.conseil-etat.fr/cde/fr/organigramme/ © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) 1. około 300 członków: Prezes Wicerezes Radcowie Stanu Referendarze (maîtres des requêtes) Audytorzy (1 i 2 klasy) © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) 2. Brak statusu sędziego, ale duża niezależność 3. Rekrutacja spośród absolwentów Ecole nationale d’administration (ENA) lub z kadry urzędniczej © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 2.1. Rada stanu (Conseil d’Etat) Rozpoznaje: Kasacje od wyroków sądów i trybunałów niższego szczebla Apelacje od niektórych wyroków apelacyjnych sądów administracyjnych Niektóre sprawy w I instancji 2008: 10 299 wydanych orzeczeń © Jaromir Cysek 2009/10

Skarga o uchylenie zaskarżonego aktu (contentieux d’annulation) II. Francja 3. Kognicja 2 rodzaje skarg: Skarga o uchylenie zaskarżonego aktu (contentieux d’annulation) Skarga „pełnej jurysdykcji” (contentieux de pleine juridiction) © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 3.1. Spory o uchylenie zaskarżonego aktu Kontrola legalności Akty indywidualne i generalne Podstawy uchylenia aktu niewłaściwość organu brak wymaganej formy naruszenie prawa détournement de pouvoir © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 3.1. Spory o uchylenie zaskarżonego aktu Détournement de pouvoir Obejście celu przyznanych uprawnień Organ działa zgodnie z prawem, ale w innym celu, niż przewidziany prawem Szczególna forma: détournement de procedure Kontrola legalności czy moralności działań administracji? © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 3.1. Spory „pełnej jurysdykcji” Konsekwencja zakazu rozpoznawania przez sądy powszechne (jurysdykcję sądową) sporów, w których stroną jest Państwo, administracja „Sprawy cywilne”, które gdyby stroną nie było Państwo, administracja, rozpoznawałby sąd powszechny © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 3.1. Spory „pełnej jurysdykcji” Na przykład: Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez organ administracji lub funkcjonariusza Roszczenia z tytułu kontraktów administracyjnych © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 4. Postępowanie Wspólny kodeks sądownictwa administracyjnego Zasady: Kontradyktoryjności Pisemności Jawności Bezpłatności © Jaromir Cysek 2009/10

II. Francja 4. Postępowanie przed RS Przymus adwokacki – adwokaci Rady Stanu Udział komisarza rządu (Commissaire du gouvernement) jeden z Radców Stanu wyznaczany do sprawy obok składu orzekającego przedstawia konkluzje co do stanu faktycznego, prawego i proponowanego rozstrzygnięcia uczestniczy w naradzie z głosem doradczym © Jaromir Cysek 2009/10

Sądownictwo administracyjne w Szwajcarii © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1. Wiadomości ogólne 4 języki urzędowe Państwo federalne Konfederacja (państwo na poziomie federalnym) 26 kantonów Każde z własnym prawem administracyjnym (materialnym i procesowym), ustrojem organów administracji … © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1. Wiadomości ogólne …oraz własnym systemem sądownictwa administracyjnego = 27 (26+1) systemów sądownictwa administracyjnego 28 (26+2) ustaw (kodeksów) regulujących postępowanie sądowoadministracyjne © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1.1. Schemat sądownictwa administracyjnego Sądownictwo federalne © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1.2. Wybór właściwego systemu O właściwości decyduje charakter organu, którego działanie/zaniechanie stanowi przedmiot zaskarżenia organ kantonalny → trybunał kantonalny organ administracji federalnej → sądownictwo federalne Bez znaczenia prawo (federalne lub kantonalne) stosowane w sprawie © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1.2 Sądownictwo „dualnej jursydykcji” Skargi (recours) na legalność decyzji organów administracji Powództwa administracyjne (actions): Spory majątkowe pomiędzy Konfederacją a kantonami Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa Spory z kontraktów prawa publicznego © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. Federalne sądownictwo administracyjne Organ administracji federalnej © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. Federalny Trybunał Administracyjny Tribunal administratif fédéral (TAF) Utworzony w 2007 r. siedziba w St. Gallen (tymczasowo Berno) Sąd I instancji na poziomie federalnym Ustrój regulowany przez ustawę o TAF Postępowanie: odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu administracyjnym (PA) © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. Trybunał Federalny Najwyższy organ sądowy w Szwajcarii Sprawy karne, cywilne i prawa publicznego (administracyjne) Kompetencje sądu konstytucyjnego Sąd II instancji w sprawach federalnych (zasada) Wyjątkowo II instancja w stosunku do orzeczeń trybunałów kantonalnych Ustrój i postępowanie : ustawa o trybunale federalnym (LTF) © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. Trybunał Federalny – rodzaje skarg © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. Sądownictwo kantonalne Regulowane przepisami kantonalnymi Oparte na trybunałach administracyjnych Niezależnych od trybunałów (sądów) powszechnych lub będących częścią trybunału kantonalego Rozpoznają skargi na decyzje organów administracji kantonalnej © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 2. 1 Sądownictwo kantonalne – warianty Trybunał federalny Organ administracji kantonalnej © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 3. Postępowanie Wielość ustaw o postępowaniu sądowadministracyjnym 26 kantonalnych 2 federalne (LTF + PA) W większości jedno postępowanie przed organami administracji i przed sądami Wspólne zasady: pisemności, jawności, wysłuchania strony, dobrej wiary © Jaromir Cysek 2009/10

III. Szwajcaria 1.1. Postępowanie – stosowanie przepisów LTF (federalna) Ustawa federalna (PA) ustawa kantonalna Organ federalny Organ kantonalny © Jaromir Cysek 2009/10

Dziękuję za uwagę ! © Jaromir Cysek 2009/10