Neoklasyczna teoria produkcyjności krańcowej czynników produkcji (TPK) jako teoria wartości TPK jako teoria wartości oparta na kosztach produkcji Ścisły związek między procesem tworzenia wartości (wartości dodanej) i procesem podziału wartości (wartości dodanej): TPK versus neoklasyczna Marginalna Teoria Podziału (MTP) TPK i MTP jako podstawy neoklasycznej mikroekonomii TPK jako element składowy tzw. rewolucji marginalnej (subiektywistyczno-marginalnej) w ekonomii (przełom XIX/XX wieku) – początek współczesnej ekonomii

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Psychologiczna interpretacja kosztów produkcji Ekonomia neoklasyczna: J. St. Mill jako prekursor, psychologiczna interpretacja kapitału i zysku (waiting/abstinence theory of capital/profit - W.N. Senior, A. Marshall), Psychologiczna teoria pracy i płacy: W.S. Jevons, A. Marshall: koszty pieniężne vs. koszty realne

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Psychologiczna interpretacja kosztów produkcji Szkoła psychologiczna: „teoretyczna nieokreśloność” wartości dóbr produkcyjnych w teorii użyteczności sposoby przypisania wartości (użyteczności) dóbr pierwszego rzędu (konsumpcyjnych, bezpośrednich) dobrom wyższego rzędu (produkcyjnym, kapitałowym): teoria imputacji F. von Wiesera E. von Böhm-Bawerk: kapitał i zysk jako kategorie związane z rozróżnieniem dóbr teraźniejszych i przyszłych

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Statyka: określone co do ilości i cech jakościowych zasoby pracy i kapitału, technologie produkcji i koszty wytwarzania Określone ceny dóbr finalnych Nie występują zyski : hipoteza zysku zerowego Dynamika: wszystkie powyższe warunki są zmienne, a W szczególności pojawiają się nowe technologie

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Zysk (procent) jako wynagrodzenie za ryzyko Ryzyko jako immanentna cecha procesu tworzeniem kapitału (rzeczowego) i jego modernizacji (w oparciu o nowe technologie, wzorce organizacyjne, modele biznesowe itp.) Zysk jako funkcja czasu dojrzewania inwestycji Zróżnicowanie zysku pochodną zróżnicowania ryzyka

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Kapitał i zysk jako kategorie występujące w tzw. dynamice gospodarczej Zysk jako wynagrodzenie za działalność innowacyjną (Schumpeter) równowaga/statyka: brak zysków, nie występują przedsiębiorcy, produkcja wg rutynowych metod Ewolucja/rozwój/dynamika: pojawiają się innowacje i przedsiębiorcy (przedsiębiorca=innowator) Źródło zysku: różnica między społecznymi (=cenie) a indywidualnymi (w przedsiębiorstwie innowacyjnym) kosztami marginalnymi (MC) Imitacja (dyfuzja) innowacji i zanik zysków, powrót do statyki

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości TPK/MTP (jako teoria wartości) - ENC teoria produkcji i podziału – podstawy Prawo malejącej produkcyjności krańcowej czynników wytwórczych - PMPK (prawo malejących przychodów - PMP) Prekursorzy: fizjokraci i Ricardo, J. B. Clark (1847-1938 jako właściwy twórca koncepcji (The Distribution of Wealth: A Theory of Wages, Interest and Profits, 1899) Istota i warunki „działania” PMPK/PMP Optymalna ilość pracy i kapitału (innych czynników): produkt marginalny czynnika a jego „naturalne wynagrodzenie” (Clark) Uniwersalny charakter PMPK/PMP

Optymalna ilość pracy i kapitału (i innych czynników) Kapitał a wartość produktu r – rynkowo zdeterminowane wynagrodzenie jednostki kapitału (Clark: naturalna stopa procentowa /zysk) udział kapitału: suma MPK (określony bezpośrednio) Udział pracy określony rezydualnie MPK Udział L r Udział K K

Optymalna ilość pracy i kapitału (i innych czynników) Praca a wartość produktu w – rynkowo zdeterminowane wynagrodzenie jednostki pracy (Clark: naturalna płaca) udział pracy: suma MPL (określona bezpośrednio) Udział kapitału określony rezydualnie Udziały danego czynnika określone bezpośrednio i rezydualnie muszą być równe MPL Udział K w Udział L L

Neoklasyczna TPK jako teoria wartości Produkcyjny i wartościotwórczy charakter wszystkich czynników produkcji „Funkcje” produktu krańcowego/marginalnego (MP) czynnika wytwórczego MP jako miara udziału w wytworzonym produkcie (wkładu czynnika do produktu), MP jako podstawa wynagrodzenia oraz MP jako podstawa ceny rynkowej czynnika W warunkach konkurencji doskonałej, wartość (cena) dobra to suma marginalnych kosztów produkcji (i dystrybucji) Hipoteza zysku zerowego

Wartość/cena dobra, wynagrodzenie czynników oraz koszty produkcji w ujęciu neoklasycznej funkcji produkcji ENC funkcja produkcji – FP jako podstawowy model neoklasycznej teorii produkcji i podziału Definicja ogólna i neoklasyczna Ogólna: ilościowy sposób określenia związku między produktem a nakładami czynników produkcji niezbędnymi do ich wytworzenia . Charakter tych związków określa technologia wytwarzania, rozumiana jako tzw. technologia Abstrakcyjna, czyli zbiór technicznych właściwości FP: Intensywność kapitałowa technologii Zakres substytucji między cz. pr. (praca i kapitałem) Technologicznie zdeterminowane korzyści skali

Wartość/cena dobra, wynagrodzenie czynników oraz koszty produkcji w ujęciu neoklasycznej funkcji produkcji ENC funkcja produkcji – FP jako podstawowy .... Definicja ENC – właściwości ENC FP P = F(x1,x2,…xn) P = F(x1,x2,…,xn) 0 produkt nie może być ujemny P = F(K,0) = F(0,L) = F(0,0) = 0 (komplementarność czynników wytwórczych; K – kapitał. L – praca) MPK= f’K(P), MPL= f’L(P) – produkt marginalny K i L MPK  0; MPL 0 ; Produkty marginalne dodatnie (sens ekonomiczny: racjonalność gospodarowania) f’’K(P)<0, f’’L(P)<0; Prawo MPK czynników wytwórczych

Wartość/cena dobra, wynagrodzenie czynników oraz koszty produkcji w ujęciu neoklasycznej funkcji produkcji Ogólna charakterystyka ENC teorii podziału Jest ściśle związana z TPK czynników wytwórczych Ma charakter „techniczny”: udziały poszczególnych czynników w produkcie są określone przez; Zmiany ilości czynników Możliwości technologicznej zdeterminowanej substytucji między czynnikami Nie zależą od społecznych i instytucjonalnych warunków podziału W równowadze ceny dóbr równają się ich krańcowym kosztom produkcji (hipoteza zysku zerowego)

Wartość/cena dobra, wynagrodzenie czynników oraz koszty produkcji w ujęciu neoklasycznej funkcji produkcji Załóżmy, że mamy makroekonomiczną ENC FP P= f(K,L) Jeśli jest ona jednorodna stopnia pierwszego (stałe korzyści skali), to jest ona równoważna funkcji y = f(k) (F.P. Solowa); Gdzie: y=P/L (wydajność) k=K/L (techniczne uzbrojenie pracy)

Wartość/cena dobra, wynagrodzenie czynników oraz koszty produkcji w ujęciu neoklasycznej funkcji produkcji Wnioski z modelu Stopa płac zmienia się wprost proporcjonalnie do zmian w K/L. W procesie akumulacji kapitału (rozwoju) płace rosną Stopa procentowa (zysku) zmienia odwrotnie proporcjonalnie do zmian w K/L. W procesie akumulacji jednostkowe wynagrodzenie kapitału (rozwoju) spada. Nie musi to oznaczać spadku udziału kapitału w produkcie społecznym (przeciwdziałać temu może odpowiedni rodzaj substytucji między pracą i kapitałem ) oraz postęp techniczny. Podział sprawiedliwy to podział wyznaczony przez produkty marginalne pracy i kapitału (w=MPL; r=MPK) Sprawiedliwość podziału zapewnia spełnienie warunków doskonałej konkurencji (na rynkach dóbr i czynników produkcji)