RYZYKO ZAWODOWE I JEGO OCENA Dr inż. Katarzyna Boczkowska

Ryzyko - definicje Ryzyko – dobrze skalkulowana niepewność Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. ocena ryzyka - proces analizowania ryzyka wyznaczania dopuszczalności ryzyka P – prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zagrożenia, S – skutki zaistniałego zagrożenia

Ryzyko zawodowe- cele oceny ryzyka Systematyczne zbieranie informacji o zagrożeniach występujących na stanowisku pracy, Dobór odpowiednich środków ochrony do istniejących zagrożeń, Dobór odpowiednich materiałów, wyposażenia stanowisk i organizacji pracy, Ustalenie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego, Zbadanie, czy ryzyko jest na wystarczającym poziomie, Zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, Podnoszenie świadomości pracowników w zakresie bhp, zmiana postaw i zachowań pracowników.

Ryzyko zawodowe- kiedy wykonywać ocenę ryzyka? Przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, Po wprowadzeniu zmian na stanowisku pracy, Po wprowadzeniu zmian odnośnie dopuszczalnego poziomu czynników środowiska pracy, Po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochrony indywidualnej i zbiorowej, Na terenie zakładu pracownicy innych firm wykonują prace zagrażające pracownikom organizacji,

Ryzyko zawodowe- wymagania gwarantujące przeprowadzenie poprawnej oceny ryzyka Zapewnienie odpowiednich zasobów, Wyznaczenie niezbędnych osób, Określenie potrzeb szkoleniowych i przeprowadzenie szkoleń osób przeprowadzających ocenę ryzyka, Zapewnienie udziału pracowników w ocenie ryzyka zawodowego, Zapewnienie osobom przeprowadzającym ocenę niezbędnych informacji, Sporządzenie wykazu stanowisk oraz wykonanie ich analizy, Określenie sposobu informowania o ryzyku zawodowym.

Ryzyko zawodowe- algorytm Zebranie potrzebnych informacji, charakterystyka obiektu oceny ryzyka, Identyfikacja zagrożeń: Listy kontrolne, Dokumentacja techniczna, Normy określające wymagania bhp, Dokumenty pomiarów czynników środowiska pracy, Szacowanie ryzyka, Wartościowanie ryzyka, Działania korygujące, naprawcze.

Ryzyko zawodowe- metody ilościowe, jakościowe, Matryce, Grafy ryzyka, Wskaźnikowe. indukcyjne, dedukcyjne.

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Zebranie informacji potrzebnych do oceny ryzyka zawodowego Identyfikacja zagrożeń Oszacowanie ryzyka zawodowego Wyznaczanie dopuszczalności ryzyka zawodowego Czy są potrzebne działania korygujące i/lub zapobiegawcze? Opracowanie planu działań korygujących i/lub zapobiegawczych Realizacja planu Okresowe przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego Anal iza ryzy ka zaw odo weg o Ocena ryzyka zawodowego NIE TAK

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Pierwszym krokiem w procesie oceny ryzyka zawodowego jest zebranie niezbędnych informacji, dotyczących przede wszystkim: lokalizacji stanowiska prac i/lub realizowanych na nim zadań, osób pracujących na stanowisku, ze szczególnym uwzględnieniem, stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych, wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu wykonywana przez pracujące na stanowisku osoby, wymagań przepisów i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska, zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł, możliwych skutków występujących zagrożeń, stosowanych środków ochronnych, wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodowych oraz innych związanych z warunkami pracy, w tym również awarii.

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 W oparciu o zebrane informacje dokonuje się identyfikacji zagrożeń. Zagrożenie – jako stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę. Źródłem zagrożeń na stanowiskach pracy są występujące czynniki ryzyka, które można podzielić na: czynniki szkodliwe - oddziaływanie może spowodować stopniowe pogorszenie stanu zdrowia pracowników (choroba zawodowa), czynniki niebezpieczne - przyczyna natychmiastowego pogorszenia zdrowia, czynniki uciążliwe - mogące utrudniać pracę, lub obniżać zdolność do wykonywania, nie powodując jednak trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Według innego kryterium podziału, wszystkie czynniki dzielimy na: fizyczne - wibracje, hałas, promieniowanie, oddziaływanie pola elektromagnetycznego, mikroklimat, oraz czynniki mechaniczne, chemiczne - pierwiastki, związki chemiczne oraz ich mieszaniny, zarówno pochodzenia naturalnego jak i otrzymywane w wyniku syntezy chemicznej, psychofizyczne - obciążenia fizyczne (statyczne i dynamiczne), stres, biologiczne - makro i mikro-organizmy, (wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty).

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej wg PN-N-18002 Prawdopodobieństwo Ciężkość następstw Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne małe 1 Średnie 2 Prawdopodobne średnie Duże 3 Wysoce prawdopodobne duże

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali pięciostopniowej wg PN-N-18002 Prawdopodobieństwo Ciężkość następstw Mała Średnia Duża Mało prawdopodobne bardzo małe 1 małe 2 średnie 3 Prawdopodobne duże 4 Wysoce prawdopodobne bardzo duże 5

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić następująco: do następstw o małej szkodliwości zaliczane są urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy (stłuczenia, zranienie itp.), do następstw o średniej szkodliwości zalicza się choroby i urazy, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające się okresowo dolegliwości i są związane z krótkim okresem absencji, do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć, do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika, do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika, do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika.

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Ogólne zasady oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wielkości charakteryzujących narażenie Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P) Oszacowanie ryzyka zawodowego P > Pmax duże Pmax >= P >= 0,5 Pmax średnie P < Pmax małe Pmax – wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenia, ustalana na ogół na podstawie odpowiednich przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS – najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN – najwyższego natężenia). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników.

Proces oceny ryzyka wg. PN-N-18002 Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali trójstopniowej) wg PN-N-18002 Oszacowanie ryzyka zawodowego Dopuszczalność ryzyka zawodowego Niezbędne działania Duże Niedopuszczalne Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. Średnie Dopuszczalne Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego Małe Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali pięciostopniowej) wg PN-N-18002 Oszacowanie ryzyka zawodowego Dopuszczalność ryzyka zawodowego Niezbędne działania Bardzo duże Niedopuszczalne Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu akceptowalnego Duże Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych). Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego. Średnie Dopuszczalne Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego Małe Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje na tym samym poziomie. Bardzo małe Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań

Metoda JSA - Job Safety Analysis – analiza bezpieczeństwa pracy gdzie:F – częstotliwość występowania zagrożenia, O – prawdopodobieństwo zdarzenia, A – możliwości uniknięcia lub ograniczenia szkody. Parametry F, O, A szacowane są na pięciu poziomach, zaś parametr C na czterech poziomach. Częstotliwość występowania zagrożenia (F) F1: < 1 raz w roku, F2: 1 raz w roku, F3: 1 raz w miesiącu, F4: 1 raz w tygodniu, F5: codziennie, Prawdopodobieństwo zdarzenia (O) O1: nieistotne, O2: mało prawdopodobne, O3: wyobrażalne, O4: prawdopodobne, O5: zwykłe. Możliwość uniknięcia lub ograniczenia szkody (A) A1: oczywiste, A2: prawdopodobne, A3: możliwe, A4: niezbyt możliwe, A5: niemożliwe. Konsekwencja zdarzenia (C) C1: nieznaczne, nie powodujące niezdolności do pracy, C2: marginalne, krótka niezdolność do pracy, C3: poważne, dłuższa niezdolność do pracy, C4: bardzo poważne, śmierć..

P – prawdopodobieństwo konsekwencji Metoda JSA - Job Safety Analysis – analiza bezpieczeństwa pracy Wartościowanie ryzyka w metodzie JSA C - klasa konsekwencji P – prawdopodobieństwo konsekwencji P = 3 - 4 P = 5 - 7 P = 8 - 10 P = 11 - 13 P = 14 - 15 C1 1 2 3 4 5 C2 6 C3 7 C4 8 1 – 2 3 – 5 6 - 8 ryzyko pomijalne, ryzyko akceptowalne, ryzyko nieakceptowalne.

A - Czas występowania zagrożenia Graf ryzyka Szacowanie wielkości szkód (S) metodą Grafu Ryzyka S - Wielkość szkód Oznaczenie Charakterystyka S1 lekkie obrażenia lub dyskomfort S2 ciężkie lub nieodwracalne obrażenia jednej lub większej liczby osób S3 śmierć najwyżej jednej osoby S4 śmierć większej liczby osób Szacowanie czasu występowania zagrożenia (A) metodą Grafu Ryzyka A - Czas występowania zagrożenia Oznaczenie Charakterystyka A1 rzadkie do częstego A2 częste do stałego

Graf ryzyka Ocena ochrony przed zagrożeniem (G) metodą Grafu Ryzyka G - Ochrona przed zagrożeniem Oznaczenie Charakterystyka G1 efektywna przy spełnieniu pewnych warunków G2 nie dająca prawie żadnych efektów Szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanego zdarzenia (W) metodą Grafu Ryzyka W - Prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanego zdarzenia Oznaczenie Charakterystyka W1 bardzo małe W2 Małe W3 relatywnie duże

Graf ryzyka 1 – 2 - ryzyko małe, 3 – 5 - ryzyko średnie, 6 – 7 - ryzyko poważne.

Kalkulator ryzyka Wyznaczanie poziomu ryzyka za pomocą kalkulatora ryzyka

Rodzaj skutków (strata) Metod Risk Score gdzie: R – wskaźnik poziomu ryzyka, S – potencjalne skutki zagrożenia (straty spowodowane przez zdarzenie), E – ekspozycja na zagrożenie, P – prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia. S Rodzaj skutków (strata) Charakterystyka Skutki dla ludzi Straty materialne 100 poważna katastrofa wiele ofiar śmiertelnych powyżej 10 mln USD – ponad 40 mln PLN 40 katastrofa kilka ofiar śmiertelnych 1-10 mln USD – 4- 40 mln PLN 15 bardzo duża ofiara śmiertelna 100 tys. – 1 mln USD – 400 tys. - 4 mln PLN 7 duża ciężkie uszkodzenie ciała 10 – 100 tys. USD – 40 – 400 tys. PLN 3 średnia absencja 1 – 10 tys. USD – 4 – 40 tys. PLN 1 mała najwyżej udzielenie pierwszej pomocy poniżej 1 tys. USD – poniżej 4 tys. PLN

Charakterystyka ekspozycji Metod Risk Score Ocena ekspozycji na zagrożenie w metodzie Risk Score Wartość E Charakterystyka ekspozycji 10 stałe narażenie na zagrożenie 6 częste (codziennie) 3 sporadyczne (raz na tydzień) 2 okazjonalne (raz na miesiąc) 1 minimalne (kilka razy rocznie) 0,5 znikome (raz do roku) Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożenia w metodzie Risk Score Wartość P Opis Szansa w % 10 bardzo prawdopodobne 50 (1 na 2) 6 całkiem możliwe 10 (1 na 10) 3 mało prawdopodobne, ale możliwe 1 (1 na 100) 1 tylko sporadycznie możliwe 0,1 (1 na 1000) 0,5 możliwe do pomyślenia 0,01 (1 na 10000) 0,2 praktycznie niemożliwe 0,001 (1 na 100000) 0,1 tylko teoretycznie możliwe 0,0001 (1 na 1000000)

Metod Risk Score Wartość R Kategoria ryzyka Działania R < 20 Ocena ryzyka w metodzie Risk Score Wartość R Kategoria ryzyka Działania R < 20 znikome nie są potrzebne żadne działania 20 < R < 70 małe należy zwrócić uwagę 70 < R < 200 istotne potrzebna poprawa 200 < R < 400 duże potrzebna natychmiastowa poprawa R > 400 bardzo duże rozważenie wstrzymania prac

CDN… 