PROGRAM CERTYFIKOWANIA MIKROGENERACJI PV Stanisław M. Pietruszko Politechnika Warszawska Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki

Wielka Brytania 5,7 GW (Q1 2015) nowe moce: 2,3 GW w 2014, 1,5 GW w 2013, 0,8 GW w 2012 na koniec 2014 (5 GW): systemy do 4 kW - 1750 MW (35%) systemy do 50 kW - 550 MW (11%) 2350 MW = 648 000 systemów ponad 50 kW - 2700 MW (54%) Celem Wielkiej Brytanii jest pokrycie 15% krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną z użyciem OZE. Jako część tego planu, DECC szacuje moc zainstalowaną PV na 22 GW do końca dekady. 1

167 systemów – 26,88 MW URE 31.03.2015 Mikroinstalacje – OSD 31.12.2014   Tauron Dystrybucja RWE Stoen Operator PGE Dystrybucja Energa Operator Enea Operator Energoserwis SUMA Ilość instalacji w okresie 299 13 217 174 87 85 875 moc instalacji (kW) 2 026 69 1 437 1 505 451 315 5 802 ilość wytwarzanej energii (kWh) 579 573 20 416 322 659 n/a 112 482 1035 129 ilość energii oddanej do sieci (kWh) 386 762 13 162 282 244 276 826 61 093 25 657 743 261 % oddanej do sieci 66.73% 64.47% 87.47% 54.31% 71.80% Całkowita energia oddana do sieci (kWh) 1 045 744

Od 1 stycznia 2016: 300 MW - 120 000 systemów PV do 3 kW 500 MW - 75 000 systemów PV do 10 kW 250 MW – 300 MW z programu PROSUMENT 700 MW – aukcje + fundusze unijne W sumie: 1800 MW

Złe praktyki

Złe praktyki

Gaszenie pożaru w obiektach z instalacją PV Przyczyna / miejsce powstania moduł wtyczka skrzynka dc falownik instalacja pozostałe/nieznane kabel Źródło: www.pv-brandsicherheit.de (stan na 6/2012)

Photovoltaik Seminar 2008 Uszkodzenia modułów fotowoltaicznych z uwagi na przyczynę awarii (częstotliwość występowania) błędy techniczne 6% kuna 3% wiatr/sztorm 9% złośliwe uszkodzenie 3% błąd ludzki 3% opad śniegu 14% kradzież 2% pożar 2% pozostałe 32% Uderzenie pioruna, przepięcia 26% Źródło: Mannheimer Versicherung 2010 02_PV_Schaeden.ppt 2008

Photovoltaik Seminar 2008 Uszkodzenia modułów fotowoltaicznych z uwagi na przyczynę awarii (wartość wypłaconych odszkodowań) błąd techniczny 1% pożar 26% błąd ludzki 1% złośliwe uszkodzenie 1% wiatr/ sztorm 25% grad 3% kradzież 8% Uderzenie pioruna, przepięcie 14% pozostałe 9% opad śniegu 12% Źródło: Mannheimer Versicherung 2010 02_PV_Schaeden.ppt 2008

Program Certyfikacji Mikrosystemów OZE Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki w trosce o wysoką jakość i bezpieczeństwo działania systemów PV, proponuje stworzenie Programu Certyfikacji Mikrosystemów OZE (PCM)

Takie programy są powszechnie stosowane w innych krajach Takie programy są powszechnie stosowane w innych krajach. Przykładem jest Microgeneration Certification Scheme w Wielkiej Brytanii, którego wprowadzenie odbiło się pozytywnym echem w branży mikrogeneracji i przyniosło widoczne efekty na rynku. Rząd Wielkiej Brytanii, aby zachęcić do instalowania sprawdzonych, działających i wydajnych systemów OZE, zdecydował, że o taryfę stałą mogą ubiegać się jedynie systemy wykonane przez firmy mające znak MCS.

Cele i zadania Programu Certyfikacji Mikrosystemów PCM ma być programem przyznawania znaku jakości firmom instalującym małe systemy fotowoltaiczne. Celem PCM jest budowa zaufania klientów oraz wspieranie solidnych standardów branżowych.

PCM opracuje podręcznik projektowania i instalowania systemów PV, w którym przedstawione zostaną procedury instalacyjne oraz dokumenty systemowe, które pomogą w uporządkowaniu procesu inwestycyjnego oraz zapewnią dobrą i bezpieczną pracę. Na tej podstawie przygotowane zostaną wymagania dla firm zaangażowanych w proces inwestycyjny tych systemów.

Sposób uzyskania certyfikatu PCM Każda firma instalacyjna chcąc otrzymać znak jakości musi budować systemy PV zgodnie z obowiązującymi standardami a w całym procesie budowy powinna stosować dobre praktyki, aby w sposób powtarzalny instalować systemy PV na tym samym wysokim poziomie jakości.

Firmy chcące potwierdzić swoją rzetelność w realizacji inwestycji znakiem PCM będą mogły wystąpić do jednostki certyfikującej o przeprowadzenie audytu. Audytor z jednostki certyfikującej zbada działania wykonawcy w następujących obszarach: przestrzegania procedur, stosowania odpowiedniej jakości komponentów, dokumentacji procesu instalacji i inwestycji, jakości pracy systemu.

Źródłem wiedzy o w.w. obszarach będzie zarówno dokumentacja sporządzona zgodnie ze standardami PCM, jak i sprawdzenie jej poprawności. Wszelkie kryteria stosowane w ich ocenie zostaną oparte na zatwierdzonych i obowiązujących normach prawnych. Audytor przeanalizuje działania firmy realizującej inwestycję począwszy od etapu wizyty u klienta, projektowania instalacji, skończywszy na pomiarach działania zainstalowanego systemu.

Wykonawca będzie zobowiązany dostarczyć kompletną dokumentację podręcznika projektowania i instalowania systemów PV wydanego przez PCM, poświadczoną przez projektantów, uprawnionych instalatorów oraz kontrolerów pracujących przy realizacji inwestycji. Wyżej wymienieni będą zobligowani do złożenia oświadczenia, że posiadając odpowiednią wiedzę i zachowując staranność podczas prowadzenia swoich prac, poświadczają spełnienie odpowiednich norm w zakresie swoich kompetencji.

Standardowe procedury, formularze i programy, które składają się na system zarządzania jakością przyczyniają się do spójności działań i identyfikowalności instalatora. Wdrożenie Systemu Zarządzania Jakością oznacza wykonywanie zgodnie z planem poszczególnych etapów pracy i zadań realizowanych w ramach tych etapów. Planowe działanie pozwala na zwiększenie efektywności i na obniżenie kosztów poszczególnych prac. Tak więc SZJ jest budowany poprzez określenie etapów realizacji i procedur, których należy przestrzegać. SZJ jest zbiorem „procedur operacyjnych" firmy.

Ze względu na to, że podstawą poprawnego działania każdego systemu fotowoltaicznego jest stosowanie wysokiej jakości komponentów i montażu, firma ubiegająca się o uzyskanie znaku jakości PCM będzie zobligowana do korzystania z certyfikowanych komponentów i instalatorów PV. Ich zbiór będzie oparty na istniejących i uznawanych normach oraz certyfikatach oraz powszechnie dostępny. Stosowanie certyfikowanych komponentów już na etapie projektowania inwestycji w znacznym stopniu niweluje ryzyko awarii oraz nietrwałości systemu PV.

Konkluzja Cały proces certyfikacji firm instalujących, będzie uporządkowaniem obowiązujących norm i schematem ich przestrzegania. Sprawdzenie przestrzegania tych norm przez akredytowane jednostki certyfikujące jest wieńczone przyznaniem znaku jakości PCM, które zapewniają konsumenta o wysokiej jakości komponentów i świadczonych usług.

Rekomendacje Aby uniknąć negatywnego postrzegania i w efekcie kompromitacji fotowoltaiki, konieczne jest zapewnienie instalacji systemów PV z użyciem komponentów wysokiej, potwierdzonej uznawanym powszechnie certyfikatem jakości oraz odbiór końcowy zgodny z procedurami normy IEC 62446. Instalacje systemów PV muszą być wykonywane przez instalatora posiadającego certyfikat Urzędu Dozoru Technicznego (UDT).

Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki opracowuje dokumentacje do takiego programu. W szkoleniach „Certyfikowany Instalator” organizowanych przez PTPV wiele czasu poświęca się systemowi zarządzania jakością.

Niezbędne jest przetestowanie procedur inwestycyjnych, prawnych, ekonomicznych, społecznych i technicznych, związanych z warunkami inwestowania i działania systemów PV. Wykorzystując program NFOŚiGW Prosument, należy stworzyć mechanizm, dzięki któremu zbadane zostałyby wymienione problemy.

Wiąże się to z wprowadzeniem monitoringu on-line jako obowiązkowego elementu systemów PV. Byłby on gwarantem wysokiej jakości ich wykonania, przyznawania premii dotacyjnych tylko inwestycjom o potwierdzonej jakości, ochrony beneficjentów przed nierzetelnymi wykonawcami, ochrony NFOŚiGW przed nierzetelnymi beneficjentami, a także dałoby możliwość prowadzenia rejestru efektu ekologicznego na potrzeby NFOŚiGW.

Zapewnienie wysokiej jakości pracy systemów PV poprzez monitorowanie pracy systemów i ocena ich wydajności Postulujemy potrzebę wprowadzenie obowiązkowego zainstalowania monitoringu pracy systemu PV i uzależnienie premii dotacyjnej od jakości pracy instalacji po kilku latach.

Monitoring jako obowiązkowy element realizowanych instalacji PV byłby gwarantem: wysokiej jakości ich wykonania, przyznawania premii dotacyjnych tylko inwestycjom o potwierdzonej jakości odpowiednimi wskaźnikami, ochrony beneficjentów przed nierzetelnymi wykonawcami, ochrony NFOŚiGW przed nierzetelnymi beneficjentami, prowadzenia rejestru efektu ekologicznego na potrzeby NFOŚiGW

Postulaty PTPV obawiając się negatywnego postrzegania i efekcie kompromitacji fotowoltaiki w przypadku niepowodzenia ww. programów, uważamy za konieczne: zapewnienie wysokiej jakości pracy systemów PV z komponentów wysokiej, potwierdzonej uznawanym powszechnie certyfikatem jakości oraz poprzez odpowiedni odbiór a następnie wykonanie instalacji systemów przez instalatora certyfikowanego w UDT, monitorowanie pracy systemów i ocena ich wydajności informacja i edukacja społeczeństwa o zaletach i efektach wdrażania tych programów S. M. Pietruszko Energetyka Słoneczna Warszawa, 26.01.2011

PCM – Program Certyfikacji Małych Systemów PCM - program przyznawania znaku jakości, mówiącym o wysokiej jakości wykonania systemu z wysokiej jakości komponentów i przestrzeganiu przez firmę procedur i norm branżowych. PCM jest jest uporządkowaniem obowiązujących norm i schematem ich przestrzegania Znak jakości PCM które zapewnia konsumenta o wysokiej jakości systemów oraz świadczonych usług Gwarancja realizacji inwestycji zgodnie z jej założeniami, a w następstwie zapewnienie bezpieczeństwa oraz najwyższej jakość usług. Instalacje ze znakiem jakości PCM mogą brać udział w taryfie gwarantowanej Feed-in.

Przykład elementów procedur operacyjnych (1) Procedura zbierania danych do projektu, formularz ofertowy. Dane do oferty wstępnej Dane z wizji lokalnej . Wzór oferty. Wzór umowy z klientem. Procedura wyboru narzędzi programowych, które mają być używane do projektowania systemu PV. Procedura zakupów i kontroli dostarczanych komponentów systemu PV. Procedura wykonania instalacji systemu PV: projekt, uzgodnienia, montaż. Procedura odbioru systemu PV Procedura aktualizacji SZJ w tym dokumentów w nim stosowanych

Przykład elementów procedur operacyjnych (2) Inne dokumenty, które powinny być zawarte w SZJ m.in.: Wykaz przepisów krajowych związanych z budową systemu PV: normy techniczne, przepisy budowlane i przewodniki branżowe. Instrukcje producentów dla każdego z produktów fotowoltaicznych zainstalowanych przez firmę. Wykaz dokumentów do przekazania klientowi w tym dotyczących prac utrzymaniowych. Gwarancja dobrego wykonania z określonymi warunkami gwarancji. Zasady ochrony zdrowia i bezpieczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki systemów fotowoltaicznych (np. powstawanie łuku elektrycznego i innych niż przy napięciu przemiennym zasad dotyczących zagrożeń pożarowych.)

Przykład elementów procedur operacyjnych (3) Inne dokumenty objęte SZJ, które mogą być używane: Wykaz przyrządów (w tym numery seryjne), które wymagają kalibracji, kto jest odpowiedzialny za to że sprzęt jest skalibrowany w terminie, harmonogram kalibracji. Zapisy szkoleń pracowników - przydatne do ustalenia, kto jest właściwie przygotowany do realizacji danej procedury i do ustalenia ścieżki rozwoju umiejętności pracowników, tak aby odpowiednio ich motywować do realizacji planu pracy. Procedura reklamacji i dziennik reklamacji (niezależnie od tego czy są uzasadnione czy nie), aby zarejestrować problemy, nawet pojedyncze przypadki i wiedzieć w jaki sposób zostały one rozwiązane.

System zarządzania jakością – Plan Jakości SZJ – dobre praktyki Każda firma powinna opracować własny SJZ SZJ powinien zawierać zakres odpowiedzialności personalnej dla poszczególnych procedur Po wdrożeniu warto dokonywać okresowego przeglądu działania systemu Weryfukacja unikania popełnianych wcześniej błędów Sprawdzenie zmian w przepisach i obowiązujących normach Popawa jakości pracy i współpracy z podwykonawcami System zarządzania jakością – Plan Jakości

Obsługa Klienta - Podstawy Klient powinien być świadomy i rozumieć etapy procesu instalacji Wszystkie etapy procesu powinny być udokumentowane Tworzona dokunentacja powinna być zrozumiała dla Klienta Kluczowe punkty powinny być wyjaśnione ustnie Kontynuacja projektu uzależniona od akceptacji Klienta (w tym akceptacji kosztorysu)

Sprzedaż systemu PV (1) Reklama Szkolenie personelu Przedsatwienie oferowanych produktów i usług w sposób obiektywny nie wymuszającej wykonania usług Informacja o wydajności wystemu uzględniająca nasłonecznienie lokalizacji i uwzględniać warunki zacienienia Szkolenie personelu Szkolenie do poziomu umożliwiającym szczegółowe przedstawienie systemu lub doradzenie wymaganej modernizacji, oraz ocenienie charakterystyki „energetycznej budynku” Moduł dotyczący technik sprzedaży w celu uniknięcia niewłaściwej taktyki (np zbyt silna presja)

Sprzedaż systemu PV (2) Podstawowe zasady pracy sprzedawcy Podczas pierwszego spotkania nie może wywierać presji dotyczącej podpisania umowy. Podczas pierwszej wizji lokalnej nie może pozostawać na obiekcie dłużej niż przez 2 godziny (przegląd, pomiary itp.). W początkowej fazie procesu sprzedaży nie może przyjąć zapłaty. Musi poinformować klienta o procesie sprzedaży, w tym o warunkach odstąpienie od umowy po jej podpisaniu. Musi poinformować klienta o wszelkich potrzebnych pozwoleniach lub zezwoleniach (np. pozwolenia na budowę, podłączenie do sieci) przed rozpoczęciem instalacji aby było jasne, kto jest odpowiedzialny za ich uzyskanie. Musi rzetelnie oszacować przewidywaną wydajność systemu PV.

Kosztorys i umowa – szacowanie wydajności energetycznej (1) Kosztorys podstawą realizacji inwestycji Jasne i zrozumiałe zapisy umowy, zawierające wszystkie niezbędne informacje Oszacowanie rocznej wydajności energetycznej oferowanego systemu Określenie jaki procent wytworzonej energii może stanowić samo-konsumpcję a jaki musi być odprowadzony do sieci Wyjaśnienie kluczowych czynników wydajności (klimat, zacienienie, temparatura, etc.)

Kosztorys i umowa – szacowanie wydajności energetycznej (2) Inne informacje, które powinny być dostarczane klientowi na etapie zapytania ofertowego to: Wyjaśnienie wszelkich dostępnych zachęt finansowych (np. dotacje, itp.). Info w tym zakresie dostępne są w Polskim Towarzystwie PV. Uzyskany stosunek ceny do jakości proponowanego systemu, wraz z informacją jakie elementy mogą wymagać wymiany w okresie eksploatacji systemu i przybliżony koszt tej wymiany. Lista wszystkich głównych komponentów, które zostały dostarczone, w tym ich marka, model i numer seryjny. Dane te są szczególnie istotne ze względu na gwarancję bezawaryjnej pracy systemu PV. Przewidywany czas trwania procesu instalacji. Dopuszczalne możliwe przedłużenie czasu instalacji (w zależności od lokalnych przepisów i praktyk).

Kosztorys i umowa – szacowanie wydajności energetycznej (3) Czego można oczekiwać w czasie instalacji? Rusztowania. Wszystkie inne wymagane usługi (np. zasilanie). Magazyn dla bezpiecznego przechowywania sprzętu przed montażem. Formy płatności, które są dopuszczalne i terminy płatności. Inne uwarunkowania, jeśli istnieją. W przypadku zmian w specyfikacji, jeśli są one małe muszą być uzgodnione z klientem na piśmie. W przypadku dużych zmian w specyfikacji przez którąkolwiek ze stron musi być przygotowana nowa specyfikacja i praca może być kontynuowana po jej obustronnym zaakceptowaniu.

Wykonanie prac Każdy etap instalacji można kontynuować dopiero po pisemnej akceptacji kosztorysu Instalacja nie może być rozpoczęta dopóki instalator nie uzyska wszystkich niezbędnych pozwoleń i certyfikatów koniecznych do instalacji systemu PV Instalator odpowiedzialny jest wobec klienta za jakość i poprawność wszelkich prac podwykonawców Klienci i ich wymagania muszą być zawsze traktowane z szacunkiem Należy zachować środki ostrożności, tak aby zminimalizować hałas, zakłócenia lub uszkodzenia mienia Klient musi zostać poinformowany o wszelkich kwestiach dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa

Testy końcowe, uruchomienie i przekazanie do użytkowania (1) Proces instalacji kończy się etapem testowania i uruchamiania. Kopia wyników testów musi być dostarczona klientowi. Po uruchomieniu systemu, instalator wystawia klientowi certyfikat, który musi zawierać następujące dane: Adres nieruchomości. Dane kontaktowe instalatora. Typy i numery seryjne zainstalowanych urządzeń. Datę oddania systemu PV do eksploatacji. Moc znamionową systemu PV. Szacunek rocznej wydajności energetycznej systemu PV. Okres gwarancji udzielony przez instalatora. Gwarancje producenta dla modułów PV i inwertera, oraz dane kontaktowe serwisów dostawców tych komponentów.

Testy końcowe, uruchomienie i przekazanie do użytkowania (2) Deklaracja: „Systemu PV, o określonych powyżej parametrach, został dostarczony, zainstalowany zgodnie z obowiązującymi przepisami i uruchomiony przez <Identyfikator instalatora> <Firma> , który odpowiada za jego projekt, wykonanie oraz właściwą instalację elektryczną w zakresie opisanym powyżej i określonym w załączonej dokumentacji. Oświadczam, że posiadam wymagane uprawnienia i umiejętności oraz, że dołożyłem należytej staranności przy wykonaniu projektu, montażu oraz testowaniu systemu PV oraz, że w dniu uruchomienia i przekazania do użytkowania ww. system PV został sprawdzony i uznany za bezpieczny, funkcjonalny i gotowy do produkcji energii elektrycznej zgodnie z przyjętymi założeniami".

Gwarancja i serwis Gwarancja zapewnieniem Klienta o wsparciu w przypadku jakichkolwiek problemów z systemem PV Propozycja podpisania umowy serwisowej Pozostawienie kopii instrukcji opisującej wymagania dotyczące konserwacji systemu Przejrzysta procedura reklamacyjna i poinformowanie o niej Klienta Formularz satysfakcji Klienta narzędziem do monitorowania jego zadowolenia

Dokumentacja prac (1) Formularz ofertowy Dane początkowe oczekiwane od Klienta: 1. Adres inwestora. 2. Adres lokalizacji systemu. 3. Rodzaj budynku w lokalizacji systemu. 4. Ograniczenia formalne związane z budową (np. ochrona zabytków). 5. Układ działki/domu z orientacją geograficzną. 6. Plan dachu/poddasza z określeniem orientacji na południe lub dach z odchyleniem zachodnim / wschodnim, określenie typu poszycia i w miarę posiadanych danych cechy techniczne.(pożądane jest zdjęcia poszycia - szczególnie jeśli chodzi o profile blachy lub dachówki). 7. Profil energetyczny odbiorcy i oczekiwana wydajność systemu. 8. Nazwa operatora sieci dystrybucyjnejj. 9. Zakładane nakłady inwestycyjne.

Dokumentacja prac (2) Formularz ofertowy Podczas wizji lokalnej wykonuje się pomiar dachu z miarką lub instrumentem laserowym i określa się: 10. Obszar powierzchni dachu dostępny dla generatora PV. 11. Orientację dachu w stronę słońca. 12. Możliwe zacienienie generatora PV przez sąsiednie budynki, anteny, kominy lub inne obiekty. 13. Możliwość dodatkowego obciążenia dachu. Sprawdzenie projektu konstrukcji dachu i budynku. 14. Stan instalacji odgromowej i uziemiającej oraz istniejące zabezpieczenia 15. Miejsca do montażu skrzynki rozdzielczej generatora, falownika i punkt dołączenia do sieci. 16. Istnienie innych instalacji np. solarnych. 17. Stanowisko inwestora (akceptacja) dotyczące zakresu zmian wynikających z budowy systemu PV.

Dokumentacja prac (3) Oferta przygotowana na podstawie formularza ofertowego oraz wizji lokalnej Certyfikat weryfikujący system PV: Wyniki testów Deklaracja dobrego wykonania Umowa z Klientem: Kosztorys oraz warunki realizacji. Gwarancja wykonania. Odpowiedzialność za wykonanie przedmiotu umowy.

Wzory dokumentów: Formularz ofertowy (1)

Wzory dokumentów: Formularz ofertowy (2)

Wzory dokumentów: Oferta na wykonanie mikro/małego systemu fotowoltaicznego

Wzory dokumentów: Umowa (1)

Wzory dokumentów: Umowa (2)

Wzory dokumentów: Umowa (3)

Wzory dokumentów: Certyfikat weryfikujący (1)

Wzory dokumentów: Certyfikat weryfikujący (2)