Veblen i jego teoria klasy próżniaczej Autorzy: Justyna Kananowicz, Gosia Łoś, Basia Pączek

Thorstein Veblen ( )  ekonomista i socjolog amerykański pochodzenia norweskiego  Doktor filozofii na uniwersytecie w Yale  Stypendysta Cornell University  1891 objęcie stanowiska wykładowcy ekonomii na University of Chicago  1899 Teoria klasy próżniaczej (The Theory of the Leisure Class), podstawowe dzieło instytucjonalizmu  1904 Teoria działalności przedsiębiorczej (The Theory of Business Enterprise) szersze ukazanie doktryny ekonomicznej Veblena  Chciał zburzyć cała strukturę i od nowa z ekonomii, antropologii, socjologii, psychologii i historii zbudować jednolita naukę społeczną

Odniesienia Veblena do teorii klasycznej  Klasycy bez dowodu wnioskowali, ze równowaga jest czymś dobrym i ze wyniki działania rynków w stanie równowagi są społecznie korzystne  Teoria ortodoksyjna- teorią teleologiczna, bo sugerowała, że gospodarka dąży do jakiegoś celu, który nie był osiągany empirycznie, lecz był dany przed rozpoczęciem analizy  ‘melioratywny trend’- harmonia w systemie gospodarczym, czyli założenie, na którym była oparta teoria ortodoksyjna  ‘przeddarwinowska’- nie przyznawała, że gospodarka podlega stałym zmianom i ewolucji, tylko koncentrowała się na jej statycznych aspektach

Odniesienia Veblena do teorii klasycznej  Veblen uważał, że ekonomiści powinni nie tylko badać kształtowanie się cen i alokacje zasobów, ale i zwrócić uwagę na czynniki które uważają za stałe  Odrzucał założenie o idealnie konkurencyjnych rynkach jak tez myśl, że rynki pod biznesową kontrolą będą przynosić społecznie korzystne wyniki  Teoria ortodoksyjna była oparta na założeniu, że ludźmi kieruje pragnienie maksymalizacji przyjemności i minimalizacji cierpienia

Analiza kapitalizmu w kontekście odwołań do innych teorii  Wytłumaczenie panującej kultury wymaga ewolucyjnego podejścia, bo każdą kulturę można zrozumieć tylko na tle jej przeszłości  Instynkty- są to stosunkowo stałe podstawowe cechy zachowania się ludzi: instynkt rodzicielski, instynkt dobrej roboty, bezinteresowna ciekawość, zachłanność.  Nie ma możliwości osiągnięcia równowagi ze względu na cykl koniunkturalny  Zrodzona w kapitalizmie rywalizacja we wzorcach konsumpcji potrafi wywołać napięcia w systemie i niezadowolenie klas pracujących  Sposób w jaki działa system kapitalistyczny doprowadza do ostentacyjnej konsumpcji i marnotrawstwa

Klasa prózniacza  Część społeczeństwa która uznaje kulturę pieniądza  Rekrutuje się z ludzi, którzy kiedyś zdobyli powodzenie finansowe, posiadaja wieć najprawdopodobniej wyjątkowo silne cechy łupieżcze  Sprytne manewry i oszukańcze manipulacje są najskuteczniejszym sposób gromadzenia bogactw  Selektywna adaptacja do klasy próżniaczej dokonuje się bez przerwy  Klasa, której bogactwo zapewnia wolność od nacisku konieczności gospodarczych, istotnych dla innych klas  Przejawia instynktowny opór przeciwko zmianom uznanych sposobów postępowania i myślenia, dający się przełamać tylko pod silnym naciskiem rzeczywistości

Funkcje klasy próżniaczej  Konserwatyzm jest główną cecha, uznawaną przez społeczeństwo za ‘przyzwoitą’  Opóźnia nie tylko rozwój gospodarczy, ale i duchowy w całej społeczności  Oddziaływuje negatywnie na społeczeństwo poprzez: - ustanawianie konsumpcji na pokaz jako wyznacznik wysokiej pozycji - nierówny podział bogactwa i środków utrzymania, na których opiera się samo istnienie tej klasy  Cecha pozytywna: ma możliwość zachowania cech przodków dzięki mniejszym zmianom zachodzącym w tej klasie

Podział instytucji i zawodów: pieniężne  Pieniężne- związane z biznesem, czyli opierające sie na zasadach łupieżczych i pasożytniczych  Zawody wykonywane przez klasę próznizczą wpływają na podtrzymanie i umocnienie pewnych łupieżczych zawodów i skłonności  Stosunek o charakterze grabieżczym- zmiany w produkcji wymagają wprowadzenia zmian w systemie zawłaszczania, a klasy posiadające są zainteresowane takim podziałem dóbr, aby to oni osiągali największe efekty w zawłaszczaniu prywatnego zysku  Ważna funkcja społeczna polegająca na kształtowaniu właściwego procesu produkcyjnego poprzez ustanowienie instytucji zabezpieczajacych posiadanie

Podział instytucji i zawodów: produkcyjne  Dotyczą przemysłu technicznego  Zawody produkcyjne mają niższy prestiż niż zawody finansowe  Instynktami sprzyjającymi pracy w tym zakresie są: instynkt rodzicielski, instynkt dobrej roboty, bezinteresowna ciekawość  Na nich spoczywa w głównej mierze konieczność zajmowania się sprawami całej społeczności i rozstrzygania o nich  Praca produkcyjna jako dziedzina pogardzana przez klase próżniaczą

Podsumowanie  Teorie ekonomiczne Veblen traktował podważając słuszność podstawowych tez ekonomi neoklasycznej.  Czyniąc rozróżnienie między zajęciami pieniężnymi a przemysłowymi Veblen wskazywał na konflikt, który istnieje między światem interesu a światem przemysłu.  Dowodził, że zachowania człowieka nie zawsze są racjonalne, nie zawsze są oparte na rachunku korzyści i strat. Jak słusznie zauważył problemów konsumpcji nie można rozpatrywać w kategoriach jednostki ludzkiej w odniesieniu do pojedynczego, izolowanego konsumenta, lecz do większej grupy społecznej.