MSG Teorie Handlu

Teorie handlu międzynarodowego Teorie przedklasyczne psychozy lęku przed brakiem towaru dogmat słusznej ceny koszty produkcji cena rynkowa doktryna merkantylizmu monetaryzm(bulionizm) merkantylizm właściwy (zagraniczny pieniądz, w tym złoto i srebro)  Teoria kosztów absolutnych Teoria kosztów względnych (komparatywnych) Teoria Heckschera-Ohlina Nowe teorie handlu międzynarodowego model luki technologicznej cykl życia produktu modele handlu oparte na nowej teorii wzrostu

Po co są teorie handlu? Teorie handlu wyjaśniają, dlaczego kraje powinny uczestniczyć w handlu międzynarodowym. W związku z tym starają się odpowiedzieć na wiele pytań, z których najważniejsze to: Jakie są przyczyny handlu? Co decyduje o strukturze handlu? Na czym polegają korzyści z handlu?

Merkantylizm Źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się bilansu handlowego i bilansu szerzej rozumianej wymiany gospodarczej z zagranicą monetaryzm (bulionizm) merkantylizm właściwy (zagraniczny pieniądz, w tym złoto i srebro)

Teoria kosztów absolutnych Zgodnie z teorią kosztów absolutnych podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i zarazem źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania (mierzonych w ujęciu klasyka, twórcy teorii A.Smitha nakładami pracy).   Teoria opiera się na tym, że jeśli w pewnych warunkach określony kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje absolutną przewagą) w produkcji towaru X, a zarazem jest mniej efektywny niż inny kraj B (nie dysponuje nad tym krajem absolutną przewagą) w produkcji towaru Y, to oba kraje mogą osiągnąć korzyści wskutek rozwoju międzynarodowej wymiany. Stanie się tak pod warunkiem, że kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru X, w przypadku którego dysponuje absolutną przewagą, podczas gdy kraj B eksportuje całość lub część produkcji towaru Y (A.Smith 1723-1790)

Teoria kosztów absolutnych c.d. Innymi słowy o korzyściach w handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji między krajami (A.Smith, Bogactwo narodów). Podstawą takiego dowodu było założenie, że każdy kraj potrafi wyprodukować jakiś towar taniej, czyli zużywając mniej pracy, niż jego partnerzy. Inaczej mówiąc każdy kraj ma przewagę absolutną w wytwarzaniu jednego lub więcej towarów. W związku z tym będzie odnosił korzyści, specjalizując się i eksportując te, które produkuje taniej (bardziej wydajnie) od pozostałych uczestników oraz importując te, w których jego koszty są wyższe (a wydajność mniejsza) niż za granicą.

Teoria kosztów absolutnych c.d. Nakłady pracy Polska Hiszpania 1h 10l. piwa 4l. piwa 2l. wina 8l. wina 2h 12l. trunków Relacja wymienna 1l. piwa = 0,2l. wina 1l. wina = 5 l. piwa 1l. piwa = 2 l. wina 1l. wina = 0,5l. piwa Rozpoczęcie specjalizacji 20l. piwa 16l. wina Korzyści +8l. trunku +4l. trunku Chęć do wymiany 1l. piwa > 0,2l. wina 1l. wina > 0,5l. piwa Przykładowa wymiana 1l. piwa = 1l. wina Całkowite zasoby po wymianie 12l. piwa 8l. piwa

Przydatność teorii kosztów absolutnych? Czy we współczesnej gospodarce teoria ta może wyjaśniać przyczyny handlu? W rzeczywistej gospodarce absolutne różnice w kosztach produkcji najlepiej widać w dziedzinach produkcji, które są uzależnione od warunków naturalnych. Produkcja paliw wymaga mniejszych nakładów w krajach dysponujących złożami (ilość zasobów, koszty, łatwość wydobycia, itp.), Produkcja np. owoców cytrusowych wymaga mniejszych nakładów w krajach leżących w strefie klimatu ciepłego, Łowienie ryb wymaga mniejszych nakładów w krajach mających dostęp do mórz i oceanów (specjalne strefy rybołówstwa, specjalne strefy ekonomiczne)

Struktura światowego eksportu towarowego w %

Teoria kosztów komparatywnych Zgodnie z tą teorią możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. Także wtedy gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji I rozwoju handlu jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. (1772-1823) Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, aby w warunkach dysponowania przez kraj A absolutną przewagą nad krajem B w produkcji obydwu towarów, specjalizował się on w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tj. tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B, mierzona nakładami pracy, jest stosunkowo największa lub brak przewagi jest stosunkowo najmniejszy. Jednocześnie kraj B powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu. Inaczej rzecz ujmując zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie, w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym. Decydujące znaczenie dla rozwoju handlu ma przewaga względna, czyli stosunek kosztów realnych poszczególnych towarów w obu krajach. Jeżeli nie jest on jednakowy, handel i specjalizacja przynoszą korzyści niezależnie od tego, czy produkujemy wszystkie towary taniej (drożej) od zagranicy

Nakład pracy Hiszpania Polska 8h 10h 1l. Wina 1l. Piwa 3h 2h Przyjmujemy, że miesięczne zapotrzebowanie to 4 litry trunków 16h 20h 2l. Wina 2l. Piwa 6h 4h 36h 4l. Trunków 4l. trunków Relacje wymienne Piwo = 1,25 wina Wino = 0,8 piwa Piwo = 0,66 wina Wino = 1,5 piwa Rozpoczęcie specjalizacji (pozostajemy przy założeniu potrzeby wytworzenia 4l.trunku) Wino 8h x 4l. = 32h (brak produkcji) Piwo 2h x 4l. = 8h Korzyści +4h +2h Perspektywa wymiany Wino > 0,8 piwa Piwo > 0,66 wina Możliwa wymiana 1l. Wina = 1l. Piwa 0,8l. Wina = 0,9l. Piwa 0,7l. Wina = 0,85l. Piwa

Teoria kosztów komparatywnych c.d. Nakłady Hiszpania Polska 8h 10h 1l. Wina 1l. Piwa 3h 2h 1h = 0,125l. Wina 1h = 0,1l. Piwa 1h = 0,333l. Wina 1h – 0,5l. piwa Po rozpoczęciu specjalizacji uwzględniając pełne wykorzystanie czynników produkcji Wino +4h = 0,5l. Wina (brak produkcji) Piwo +2h = 1l. piwa

Teoria kosztów komparatywnych c. d Teoria kosztów komparatywnych c.d. Polska i Hiszpania posiadają 1h pracy, w trakcie której mogą wytworzyć określoną ilość wina i piwa Nakłady Hiszpania Polska 1h 8l. wina 4l. piwa 2l. wina 3l. piwa Relacje wymienne Wino = 0,5 piwa Piwo = 2 wina Wino = 1,5 piwa Piwo = 0,66 wina Rozpoczęcie specjalizacji i wymiany handlowej w relacji 1l. Wina = 1l. Piwa. Wykorzystując 1h pracy Hiszpania produkuje 16l. Wina, a Polska 6l. Piwa. Produkt Produkcja Konsumpcja Eksport Import import Wino 16 13 -3 - 3 +3 Piwo 6 korzyści +4 +1

Teoria kosztów komparatywnych c.d. Liczba godzin potrzebnych do wyprodukowania towaru Produkt Polska Czechy Telewizor 40 30 Radioodbiornik 20 10 Który kraj posiada absolutną przewagę w produkcji telewizorów? Który kraj posiada absolutną przewagę w produkcji radioodbiorników? Który kraj posiada względną przewagę w produkcji telewizorów? Który kraj posiada względną przewagę w produkcji radioodbiorników?

Teoria kosztów komparatywnych c.d. Liczba godzin potrzebnych do wyprodukowania towaru Produkt Polska Czechy Telewizor 40 30 Radioodbiornik 20 10 Wynagrodzenie: 1h pracy 1/40 telewizora 1/30 telewizora Wynagrodzenie: 1h pracy 1/20 radioodbiornika 1/10 radioodbiornika Relacja wymienna 1T=2R 1T=3R Możliwa wymiana 1T=2,5R Zatem: Płaca w Czechach wynosi 1/25 telewizora (1/10R * 1T/2,5R) Płaca w Polsce stanowi 62,5% stawki w Czechach (1/40 : 1/25) Nakłady w Polsce są większe o 33% (40:30) – przy produkcji telewizorów Nakłady w Polsce są większe o 100% (20:10) – przy produkcji radioodbiorników I dlatego: Polska może konkurować dzięki niższej płacy, natomiast Czechy dzięki wyższej wydajności pracy (niższym nakładom pracy)

Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym Wyszczególnienie Polska Hiszpania Piwo Wino Nakład pracy (godz./jedn.) Płaca/godz. Koszt pracy Ogólny koszt 1 10 zł (2,86 euro) 10 zł 13,34 zł 2 20 zł 26,67 0,9 8 euro (28 zł) 7,20 euro 9,60 euro 0,4 8 euro 3,20 euro 4,27 euro Kurs walutowy 1 euro = 3,5000 zł 1 zł = 0,2857 euro Koszt w zł Koszt w euro 3,81 euro 26,67 zł 7,62 euro 33,60 zł 14,95 zł Założenie: koszty pracy stanowią ¾ całkowitej ceny obu produktów

Teoria Ricarda w ujęciu pieniężnym Wyszczególnienie Polska Hiszpania Piwo Wino Nakład pracy (godz./jedn.) Płaca/godz. Koszt pracy Ogólny koszt 1 10 zł (2,86 euro) 10 zł 13,34 zł 2 20 zł 26,67 0,9 8 euro (28 zł) 7,20 euro 9,60 euro 0,4 8 euro 3,20 euro 4,27 euro Kurs walutowy 1 euro = 3,5000 zł 1 zł = 0,2857 euro Koszt w zł Koszt w euro 3,81 euro 26,67 zł 7,62 euro 33,60 zł 14,95 zł Założenie: koszty pracy stanowią ¾ całkowitej ceny obu produktów Co by było (przy pozostałych warunkach niezmienionych), gdyby: Płaca w Hiszpanii wzrosła do 14,3 euro za godzinę Kurs euro w złotych osiągnął poziom 1 euro = 6,5 zł

Założenia i uproszczenia (teorie klasyczne w „czystej” postaci) Gospodarka składa się z 2 krajów, 2 towarów i 1 czynnika produkcji, Nie występują koszty transportu i koszty transakcji w handlu, Nie występuje pieniądz, a zatem płace, kurs walutowy i inne kategorie pieniężne, Praca jest doskonale mobilna w kraju i niemobilna w skali międzynarodowej, Przychody są stałe niezależnie od skali produkcji, Zasoby pracy podobnie jak wydajność nie zmieniają się w czasie, W handlu międzynarodowym nie występują żadne ograniczenia, a na wszystkich rynkach panuje doskonała konkurencja

Koszt komparatywny Koszt komparatywny jest to koszt wytworzenia jednostki dobra wyrażony w jednostkach innego dobra

Teoria obfitości zasobów (Eli Heckscher i Bertil Ohlin) Twierdzenie H-O: Kraj powinien produkować i eksportować dobra zużywające szczególnie dużo czynników wytwórczych posiadanych w obfitości, a importować dobra zawierające szczególnie dużo czynników wytwórczych, które w jego gospodarce są rzadkie. Handel i specjalizacja, zgodnie z przewagą względną, pozwolą maksymalizować dochód realny w gospodarce światowej i w krajach uczestniczących w wymianie.

Polska Oba kraje produkują zegarki i garnitury Do produkcji garniturów potrzeba więcej pracy, do produkcji zegarków więcej kapitału Polska dysponuje mniejszą liczbą kapitału i pracy Niemcy Oba kraje produkują zegarki i garnitury Do produkcji garniturów potrzeba więcej pracy, do produkcji zegarków więcej kapitału Niemcy dysponują większą ilością kapitału i pracy

Uczestnicy handlu różnią się ilością posiadanych czynników produkcji Uczestnicy handlu różnią się ilością posiadanych czynników produkcji. Jeden kraj (Polska) może mieć mniej zarówno kapitału, jak i pracy niż drugi (Niemcy). Absolutne różnice w zasobach nie są jednak istotne, jeśli chodzi o możliwość rozpoczęcia handlu i specjalizacji. Z tego punktu widzenia liczy się tylko względna obfitość zasobów czynników wytwórczych. Kraj mający stosunkowo więcej kapitału niż pracy w teorii H-O uznaje się za obficie wyposażony w kapitał, zaś kraj mający stosunkowo mniej kapitału względem pracy – za obficie wyposażony w pracę Wynagrodzenie kapitału w Niemczech Wynagrodzenie kapitału w Polsce --------------------------------------------------- < --------------------------------------------- Wynagrodzenie pracy w Niemczech Wynagrodzenie pracy w Polsce Ilość kapitału do wyprodukowania zegarka Ilość kapitału do wyprodukowania garnituru ----------------------------------------------------------- > ------------------------------------------------------------- Ilość pracy do wyprodukowania zegarka ilość pracy do wyprodukowania garnituru

Wpływ handlu na podział dochodów Wyszczególnienie Polska Niemcy przed rozpoczęciem wymiany Ceny towarów 1.zegarki drogie 1. zegarki tanie 2. garnitury tanie 2.garnitury drogie po rozpoczęciu handlu Zmiany cen towarów 1. zegarki tanieją 1. zegarki drożeją 2. garnitury drożeją 2. garnitury tanieją Zmiana produkcji 1.wzrost produkcji garniturów 1. wzrost produkcji zegarków 2.spadek produkcji zegarków 2.spadek produkcji garniturów Kierunek handlu 1. eksport garniturów 1.eksport zegarków 2. import zegarków 2.import garniturów Zmiana popytu na czynniki 1. popyt na pracę rośnie 1.popyt na pracę maleje produkcji 2.popyt na kapitał maleje 2.popyt na kapitał rośnie Zmiana cen czynników 1.praca drożeje 1.praca tanieje 2. kapitał tanieje 2.kapitał drożeje

Przed rozpoczęciem handlu Wyszczególnienie Polska (kraj obfity w pracę) Niemcy (kraj obfity w kapitał) Przed rozpoczęciem handlu Ceny towarów 1) zegarki drogie 2) garnitury tanie 1) zegarki tanie 2) garnitury drogie Po rozpoczęciu handlu Zmiany produkcji Zmiany cen towarów Kierunek handlu Zmiany popytu na czynniki produkcji Zmiana cen czynników 1) wzrost produkcji garniturów 2) spadek produkcji zegarków 1) zegarki tanieją 2) garnitury drożeją 1) eksport garniturów 2) import zegarków 1) popyt na pracę rośnie 2) popyt na kapitał maleje 1) praca drożeje 2) kapitał tanieje 1) spadek produkcji garniturów 2) wzrost produkcji zegarków 1) zegarki drożeją 2) garnitury tanieją 1) eksport zegarków 2) import garniturów 1) popyt na pracę maleje 2) popyt na kapitał rośnie 1) praca tanieje 2) kapitał drożeje

Przebieg krzywych transformacji w zależności od posiadanych zasobów J Przebieg krzywych transformacji w zależności od posiadanych zasobów J. Świerkocki, Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, s. 34

Korzyści z handlu w modelu obfitości zasobów J Korzyści z handlu w modelu obfitości zasobów J. Świerkocki, Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, s. 38

Twierdzenie Stolpera-Samuelsona W następstwie handlu wynagrodzenie czynnika produkcji obficie występującego w danym państwie rośnie, natomiast wynagrodzenie czynnika rzadkiego maleje

Paradoks Leontiefa (Laureat Nagrody Nobla w 1973r) Stany Zjednoczone, kraj bogatszy niż inne państwa; Większy kapitał przepada na amerykańskich robotników niż w innych krajach; USA pozostają światowym liderem pod względem stosunku ilości kapitału do pracowników Oczekujemy że USA powinni być eksporterem dóbr kapitałochłonnych i importerem dóbr pracochłonnych Ale 10 lat po II wojnie światowej tak się nie stało W 1953 r Wassily Leontief stwierdził że eksport USA jest mniej kapitałochłonny niż import DLACZEGO?

Stany mogą eksportować dobra w których stosuje się duże nakłady pracy wykwalifikowanych robotników oraz innowacyjne metody produkcji (zaawansowane technologicznie, czyli drogie bo wymagają pracy naukowców i inżynierów, prowadzenia badań) Importują zaś produkty przemysłu ciężkiego, które zużywają wielkie ilości kapitału.

Założenia do teorii H-O Doskonała konkurencja Wolny handel Stosowanie tych samych technologii

Korzyści skali produkcji Zewnętrzne Z zewnętrznymi korzyściami skali mamy do czynienia, gdy wzrost rozmiarów produkcji gałęzi przemysłu prowadzi do obniżki kosztów przeciętnych w poszczególnych przedsiębiorstwach Konsekwencją zewnętrznych korzyści skali są malejące krańcowe koszty transformacji (koszty alternatywne) – kształt krzywej transformacji jest wypukły do początku układu współrzędnych

Korzyści ze skali produkcji i malejące koszty alternatywne (źródło j.w. s.44)

Wewnętrzne korzyści skali Wewnętrzne korzyści skali polegają na spadku długookresowych kosztów przeciętnych wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji w przedsiębiorstwie Niepodzielność stałych kosztów produkcji Specjalizacja Prowadzenie produkcji na dużą skalę

Cykl życia produktu Raymond Vernon – lata 60-te XX wieku

Teoria cyklu życia produktu Zgodnie z ta teorią lokalizacja produkcji zmienia się z jednych krajów na inne Zmiany te zależą od poziomu rozwoju kraju i fazy cyklu życia produktu.

Teoria cyklu życia produktu założenia Różnicowanie produktów wg krajów Proces produkcji podlega ekonomii skali Obrót strumieniem informacji jest ograniczony Ulegają zmianie techniczne i marketingowe charakterystyki produktu i wzór tych zmian jest przewidywalny.

Trzy rodzaje międzynarodowych konglomeratów Oparte na innowacjach – nowe przemysły, R&D, bariery, agresywne strategie Dojrzałe – przemysły tradycyjne, produkty standardowe, strategie zachowawcze lub lidera kosztowego, wysokie bariery wejścia Starzejące się – bariery wejścia podlegają erozji, przemysły schyłkowe, strategie zachowawcze.

Teoria cyklu życia produktu - etapy początek wzrost dojrzałość zmierzch

Teoria cyklu życia produktu Faza wstępna charakteryzuje się: Innowacyjnością w odpowiedzi na zaobserwowane potrzeby, Eksportem z krajów innowatorów, Rozwojem cech produktu

Teoria cyklu życia produktu Wzrost charakteryzuje się : Rosnącym eksportem z krajów - innowatorów Zwiększoną konkurencją (nowi producenci) Zwiększonym zapotrzebowaniem na kapitał Początkiem przemieszczeń lokalizacji produkcji dla realizacji korzyści (inne kraje rozwinięte)

Teoria cyklu życia produktu Dojrzałość charakteryzuje się: Spadkiem eksportu z kraju-innowatora Zwiększoną standaryzacją produktu Dużym zapotrzebowaniem na kapitał Rosnącą konkurencyjnością cenową Pojawieniem się produkcji na rynkach wschodzących

Teoria cyklu życia produktu Zmierzch charakteryzuje się: Koncentracją produkcji w krajach wschodzących, Kraj – innowator staje się importerem netto

Teoria cyklu życia produktu Lokalizacja produkcji Faza Produkcja Początek Kraj - innowator Wzrost Kraj innowator i inne kraje uprzemysłowione Dojrzałość Wiele krajów Zmierzch Głównie w krajach rozwijających się (emerging markets)

Teoria cyklu życia produktu Rynek docelowy Faza Rynki Początek Głównie na rynek kraju innowatora - Mały eksport Wzrost głównie w krajach uprzemysłowionych produkcja lokalna i eksport z tych rynków Dojrzałość wzrost produkcji na rynkach wschodzących spadek produkcji w krajach uprzemysłowionych Zmierzch głównie na rynkach wschodzących eksport z rynków wschodzących na rynki krajów uprzemysłowionych

Teoria cyklu życia produktu czynniki konkurencyjne Faza czynniki Początek praktycznie pozycja monopolistyczna sprzedaż oparta raczej na unikalności niż cenie produkt w fazie rozwojowej – zmiana charakterystyk produktu Wzrost szybko rosnący popyt rosnąca liczba konkurentów niektórzy konkurenci zaczynają stosować obniżki cen produkt staje się bardziej wystandaryzowany Dojrzałość praktycznie ustabilizowany popyt liczba konkurentów spada cena staje się kluczowym elementem strategii, szczególnie na rynkach krajów rozwijających się Zmierzch powolny, ale nasilający się spadek popytu cena to kluczowy element strategii coraz większa liczba producentów ogranicza produkcję

Podobieństwo preferencji konsumentów Znaczenie popytu w teorii Lindera Każdy kraj produkuje i eksportuje towary, które kupuje większość ludzi, natomiast importuje na potrzeby grup najbogatszych i najbiedniejszych Pozwala to przedsiębiorcom produkującym na rynek krajowy zrealizować korzyści skali, obniżyć koszty przeciętne i konkurować na rynku międzynarodowym Poszukując możliwości eksportu, przedsiębiorstwa interesują się przede wszystkim rynkami, na których odbiorcy mają podobne dochody oraz wymagania odnośnie cen i jakości towarów co w kraju Dlatego kierunki handlu zależą od podobieństwa preferencji konsumentów Im bardziej popyt w dwóch państwach nakłada się, tym bardziej intensywny powinien być handel wzajemny Jak podkreślał sam Linder, za pomocą podobieństwa preferencji można wyjaśnić handel dobrami przemysłowymi, w przypadku których gusta konsumentów i korzyści skali produkcji mają szczególnie duże znaczenie. W tej sytuacji teorie tradycyjne pozostają aktualne w stosunku do handlu surowcami i artykułami rolnymi, gdzie możliwości specjalizacji są bardziej uzależnione od posiadanych czynników wytwórczych, w tym od warunków naturalnych, klimatu, itp. Czy model zawsze działa? (korporacje transnarodowe, Chiny, Indonezja, Tajlandia?)

Handel wewnątrzgałęziowy Specjalizacja powinna prowadzić do wyraźnego zróżnicowania struktur produkcji. W rezultacie także struktura eksportu w każdym państwie powinna wyglądać inaczej niż struktura importu ? W rzeczywistości sytuacja taka jest raczej wyjątkiem Handel wewnątrzgałęziowy polega na wymianie – w danym okresie – dóbr identycznych lub podobnych, będących bliskimi substytutami.

Źródło: Rocznik statystyczny Handlu Zagranicznego, GUS, Warszawa 2009. Z punktu widzenia struktury towarowej wymianę zagraniczną możemy opisać tak. W imporcie Polski dominują MASZYNY, URZĄZENIA (sprzęt elektryczny i elektrotechniczny) SPRZĘT TRANSPORTOWY Towary przemysłowe Chemikalia (produkty przemysłu chemicznego) Rózne wyroby przemysłowe Źródło: Rocznik statystyczny Handlu Zagranicznego, GUS, Warszawa 2009.