„Monitorowanie problemów związanych z narkotykami na poziomie lokalnym – doświadczenia z projektu polsko-hiszpańskiego” Artur Malczewski Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii Konferencja w ramach projektu „Wsparcie środowisk lokalnych w przeciwdziałaniu narkomanii. System lokalnego monitoringu” Nowy Sącz, 17 kwietnia 2009

Wdrażanie monitorowania na poziomie lokalnym – projekt twinning light Polska – Hiszpania: zarys szkoleń Przygotowanie założeń projektu oraz materiałów szkoleniowych przez polskich i hiszpańskich ekspertów Nabór gmin do szkolenia za pomocą sieci Ekspertów Wojewódzkich Przeprowadzenie trzech szkoleń (luty, kwiecień, czerwiec). Przygotowanie raportów gminnych jako efekt szkolenia

Wdrażanie monitorowania na poziomie lokalnym – projekt twinning light Polska – Hiszpania: efekt W szkoleniu wzięły udział 63 gminy, około 130 uczestników Szkolenia prowadzone były przez pracowników CINN, ekspertów hiszpańskich, naukowców IPiN oraz EW W efekcie powstało prawie 40 raportów gminnych.

Wdrażanie monitorowania na poziomie lokalnym – projekt twinning light Polska – Hiszpania: działanie Falenty; I szkolenie: cele i koncepcja monitorowania; budowanie mapy informacyjnej, techniki jakościowe i ilościowe stosowane w badaniach. Wrocław; II szkolenie: analiza i interpretacja danych; struktura raportu gminnego, metody badawcze. Falenty; III szkolenie: prezentacja wstępnych wersji raportów,

Zakres prowadzonego monitoringu Analiza lokalnej sceny narkotykowej Określenie rozmiarów oraz intensywności prowadzonych działań na terenie gminy Określenie percepcji społecznej zjawiska narkomanii

Źródła informacji Dane statystyczne oraz dokumentacja instytucji Raporty i analizy Badania planowane w ramach monitoringu

Metody stosowane w monitorowaniu Analiza danych statystycznych oraz dokumentacji Techniki ilościowe: Badania ankietowe mieszkańców oraz młodzieży Oszacowanie liczby problemowych użytkowników Techniki jakościowe Wywiady indywidualne oraz grupowe Obserwacja uczestnicząca

Definicje, koncepcja monitorowania, wskaźniki Potrzeba dokładnego definiowania pojęć – brak precyzji w definicjach źródłem nieporozumień, a także błędnych wniosków – przykładem może być pojęcie „narkomania” Koncepcja monitoringu lokalnego – stałe monitorowanie wskaźników epidemiologicznych oraz wskaźników z obszaru przeciwdziałania narkomanii Wskaźniki jako narzędzie do pomiaru różnych aspektów zjawiska

Narkotyki Substancje psychoaktywne inne niż alkohol i tytoń używane w celu zmiany stanu psychicznego substancje nielegalne (np. heroina, kokaina, amfetamina, ecstasy, marihuana, haszysz, LDS) substancje legalne używane niezgodnie z przeznaczeniem (leki używane w celach niemedycznych, substance wziewne – np. kleje) Substancje nielegalne to takie, których produkcja, sprzedaż, kupno, posiadanie, używanie są niezgodne z prawem Nielegalne używanie substancji legalnych, np. leków

Typy substancji psychoaktywnych innych niż alkohol (narkotyków) Opioidy (np. heroina, „brown sugar”, polska heroina, tzw., ”kompot”, morfina, leki syntetyczne np. metadon) Kokaina (np. czysta kokaina, crack) Inne stymulanty (np. amfetamina, metamfetamina, ecstasy) Halucynogeny (np. LSD, grzyby halucynogenne) Przetwory konopi (np. marihuana, haszysz, skun) Substancje wziewne (np. kleje, benzyny, środki czyszczące) Leki uspokajające i nasenne (np. relanium) Inne substancje (np. bieluń)

Użytkownicy narkotyków Eksperymentujący – osoby, które podejmują pierwsze próby używania narkotyków Okazjonalni użytkownicy – osoby używające narkotyków od czasu do czasu, nie doświadczają jeszcze poważniejszych problemów Problemowi użytkownicy (narkomani) – osoby używające często i regularnie narkotyków w sposób powodujący poważne problemy Uzależnieni – osoby spełniające medyczne kryteria uzależnienia wg ICD-10

Polityka wobec narkotyków i narkomanii Obszary polityki wobec narkotyków i narkomanii Ograniczane popytu na narkotyki Ograniczanie podaży narkotyków Ograniczanie szkód związanych z używaniem narkotyków Dwa pierwsze kierunki koncentrują się na ograniczaniu używania narkotyków, trzeci tylko na redukcji szkód

Obszary i zakres monitoringu Używanie narkotyków i reakcje społeczne – w przyszłości może także problem alkoholu Obszary monitoringu: Sytuacja (epidemiologia – używanie narkotyków i związane z tym problemy, rynek narkotyków) Reakcje (zasoby i działania – profilaktyka, leczenie, ograniczanie szkód, pomoc społeczna, działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości) Kontekst (postawy społeczne, wartości, podejścia)

Monitorowanie sytuacji (problemu) Rozpowszechnienie używania narkotyków w tym używania problemowego Wzory używania narkotyków Zachowania ryzykowne Problemy zdrowotne i społeczne związane z używaniem narkotyków Zapotrzebowanie na leczenie i inne formy pomocy Nielegalny rynek narkotyków, w tym dostępność narkotyków Przestępstwa związane z narkotykami Uciążliwości dla społeczności lokalnych Kontekst społeczny i kulturowy używania narkotyków Potrzeby i oczekiwania narkomanów

Monitoring zasobów i działań Zdolność społeczności do przeciwdziałania Dotychczasowe doświadczenia Świadczenia dostępne, a świadczenia potrzebne Profilaktyka Leczenia Redukcja szkód Ograniczanie podaży Zasoby ludzkie i materialne Działania podejmowane w gminie, w tym realizacja GPPN

Monitoring kontekstu Kontekst społeczny, polityczny, ekonomiczny i kulturowy Poziom wiedzy na temat narkotyków i narkomanii Stopień przyzwolenia – potępienie dla używania substancji Społeczna widoczność problemu na tle innych problemów Poziom akceptacji dla różnych strategii Ocena działań podejmowanych w gminie

Przedmiot monitoringu Rozmiary i wzory eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji Potrzeby w zakresie profilaktyki Rozmiary i wzory problemowego używania substancji Potrzeby w zakresie pomocy, a także redukcji szkód i ograniczania ryzyka Rodzaje i rozmiary problemów związanych z używaniem narkotyków Dostępność narkotyków Kontekst dla profilaktyki i pomocy Postawy wobec narkotyków i narkomanów Kontekst dla wszystkich obszarów działania

Mapa informacyjna Pierwszym krokiem w przygotowaniu monitoringu powinno być opracowanie mapy informacyjnej Mapa informacyjna – identyfikacja oraz analiza metodologiczna dostępnych źródeł informacji Mapa jako narzędzie opisu źródła informacji oraz projektowania ewentualnych modyfikacji Mapa informacyjna jako podstawa interpretacji danych

Elementy mapy informacyjnej Typ źródła danych Definicja wskaźnika Definicja jednostki danych (jednostki statystycznej) Zakres danych dodatkowych wyznaczający możliwości analiz w podgrupach Sposób zbierania i agregacji danych Zasięg systemu i poziomy agregacji Dostęp do danych Jakość danych Dane adresowe instytucji zbierającej dane, osoby odpowiedzialne za ich gromadzenie i udostępnianie

Serwis Informacyjny Narkomania Dziękuję za uwagę! artur.malczewski@kbpn.gov.pl Serwis Informacyjny Narkomania http://www.narkomania.org.pl/czasopisma/Serwis-Informacyjny-Narkomania