POZYSKANIE I ZUŻYCIE ENERGII PIERWOTNEJ W POLSCE I UKRAINIE dr hab. inż. Waldemar Izdebski, Politechnika Warszawska, dr inż. Jacek Skudlarski, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego dr inż. Stanisław Zając, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Krośnie dr Galyna Trypolska, Ukrainian National Academy of Sciences dr Oksana Makarchuk, National University of Life and Environmental Sciences of Ukraine, dr Svetlana Aleksandrovna Zaika, National Technical University of Agriculture

Energia pierwotna - jest to suma energii zawartej w pierwotnych nośnikach energii. Do nośników, które pozyskuje się bezpośrednio z natury, należą: węgiel kamienny energetyczny (łącznie z węglem odzyskanym z hałd) węgiel kamienny koksowy węgiel brunatny ropa naftowa (łącznie z gazoliną) gaz ziemny wysokometanowy (łącznie z gazem z odmetanowania kopalń węgla kamiennego) gaz ziemny zaazotowany torf dla celów opałowych drewno opałowe paliwa odpadowe stałe roślinne i zwierzęce odpady przemysłowe stałe i ciekłe (bez produktów naftowych odzyskanych do powtórnego przerobu) odpady komunalne biogaz otrzymywany z wysypisk śmieci oraz oczyszczalni ścieków inne surowce wykorzystywane do celów energetycznych (metanol, etanol, dodatki uszlachetniające) energia wody wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej energia wiatru wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej energia promieniowania słonecznego wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej lub ciepła energia geotermalna wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej lub ciepła

Wstęp Problematyka bezpieczeństwa energetycznego odgrywa istotne znaczenie zarówno dla Polski jak i Ukrainy, Ukraina jest jedną z najbardziej energochłonnych gospodarek świata. Jak wynika z danych Międzynarodowej Agencji Energii (MAE) wskaźnik intensywności energetycznej dla Ukrainy jest dziewięć razy większy, niż średnia państw OECD i pięć razy wyższy, niż w przypadku Polski, Sytuacja polityczna w Ukrainie wpłynęła i wpływa na wielkość produkcji oraz zużycie energii pierwotnej w tym kraju. Zmiany w strukturze bilansu energetycznego w Polsce wynikają w dużej mierze z wymogów, dyrektyw i celów wskaźnikowych narzuconych przez Unię Europejską, których celem jest ochrona środowiska naturalnego, Kluczową kwestią dla Polski i Ukrainy są strategie energetyczne, gdyż dla stabilnego wzrostu gospodarczego niezbędna jest niezawodność dostaw energii oraz jej cena.

Przyjęta przez Sejm „Polityka energetyczna Polski do 2030 r Przyjęta przez Sejm „Polityka energetyczna Polski do 2030 r.” przyjmuje wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii w oparciu o własne zasoby, głównie węgla kamiennego i brunatnego oraz rozwój odnawialnych źródeł energii. Przyjęta przez Rząd Ukrainy „Strategia Energetyczna” zakłada modernizację istniejących elektrowni (w tym atomowych) oraz uruchomienie nowych, zwiększenie wydobycia gazu ziemnego do 40-45 mld m3 rocznie, zwiększenie wydobycia węgla, prywatyzację i modernizację kopalń oraz zwiększenie efektywności energetycznej przedsiębiorstw.

Cel badań i materiał źródłowy Celem badań jest przedstawienie informacji dotyczącej pozyskania i zużycia energii pierwotnej w Polsce i Ukrainie z uwzględnieniem wybranych działów gospodarki. Analizą objęto lata 2009-2014. Źródłem danych wykorzystywanych w badaniach były dostępne raporty, roczniki i opracowania statystyczne Polski i Ukrainy oraz publikacje dotyczące problematyki rozwoju energetyki w wymienionych krajach.

Pozyskanie energii pierwotnej w Polsce i Ukrainie w 2013 roku Ukraina Produkcja energii pierwotnej w Polsce i Ukrainie opiera się przede wszystkim o paliwa kopalne. Czołową pozycję w bilansie energii pierwotnej w Polsce i Ukrainie zajmuje węgiel kamienny. Źródło: Statistiki Ukrainy - Państwowa Służba Statystyki Ukrainy) 2014, ekspres-vypusk z dnia 28.11.2014 № 510/0/08.4вн-14 GUS: Gospodarka paliwowo-energetyczna w latach 2012 i 2013 (2014),

Struktura pozyskania energii pierwotnej w Polsce w latach 2005 - 2012

Zużycie energii pierwotnej w Polsce i na Ukrainie PJ W strukturze zużycia energii pierwotnej w Ukrainie dominuje przemysł (31,5% w 2013 r.) oraz gospodarstwa domowe (33,8% w 2013r.). Udział polskich gospodarstw domowych w finalnym zużyciu energii w 2012 r. wyniósł 31% Źródło: opracowanie własne na podstawie UkrStat i GUS.

Zużycie energii pierwotnej w Polsce Struktura zużycia nośników energii pierwotnej ulegała niewielkiej, ale stopniowej zmianie na przestrzeni ostatnich lat. Udział węgla kamiennego spada, natomiast wzrasta udział ropy naftowej oraz odnawialnych źródeł energii.

Wydobycie węgla kamiennego w Polsce i Ukrainie w [mln ton] Jednym z najwazniejszych nośników dla energetyki zarówno w Polsce jak i Ukrainie jest węgiel kamienny Wydobycie w Plsce utrzymuje się na stałym pozionie z lekką tendencją spadkową Do 2010 roku Ukraina wydobywał mniej węgla iż Polska. Tendencja uległa zmianie po 2011 roku Na terytorium Ukrainy znajduje się udokumentowanych ok. 4% światowych zasobów węgla kamiennego. W 2013 r. węgiel w Ukrainie wydobywano w 160 kopalniach. Blisko 93% pozyskiwano z rejonów wschodniej Ukrainy (Donieck, Ługańsk, Dniepropietrowsk). W okresie styczeń-luty 2015 r. na Ukrainie wydobyto zaledwie 4,6 mln ton, dwa razy mniej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku. W wyniku tego stanu kraj odczuwa znaczny deficyt energetyczny.

Produkcja i zużycie węgla kamiennego w Polsce [tys. ton] Od kilku lat występuje ujemny bilans w handlu zagranicznym Głównym odbiorcą węgla jest sektor wytwarzania energii z udziałem wynoszącym 53%. 29% zużycia przypadło na przetwórstwo przemysłowe a 14% na gospodarstwa domowe.

Zużycie węgla kamiennego w Polsce i Ukrainie w latach 2010-2014 [mln ton] * dane szacunkowe dla Polski

Produkcja i zużycie węgla brunatnego w Polsce [tys. ton] 64,3 mln ton Węgiel brunatny jest prawie w całości zużywany na produkcję energii elektrycznej i ciepła w sąsiadujących z kopalniami elektrowniach i elektrociepłowniach.

Produkcja i zużycie gazu ziemnego w Polsce [tys. ton]

Zużycie gazu ziemnego w Polsce i na Ukrainie w latach 2008-2014 [mld m3]

Produkcja i zużycie ropy naftowej w Polsce [tys. ton]

Wydobycie ropy naftowej w Polsce i Ukrainie w latach 2010-2014 [tys Wydobycie ropy naftowej w Polsce i Ukrainie w latach 2010-2014 [tys. ton]

Zużycie ropy naftowej w Polsce i Ukrainie w latach 2006-2013 [tys. ton]

Produkcja i zużycie energii elektrycznej w Polsce i Ukrainie Moc elektryczna zainstalowana [GW] Głównym problemem elektroenergetyki Ukrainy jest wiek bloków energetycznych w elektrowniach cieplnych. 80 proc. dawno przekroczyło 30 lat użytkowania. Ponad połowa przepracowała ponad 200 tys. godzin, a 95%. – 100 tys. godzin

Produkcja energii elektrycznej w Polsce i Ukrainie w latach 2005-2013 [TWh] W okresie 2005-2013 w Polsce i na Ukrainie odnotowano podobne tendencje w produkcji energii elektrycznej. Najniższą produkcję w obu krajach odnotowano w 2009 r., kiedy to miał miejsce światowy kryzys gospodarczy, szczególnie odczuwalny w Ukrainie. Źródło: opracowanie własne na podstawie UkrStat i GUS.

Struktura produkcji energii elektrycznej w 2013 roku Ukraina Polska

Zużycie energii elektrycznej w Polsce i Ukrainie w latach 2005-2013 [TWh]

Podsumowanie W elektroenergetyce oraz ciepłownictwie, które oparte są na własnych zasobach węgla kamiennego i brunatnego, Polska jest samowystarczalna. W sektorze gazu oraz paliw płynnych, w znacznej mierze Polska jest uzależniona od importu, głównie z Rosji. Ukraina jest zmuszona do importu blisko 40% nośników energii, głownie z Federacji Rosyjskiej, co ma obecnie istotne znaczenie w dobie konfliktu politycznego pomiędzy tymi krajami, Energochłonna gospodarka ukraińska wymaga znacznej modernizacji w zakresie zużycia energii. Pilnej modernizacji potrzebuje sektor energetyczny oraz mieszkaniowy. Wymaga to znacznych środków finansowych. Kraj potrzebuje znacznych inwestycji, Sytuacja polityczna w Ukrainie wpływa negatywnie na niezależność energetyczną tego kraju, Elementem rozwiązania kryzysu energetycznego w Ukrainie mogą okazać się odnawialne źródła energii, których udział obecnie jest bardzo mały. Wykorzystanie OZE utrudnia stan sieci przesyłowej, która jest przestarzała i niewydolna, co skutkuje dużymi stratami energii.

Dziękuję za uwagę