PRAWA AUTORSKIE

Prawo autorskie Pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. (ang. copyright, symbol: © ) Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) wyróżnia: autorskie prawa osobiste autorskie prawa majątkowe

Autorskie prawa majątkowe zabezpieczają interesy twórców i wydawców Efektem naruszenia tych właśnie praw są m.in. następujące szkody: utrata przez twórców zysków z tytułu rozpowszechniania utworów straty firm zajmujących się dystrybucją i promocją utworów straty państwa związane z nie odprowadzonymi podatkami

Autorskie prawa osobiste Są prawami "ojcostwa utworu" i obejmują przede wszystkim prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to nigdy nie wygasa i jest, z natury rzeczy, niezbywalne, nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę. W ramach ochrony dóbr osobistych autor ma prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo.

Autorskie prawa osobiste Do osobistych praw autorskich należy także prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń. Warto jednak nadmienić, że prawnie dopuszczalne jest zobowiązanie się twórcy w umowie do niewykonywania autorskiego prawa osobistego (tu: prawa do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem).

Ochrona autorskich praw osobistych Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności, aby złożyła publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd może przyznać twórcy odpowiednią sumę pieniężną tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo - na żądanie twórcy - zobowiązać sprawcę, aby uiścił odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez twórcę cel społeczny.

Czas trwania autorskich praw majątkowych trwają w zasadzie przez cały czas życia twórcy i 70 lat po jego śmierci, jeżeli twórca nie jest znany - 70 lat od daty pierwszego rozpowszechnienia utworu. Jeżeli z mocy ustawy autorskie prawa majątkowe przysługują innej osobie niż twórca: 70 lat liczy się od daty rozpowszechnienia utworu, gdy utwór nie został rozpowszechniony - 70 lat od daty ustalenia utworu; 50 lat w odniesieniu do nadań programów RTV (licząc od roku pierwszego nadania); 50 lat w odniesieniu do sporządzania i korzystania z fonogramów i wideogramów (licząc od roku sporządzenia)

Przedmiot prawa autorskiego Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym wizualne i audialne). Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Nie korzystają z ochrony prawem autorskim idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, akty normatywne lub ich urzędowe projekty, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe, pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe, znane powszechnie od dawna formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne, elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np.: typowe tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji np. alfabetyczne. utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku, utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji, znaki firmowe użyte w celach informacyjnych.

Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji Ustawa o prawie autorskim reguluje również kwestię ochrony wizerunku. W myśl ustawy rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych oraz osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Ochrona wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji Jeżeli osoba, do której korespondencja jest skierowana, nie wyraziła innej woli, rozpowszechnianie korespondencji, w okresie dwudziestu lat od jej śmierci, wymaga zezwolenia małżonka, a w jego braku kolejno zstępnych, rodziców lub rodzeństwa. Twórca, a wydawca lub producent na żądanie twórcy mają obowiązek zachowania w tajemnicy źródeł informacji wykorzystanych w utworze oraz nieujawniania związanych z tym dokumentów. Ujawnienie tajemnicy jest dozwolone za zgodą osoby, która powierzyła tajemnicę, lub na podstawie postanowienia właściwego sądu.

Niektóre wnioski wynikające z ustawy Dla użytku osobistego wolno korzystać bez zgody twórcy utworu i nieodpłatnie z pojedynczych egzemplarzy utworu rozpowszechnionego, tzn. takiego, który za zezwoleniem twórcy został udostępniony publicznie (wyjątki: utwór architektoniczny i architektoniczno-urbanistyczny w zakresie budowania, programy komputerowe) (art. 23. ust.1. ustawy).

Niektóre wnioski wynikające z ustawy Zakres podmiotowy prywatnego użytku obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego (art.23. ust.2. ustawy). Oznacza to na przykład, że można swoim krewnym i znajomym pożyczać, bądź wykonywać kopie książek, filmów i albumów muzycznych. Nie jest to jednak dozwolone w przypadku programów komputerowych bądź gier. Niezgodna z prawem będzie również wymiana np. w ramach "klubu miłośników muzyki", jeśli nie wszyscy członkowie się znają i utrzymują ze sobą stały kontakt. Możliwe jest jednak podarowanie, bądź odsprzedaż również obcym osobom zakupionych wcześniej egzemplarzy utworów.

Niektóre wnioski wynikające z ustawy Można bez zgody autora przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, lecz trzeba podać autora i dzieło. Jest to tzw. prawo cytatu. Prawo bezpłatnego przytaczania urywków rozpowszechnionych utworów lub drobnych utworów w całości, przysługuje w zakresie uzasadnionym: wyjaśnieniem lub analizą krytyczną (jeśli na przykładzie fragmentu jakiegoś utworu wyrażamy własną opinię), prawami gatunku (np.: tworząc karykaturę cudzego utworu wykorzystujemy jej elementy, jednak uzasadnione jest specyficzną formą karykatury), nauczaniem (np.: fragmenty występujące w podręcznikach albo czasopismach popularnonaukowych). (art. 29. ust.1. ustawy) Twórca ma prawo do wynagrodzenia w przypadku, gdy rozpowszechnia się drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach w celu naukowym i dydaktycznym (art. 29 ust.2. i ust.21 ustawy).

W Polsce Fotografie korzystają z nieograniczonej ochrony prawem autorskim dopiero od roku 1994. Wcześniej, na podstawie ustawy o prawie autorskim z roku 1926 i art. 2 ust.1 ustawy o prawie autorskim z roku 1952 korzystały tylko fotografie posiadające "wyraźnie zastrzeżenie prawa autorskiego". Można publikować w encyklopediach i atlasach utwory plastyczne i fotograficzne bez zgody twórcy, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Nie zwalnia to jednak wydawcy atlasu lub encyklopedii od zapłacenia twórcy wynagrodzenia, twórca może jednak odstąpić od prawa do wynagrodzenia. (art. 33 pkt 3. ustawy)

Systemy licencjonowania praw autorskich "Wszystkie prawa zastrzeżone" Domena publiczna

Copyright Prawo własności intelektualnej obejmujące: autorskie prawa osobiste autorskie prawa majątkowe dozwolony użytek* * Dozwolony użytek (ang. Fair use) - w prawie własności intelektualnej - ograniczenie monopolu właściciela praw autorskich lub patentowych polegające na zezwoleniu na korzystanie bez konieczności uzyskiwania jego zgody już rozpowszechnionego utworu pod ściśle określonymi warunkami i w ściśle określonych sytuacjach

Creative Commons Obejmuje: Licencje standardowe Licencje dodatkowe Uznanie Autorstwa Użycie Niekomercyjne Bez Utworów Zależnych Na Tych Samych Warunkach Licencje dodatkowe Tworzenie utworów zależnych Sampling+ Developing nations Wersje 1.0, 2.0, 2.5, 3.0.

Copyleft GNU Obejmuje: General Public License GNU Lesser General Public License GNU Free Documentation License

Inne wolne licencje Licencja X10, Licencja X11 (MIT), Licencje BSD: FreeBSD BSD-old BSD-new

Nieoficjalna ikona stosowana na Wikipedii dla oznaczenia materiałów dostępnych w domenie publicznej.

Creative Commons organizacja typu non-profit, która postawiła sobie za zadanie uzyskanie kompromisu pomiędzy pełną ochroną praw autorskich a niczym nieskrępowanym korzystaniem z twórczości innych osób. Głównym celem organizacji jest stworzenie umiarkowanych, elastycznych zasad w obliczu coraz bardziej restrykcyjnych domyślnych reguł prawa autorskiego, które stawiają coraz większe bariery wolnemu przepływowi informacji. Creative Commons została utworzona w 2001. Założycielem i obecnym przewodniczącym rady dyrektorów jest Lawrence Lessig.

Licencje Creative Commons znajdują zastosowanie zarówno w świecie nauki i edukacji, jak i w świecie kultury. Korzystają więc z nich z jednej strony czołowe instytucje akademickie w ramach ruchu na rzecz otwartego dostępu (Open Access), z drugiej niezależni twórcy (na przykład tysiące muzyków zrzeszonych w serwisie Jamendo), a nawet amatorzy – na przykład miliony fotografów korzystających z popularnego serwisu Flickr. Na świecie udostępniono na licencjach Creative Commons w sumie kilkadziesiąt milionów utworów. W Polsce licencje są wykorzystywane między innymi w Wikipedii, największym w Polsce oddolnym projekcie edukacyjnym.

Aktualnie trwają prace nad tłumaczeniem kolejnej, trzeciej wersji modelowych licencji Creative Commons. W toku tłumaczenia zidentyfikowano kwestii prawne, które rodzą szereg wątpliwości i pytań. Pośród nich kluczowe jest pytanie w jaki sposób można korzystać z licencji Creative Commons w zgodzie z polskim prawem. Odpowiedź na to pytanie jest istotne, bowiem stale rośnie wykorzystanie licencji Creative Commons i rozwija się sfera wolnej kultury.

Wolna kultura Termin wolna kultura obejmuje zjawiska związane ze swobodną współpracą nad tworzeniem oraz kreatywnym wykorzystaniem dóbr niematerialnych. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat doszło do jej gwałtownego rozwoju, do czego impulsem było upowszechnienie się komputerów i Internetu. Inspiracją dla wolnej kultury był ruch tak zwanego wolnego oprogramowania. Przejrzyste reguły dotyczące stosowania licencji Creative Commons oraz likwidacja barier stojących na drodze do ich wykorzystania jest niezbędna dla rosnącej liczby twórców i wydawców, którzy wykorzystują ten model tworzenia i dystrybucji. Są one również potrzebne odbiorcom, którzy muszą mieć jasność co do sposobów korzystania z dzieł wolnej kultury. Miliony utworów dostępnych na licencjach Creative Commons oraz istnienie 40 wersji licencji, dostosowanych do prawodawstwa poszczególnych państw, dowodzi znaczenia tego modelu.

http://creativecommons.pl/ http://creativecommons.org/videos/

Domena publiczna (ang.: public domain) – ogół twórczości (m.in. tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp.), do której wygasły prawa autorskie i która jest przez to dostępna dla wszystkich i do dowolnych zastosowań lub która od samego początku jej powstania nie była objęta tymi prawami (np. teksty ustaw). Domena publiczna to zbiór wiedzy i twórczości stanowiący wspólny dorobek kulturowy i intelektualny ludzkości. Ściśle rzecz biorąc, wobec utworów znajdujących się w domenie publicznej wygasły wszelkie prawa autorskie – jest tak na przykład w prawodawstwie amerykańskim.

W Polsce Ponieważ w polskim prawodawstwie autorskie prawa osobiste chronią utwór na czas nieograniczony i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu, w Polsce obecność utworu w domenie publicznej oznacza jedynie brak jakichkolwiek praw majątkowych. Zgodnie z polskim prawem autorskim (art. 36 i nast. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) utwór przechodzi do domeny publicznej po upływie 70 lat od chwili śmierci twórcy, a w przypadku współtwórstwa od chwili śmierci ostatniego współtwórcy. Jeżeli autor dzieła nie jest znany, wówczas okres ten liczy się od daty pierwszego rozpowszechnienia.

Żródło http://pl.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons