Dlaczego należy rozwijać opiekę paliatywną-hospicyjną u osób starszych Wielkopolskie Hospicjum dla Dorosłych przy WSWOP „Hospicjum Domowe” w Poznaniu Dlaczego należy rozwijać opiekę paliatywną-hospicyjną u osób starszych Anna Jakrzewska-Sawinska, Krzysztof Sawinski, Sylwia Dzięgielewska Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Ewa Muszyńska

Wielkopolskie Hospicjum dla Dorosłych przy WSWOP „Hospicjum Domowe” w Poznaniu obejmuje domową opieką paliatywno-hospicyjną pacjentów, u których zakończono leczenie przyczynowe. Zgodnie ze współczesną definicją opieki paliatywnej przyjmujemy pacjentów bez względu na rodzaj schorzenia.

w tym 322 /81,1%/ powyżej 65 roku życia. Wielkopolskie Hospicjum dla Dorosłych w okresie ostatnich 22 miesięcy /2006-2007/ przyjęło 397 osób, w tym 322 /81,1%/ powyżej 65 roku życia.

Pacjenci: charakterystyka /1/ Grupy wiekowe

Pacjenci: płeć

Rozkład wieku pacjentów znajdujących się pod opieką hospicjum

Pacjenci nieonkologiczni - Bezpośrednie przyczyny zgłoszenia 1. Odleżyny 2. Zaburzenia połykania 3. Odwodnienie 4. Wyniszczenie 5. Ślinotok 6. Trudny do uśmierzenia ból 7. Otępienie byli to pacjenci leżący, często bez kontaku

Pacjenci nieonkologiczni – najczęstsze rozpoznania Owrzodzenie odleżynowe 64,0% Miażdżyca 33,0% Choroba Alzheimera 16,5% Cukrzyca 15,5% Otępienie naczyniowe 14,6% Choroba Parkinsona 10,7% Niewydolność serca 9,7% Następstwa chorób naczyń mózgowych 8,7% Samoistne (pierwotne) nadciśnienie 7,8% Udar, nie określony jako krwotoczny lub zawałowy

Najczęściej spotykane problemy: U większości nietrzymanie moczu i kału Zaburzenia połykania Nudności Wymioty Gastrostomia Sonda

1. Zejściowa postać choroby Alzheimera: Odleżyny Nietrzymanie moczu, zaburzenia połykania Czas opieki hospicyjnej: od 1-8 miesięcy 2. Zejściowe stany po udarach mózgu: Odleżyny Nietrzymanie moczu Cukrzyca powikłana /martwica stopy/ Ślinotok Pacjent leżący z przykurczami Inne powikłania: złamania szyjki kości udowej Czas opieki hospicyjnej: od 2-8 miesięcy

3. Różne postacie choroby i zespołu Parkinsona Odleżyny Nietrzymanie moczu Ślinotok Pacjent leżący Inne powikłania: zaburzenia połykania, ślinotok sztywność mięśni, zaburzenia równowagi, infekcje płucne Czas opieki hospicyjnej: od 1-12 miesięcy 4. Cukrzyca i jej powikłania Odleżyny Nietrzymanie moczu Ból Inne powikłania: niewydolność nerek, udar mózgu, zespół stopy cukrzycowej, owrzodzenie stóp, miażdżyca tętnic kończyn dolnych, encefalopatia Czas opieki hospicyjnej: od 1-12 miesięcy

Pacjenci – czas opieki „Pacjenci onkologiczni” „Pacjenci nie-onkologiczni” Średni czas opieki /miesięcy/ 3,6 6,4 Średni czas opieki powyżej 12 miesięcy 2,0% 19,0%

Wielkim problemem dotyczącym opieki paliatywnej jest jej niewystarczająca dostępność dla ludzi, którzy tej opieki potrzebują. Dotyczy to głównie starszych pacjentów z przewlekłymi, postępującymi, nie poddającymi się leczeniu przyczynowemu schorzeniami. Pacjentami tymi z konieczności zajmują się lekarze POZ lub lekarze na oddziałach chorób wewnętrznych, którzy nie zawsze posiadają odpowiednie przygotowanie do prowadzenia tej opieki. Brak im również wsparcia zespołu hospicyjnego składającego się z psychologa, rehabilitanta, pracownika socjalnego i wolontariuszy. W znacznie bardziej uprzywilejowanej sytuacji są pacjenci z chorobami nowotworowymi, gdyż ci mogą stanowić większość (80%) chorych objętych opieką paliatywną.

Uważamy, że pacjenci starsi, zarówno ci z chorobami nowotworowymi i nienowotworowymi wymagają specjalistycznej holistycznej opieki nastawionej na likwidowanie objawów chorobowych wpływających negatywnie na ich jakość życia. Zdajemy sobie sprawę z tego, że wiele z występujących objawów jest wspólnych zarówno dla schyłkowego okresu stadiów nowotworów jak i zaawansowanych stadiów chorób przewlekłych.

Według Cartwright'a i Welsh'a dokuczliwy ból występuje u 75% pacjentów z nowotworami i u 68% osób starszych z przewlekłymi schorzeniami nienowotworowymi. I choć ból w chorobach nowotworowych uważa się za silniejszy, to ból towarzyszący chorobom przewlekłym u pacjentów z chorobą nienowotworową trwa dłużej.

Do innych objawów charakterystycznych dla obu grup pacjentów należą: zaburzenia wydzielania śliny, zaburzenia połykania, nietrzymanie moczu i/lub stolca oraz odleżyny. Leczeniem tych objawów zajmuje się medycyna paliatywna. W przypadku występowania ich u osób starszych wymagana jest dodatkowo znajomość medycyny geriatrycznej.

Opieka paliatywna nad pacjentem geriatrycznym jest bardzo dużym wyzwaniem dla całego zespołu opieki paliatywnej. Wymaga wiedzy, doświadczenia i zdrowego rozsądku. U pacjentów tych występuje wielochorobowość, bardzo często polipragmazja, zwiększone ryzyko interakcji lekowych, często trudne do przewidzenia niepożądane objawy uboczne. Również leczenie bólu w podeszłym wieku wymaga kompleksowego modelu opieki np. występujący u niektórych pacjentów ból, który daje poczucie bólu fizycznego ma często podłoże psychiczne i nie poddaje się farmakoterapii natomiast często podatny jest na psychoterapię.

Wielkopolskie Hospicjum Domowe podjęło próbę zbudowania skutecznego modelu opieki paliatywnej-hospicyjnej nad ludźmi starszymi, który spełniałby podstawowe kryteria: kompleksowości i dostępności. Próbujemy zapewnić naszym podopiecznym holistyczną opiekę w oparciu o współczesne standardy medycyny paliatywnej, która zajmuje się nie tylko pacjentami z chorobami nowotworowymi, ale wszystkimi chorymi w zaawansowanym stadium przewlekłej choroby somatycznej, u których zaniechano leczenia przyczynowego.

Działamy w oparciu o zespół wyjazdowy, który stanowi: lekarz specjalista z medycyny paliatywnej lub z geriatrii, pielęgniarka specjalizująca się w geriatrii i /lub medycynie paliatywnej, psycholog, pracownik socjalny i rehabilitant. Współpracujemy również z farmaceutą i dietetykiem jak również z lekarzami innych specjalności. Zespół wspiera grupa przygotowanych do pracy w hospicjum wolontariuszy.

Wielkopolskie Hospicjum Dla Dorosłych pomaga każdemu pacjentowi - bez względu na wiek i rodzaj schorzenia. Nie etykietujemy pacjenta, ale opracowujemy programy pomocy i staramy się POMAGAĆ. Chory nie jest procedurą !!! Jest człowiekiem z krwi i kości ! a jego systematyczność wpłat na składkę zdrowotną często jest zapominana!