Czynniki ryzyka: hiperlipidemia nadciśnienie palenie papierosów Miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych [peripheral artery disease – PAD] Czynniki ryzyka: hiperlipidemia nadciśnienie palenie papierosów cukrzyca otyłość

Przebieg choroby wg Fontaine’a 1. Brak dolegliwości lub nietypowe[mrowienie, ziębnięcie, drętwienie] 2. Ból po wysiłku [chromanie przestankowe] 2A. Ból po wysiłku > 200m 2B. Ból po wysiłku < 200m 3.Bóle spoczynkowe,początek zmian troficznych 4.Zgorzel

Problemy zdrowotne Deficyt wiedzy chorego na temat choroby ( czynniki ryzyka miażdżycy, powikłania), Zmniejszenie tolerancji wysiłku (ból kończyn wywołany chromaniem przestankowym ograniczający codzienną aktywność życiową), Pogorszenie lokomocji (zaniki mięśniowe wskutek długotrwałego niedokrwienia), wyczerpanie z powodu przewlekłej bezsenności (bóle spoczynkowe),

C.d. ostre niedokrwienie kończyny zwiększające ryzyko jej utraty, owrzodzenia/martwica trudno gojące się (nawet jako efekt niewielkiego skaleczenia) w wyniku postępującego niedokrwienia i zmian troficznych skóry, ryzyko infekcji bakteryjnej w obszarze owrzodzeń,

C.d. wyniszczenie organizmu (niedobory białka, witamin- utrudniające leczenie zachowawcze owrzodzeń) spowodowane niechęcią do spożywania posiłków w wyniku silnych dolegliwości bólowych, bezsenności, owrzodzeń błony śluzowej żołądka ( przewlekłe stosowanie leków przeciwbólowych z grupy NLPZ), zagrożenie życia z powodu nagłych zdarzeń sercowo- naczyniowych,

przygnębienie z powodu uporczywych dolegliwości, braku nadziei na możliwość leczenia zachowawczego, działania uboczne stosowanej farmakoterapii (przeciwbólowej, hipotensyjnej, hipolipemicznej, hipoglikemicznej, przeciwpłytkowej, przeciwkrzepliwej, antybiotykowej),

lęk przed podjęciem decyzji o amputacji kończyny ryzyko powikłań inwazyjnych zabiegów diagnostycznych i rewaskularyzacyjnych, lęk przed podjęciem decyzji o amputacji kończyny zagrożenie życia w wyniku powiększenia się obszaru martwicy (brak zgody na amputację),

przygnębienie, lęk z powodu amputacji kończyny, brak akceptacji siebie z powodu zmienionego wyglądu (amputacja kończyny), deficyt samoopieki w zakresie samoobsługi, lokomocji, redukcji czynników ryzyka z powodu amputacji kończyny,

Interwencje Ocena stopnia ukrwienia kończyny[ucieplenie,zabarwienie,tętno, obwód kończyny, zmiany troficzne, napięcie żył powierzchownych] ocena dystansu chromania [200m - krótki] wskaźnik ABI [Ankle Briachial Index] - u ludzi chorych < 1 ocena BMI

Ocena stanu psychicznego [zniechęcenie, depresja, dysforia, lęk przed amputacją, brak możliwości wypoczynku - uporczywe bóle modyfikowanie czynników ryzyka miażdzycy walka z bólem wydłużanie dystansu chromania

Ochrona stopy przed zimnem, zranieniem, masowaniem [zjawisko podkradania] przygotowanie do leczenia inwazyjnego [PTA, by-pass, stent, przeszczep komórek macierzystych] przygotowanie do amputacji [psychiczne, fizyczne]

Oczekiwane rezultaty Zwolnienie progresji procesu chorobowego zmniejszenie dolegliwości bólowych poprawa stanu odżywienia wydłużenie dystansu chromania zapobieganie zgorzeli poprawa ukrwienia po zabiegach angioplastycznych

Interpretacja wyników ABI > 1,30 Nieprawidłowa sztywność naczyń 0,91-1,30 Prawidłowy 0,41-0,90 PAD łagodnego/średniego stopnia < 0,40 Ciężka PAD * ABI ( Ankle Brachial Index) stosunek ciśnienia tętniczego na kostce do ciśnienia tętniczego na ramieniu

Diagnozy pielęgniarskie Problem: Ból o charakterze chromania przestankowego Cel opieki: zmniejszenie dolegliwości bólowych, poprawa dystansu chromania Interwencje pielęgniarskie: Systematyczna ocena dystansu chromania, stopnia ukrwienia kończyny, Zachęcanie do modyfikacji stylu życia w celu zmniejszenia czynników ryzyka, Wyjaśnienie znaczenia zaprzestania palenia oraz stosowania wysiłku fizycznego w zwolnieniu progresji choroby,

Instrukcja w formie ustnej i pisemnej na temat rodzaju aktywności fizycznej, częstotliwości, monitorowania tolerancji wysiłku, Doraźnie w zależności od stopnia nasilenia dolegliwości, na zlecenie lekarza leki przeciwbólowe, poprawiające przepływ krwi w naczyniach,

Nauka obserwacji stóp w kierunku uszkodzeń, pogorszenia ukrwienia (codzienne oglądanie stóp) Umiejętna pielęgnacja stóp zabezpieczająca przed zwiększonym ryzykiem uszkodzenia skóry (unikanie nadmiernego moczenia i mycia pod silnym strumieniem wody, dokładne osuszanie przestrzeni między palcami, wygodne obuwie nie uciskające stopy, kremy nawilżające nadmiernie zrogowaciałą skórę)

Problem: ryzyko ostrego niedokrwienia kończyny Cel opieki: wczesna ocena zagrożenia pozwalająca na szybką interwencje ratowania kończyny Interwencje pielęgniarskie: Obserwacja objawów zagrażających utratą kończyny tzw. 6P: ból (ang. Pain), porażenie ( ang. Paralysis), parestezje ( ang. Paresthesis), brak tętna (ang. Pulseless), bladość (ang. Pallor), ochłodzenie (ang. Polar). W momencie zamknięcia tętnicy (brak tętna, bladość, ochłodzenie skóry) ból pojawia się po 15. min., po 2 h – zmniejszenie czucia, parestezje, po 6 h – sinica plamista, brak czucia, po 8 h – porażenie ruchowe, stężenie mięśni, po 10 h – tworzenie pęcherzy, martwica. Objawy te są wskazaniem do niezwłocznego przygotowania chorego do zabiegu rewskularyzacyjnego,

Na zlecenie wykonanie badań hematologicznych i biochemicznych (morfologia z płytkami krwi, stężenie glukozy na czczo, hemoglobina HbA1c , kreatynina, lipidy na czczo, badanie moczu na stężenie białka i glukozy), ekg, ABI, Przygotowanie do badań obrazowych w sytuacji planowania interwencji wewnątrznaczyniowej lub operacyjnej, Przygotowanie i opieka nad chorym zakwalifikowanym do zabiegu rewaskularyzacyjnego.

Problem: Owrzodzenie niedokrwienne Cel opieki: dążenie do wygojenia owrzodzenia Interwencje pielęgniarskie: Obserwacja wielkości owrzodzenia, wysięku, jego charakteru, skóry wokół rany, pojawienia się martwicy – określenie jej charakteru (sucha, wilgotna), Odciążenie kończyny (zmniejszenie nacisku na stopę-ograniczenie chodzenia), Ułatwienie poruszania się (laski łokciowe, wózek inwalidzki), Ochrona rany przed infekcją (aseptyka, antyseptyka),

Podanie leku przeciwbólowego przed zmianą opatrunku w porozumieniu z lekarzem, Zmiana opatrunku zgodnie z zaleceniami 1 raz dziennie lub częściej w razie potrzeby (obfita wydzielina powodująca przemakanie opatrunku), oczyszczanie rany roztworem 0,9% NaCl, zastosowanie leku rozpuszczającego włóknik (np. Iruxol)/chirurgiczne usuwanie tkanek martwiczych, założenie jałowego opatrunku wazelinowego oraz opatrunku mocującego,

Sprawdzenie umocowania opatrunku (w sposób zabezpieczający przed przemieszczeniem z jednoczesnym unikaniem zbyt mocnego stopnia ucisku, aby nie nasilać niedokrwienia kończyny), Ułożenie kończyny poniżej poziomu serca, Udział w leczeniu zwiększającym ukrwienie i zmniejszającym ryzyko zakrzepów ( na zlecenie podanie leków (np. przeciwpłytkowych, przeciwkrzepliwych, prostanoidów, leków poprawiających właściwości reologiczne krwi)

Wskazówki pielęgnacyjno-edukacyjne dla chorego i jego rodziny Eliminacja czynników ryzyka miażdżycy (niezwłoczne zaprzestanie palenia tytoniu, relaksacja psychiczna, leczenie nadciśnienia tętniczego, zaburzeń lipidowych, cukrzycy), Stosowanie diety hipolipemicznej i niskowęglowodanowej (wykluczenie produktów zawierających tłuszcze zwierzęce na rzecz tłuszczy roślinnych, wykluczenie cukrów prostych, ograniczenie używek, wzbogacenie diety w warzywa, owoce)

Regularny trening fizyczny (na bieżni kontrolowany przez rehabilitanta lub codzienne spacery 30-60 min.), niewskazany u osób z bólami spoczynkowymi lub martwicą, Pielęgnacja stóp zabezpieczająca przed urazami tkanek i infekcją ( w sytuacji zranienia dezynfekcja miejsca, jałowy opatrunek, zgłoszenie się do lekarza jeżeli rana nie zacznie się goić w ciągu 2-3 dni) W sytuacji nasilenia dolegliwości (ból nie ustępujący po podaniu tradycyjnych leków przeciwbólowych, gwałtowne skrócenie dystansu chromania, zblednięcie kończyny, martwica palców lub stopy) – wymagana szybka diagnostyka i leczenie w warunkach szpitalnych,

W sytuacji dolegliwości ze strony innych narządów (np W sytuacji dolegliwości ze strony innych narządów (np. bóle wieńcowe, bóle głowy, zaburzenia mowy, widzenia przy współistniejącym wzroście ciśnienia tętniczego) – wezwanie pogotowia ratunkowego. Do momentu przyjazdu karetki przyjmowanie Nitrogliceryny podjęzykowo w odstępach 5. minutowych pod kontrolą ciśnienia (obniżenie SBP< 90mmHg wstrzymanie podawania Nitrogliceryny), przy dużym wzroście ciśnienia tętniczego przyjęcie dodatkowej dawki leku hipotensyjnego zgodnie z zaleconym wcześniej przez lekarza algorytmem.