TROCHĘ HISTORII… KIEROWANIA POJAZDAMI I posiadacz prawa jazdy („patent”) - niemiecki inżynier Karl Friedrich Benz I-sza kobieta kierująca samochodem Berta Benz Od 1883 r. „prawo jazdy” w Paryżu 1899 r. – powszechne w całej Francji 1910 r. – „Regulamin Ruchu Samochodowego” - na terenie Polski 1918 r. – polskie prawo jazdy Od 1921 r. – uporządkowane przepisy kategorie prawo jazdy amatorskie prawo jazdy zawodowe minimum wiekowe 18 lat Zdawalność ok. 20% Prawo jazdy na 3 lata dla kierujących pojazdami o prędkości ponad… 10 km/h Aktualnie: ok. 20 mln pojazdów ok. 40% społeczeństwa „Zawodowcy” – ok. 11 mln mężczyzn ok 6,2 mln kobiet 25% to osoby 25-34 lat

KATEGORIE UPRAWNIEŃ DO KIEROWANIA POJAZDAMI

KATEGORIE UPRAWNIEŃ DO KIEROWANIA POJAZDAMI

ZRÓŻNICOWANIE STANOWISK W ZAWODZIE KIEROWCY Kat. B - jako narzędzia w realizacji zawodów - pojazdy służbowe - kierowcy „flotowi” - pojazdy uprzywilejowane Kat. C - kierowcy transportu drogowego i specyfika ich pracy: dystrybucja towarów prace ładunkowe zmianowość monotonia długich tras zagrożenia Kat. D - kierowcy transportu publicznego - transport dalekobieżny specyfika: kontakt z pasażerami procedury określone odporność na stres problemy eksploatacji - transport ładunków niebezpiecznych (ADR) wymagania lekarskie i psychologiczne organizacja przewozów - pojazdy uprzywilejowane i przewóz wartości pieniężnych

ZACHOWANIE KIEROWCY W SYTUACJI ZADANIOWEJ Cel: bezpieczne i bezkolizyjne przejechanie pewnego odcinka drogi I UŻYTKOWNIK DROGI – przystosowujący się do warunków jazdy II TWÓRCA I ORGANIZATOR RUCHU DROGOWEGO – podejmujący działania organizowania i przekształcania warunków

KIEROWANIE POJAZDEM JAKO ZŁOŻONY SYSTEM I (wg T. Tomaszewskiego) UKŁAD ZACHOWAŃ: - reaktywnych – wyznaczonych przez bodźce zachowań instynktownych nawyków celowych Kierowca: - reaguje na przypadkowe bodźce - uczy się czynności sterowania - reaguje w sposób przypadkowy (w sytuacji zagrożenia) II (wg A. Lewickiego) UKŁAD DYNAMICZNYCH ZACHOWAŃ CELOWYCH I ZORGANIZOWANYCH – przekształcających otoczenie ze względu na cel

KSZTAŁTOWANIE UMIEJĘTNOŚCI PROWADZENIA POJAZDU Proces nauki jako system uczenia się: 1. nawyków sensometrycznych 2. zdobywania wiadomości 3. nabywania umiejętności i doskonalenia

Model SRK w ujęciu procesów automatycznych i świadomej kontroli zachowania, opracowanie na podstawie Reason (1990)

SCHEMAT RUCHU DROGOWEGO CZŁOWIEK INNI UŻYTKOWNICY RUCHU DROGOWEGO O T C Z E N I DROGA I RUCH DROGOWY (jego organizacje) POJAZD

CHARAKTERYSTYKA UKŁADU CZŁOWIEK – OTOCZENIE - POJAZD KIERUNKI AKTYWNOŚCI: odbiór informacji – kanały informacji podejmowanie decyzji wykonywanie decyzji

ZAKRES CZYNNOŚCI PODCZAS PROWADZENIA POJAZDU 1) Fazy: I przygotowania II realizacji 2) Struktura czynności jako szereg operacji - pomocniczych - kontrolnych - korekcyjnych - usprawniających - obronnych Zjawisko antycypacji zdarzeń

CHARAKTERYSTYKA PROCESU DECYZYJNEGO KIEROWCY PODEJMOWANIE DECYZJI deficyt czasu złożoność i wielopłaszczyznowość nieodwołalność decyzji! Uwarunkowania: cechy osobowości intelekt wyszkolenie doświadczenie inne: wiek zmęczenie stan emocjonalny kierowcy czynniki środowiska WYKONANIE DECYZJI Konieczne: - precyzyjny sposób - ustalona kolejność - określony limit czasu Problemy wykonania: koordynacja wzrokowo - ruchowa lokalizacja urządzeń deficyt czasu złożoność operacji (rytmika i płynność ruchów)

MODEL ŚWIADOMOSCI SYTUACYJNEJ, OPRACOWANIE NA PODSTAWIE ENDSLEY (1996)

TYPOLOGIA ZACHOWANIA SIĘ KIEROWCÓW W TRAKCIE WYKONYWANIA CZYNNOŚCI ZWIĄZANYCH Z KIEROWANIEM POJAZDAMI (wg H. Skłodowskiego)

OTOCZENIE I DROGI I ICH WYPOSAŻENIE + ELEMENTY INFRASTRUKTURY II INNI UCZESTNICY RUCHU DROGOWEGO - kierowcy - piesi III AKTUALNE WARUNKI ATMOSFERYCZNE

PODSTAWOWY PARAMETR BEZPIECZEŃSTWA RUCHU NA DRODZE PRĘDKOŚĆ PODSTAWOWY PARAMETR BEZPIECZEŃSTWA RUCHU NA DRODZE - prędkość projektowa - prędkość bezpieczna - prędkość pojazdu a skutki wypadków drogowych

Uśredniony wpływ prędkości samochodu na stan bezpieczeństwa pieszych

FUNKCJONOWANIE KIEROWCY W WARUNKACH TRUDNYCH 1. obiektywnie 2. subiektywnie - możliwość skutecznego działania - konsekwencje w poziomie dezorganizacji i zagrożenia