Jednostka a społeczeństwo Osobowość, socjalizacja, postawy

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej Abstrakcjonistyczna (socjologizm: Georg Simmel, Leopold von Wiese) – jednostka podmiotem oraz produktem działań i zachowań, twórcą i uczestnikiem różnych form społecznych (grup, procesów); abstrahuje się od motywów, postaw (zob. później), uwarunkowań historycznych, geograficznych.

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej Naturalistyczna (jednostka reprezentantem gatunku ludzkiego: np. behawioryzm) – człowiek funkcjonuje jak każdy organizm: reaguje w odpowiedzi na bodźce.

Trzy koncepcje pojmowania jednostki ludzkiej Realistyczna (obecna w myśli społecznej wywodzącej się od Arystotelesa): człowiek nie rozwija cech specyficznie ludzkich, żyjąc poza społeczeństwem co więcej: urzeczywistnia się wskutek oddziaływań społeczeństwa i jego kultury ale, mając w sobie zadatki na „człowieka”, nie wpisuje się w jakieś gotowe wzorce współżycia, lecz tworzy różne formy i rodzaje życia zbiorowego.

Determinizm kontra indeterminizm Ryszard Niemiec, Fot. Nasze Miasto Reportaż: Skąd tyle chłodu, skąd tyle krwi? Historia Andrzeja L. z Rzeszowa, dziecka nałogowca i handlarki samogonu, skazanego „na karę śmierci za to, że 5 października 1978 roku zamordował 22 uderzeniami noża swą żonę, 26-letnią Elżbietę Z.” Rodzina, szkoła, osiedle, kumple – wszystko się sprzysięgło przeciwko niemu…

Determinizm kontra indeterminizm „Z policyjnych statystyk wynika, że co drugi bezdomny i co piąty więzień to wychowankowie domu dziecka…” Odpowiedzią na to jest np.: Wioska dziecięca im. Dzieci Zamojszczyzny z Biłgoraja, jedna z czterech w kraju (SOS Wioski Dziecięce)

Determinizm kontra indeterminizm Włodzimierz Nowak, Serce narodu koło przystanku, Reportaż: Cholera z takim życiem 42-letnia Teresa S. wyskoczyła razem z kalekim synem, Damianem, z VII piętra; Autor pyta: dlaczego w 130-tys. Opolu nikt nie mógł im pomóc? Tacy, jak Damian, to istoty społeczne wielokroć bardziej niż inni…

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Atomizm (mechanicyzm, nominalizm: Anaksagoras, Demokryt, Epikur, Thomas Hobbes, Jean Jacques Rousseau): realnie istnieją tylko jednostki; społeczeństwo jest konstrukcją umysłową (stąd nominalizm); w rzeczywistości jest sumą jednostek połączonych jakąś umową społeczną co do podejmowania lub zaniechania określonych działań, czynności...

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Organicyzm (Platon, Spencer): społeczeństwo jest bytem na podobieństwo substancjalnych, jest bytem wcześniejszym w sensie logicznym niż jednostka; decyduje o naturze jednostki jako swojej cząstki

Trzy teorie na temat statusu/ontologii społeczeństwa Realizm (Pitirim Sorokin) społeczeństwo nie jest bytem w sensie takim, jak jednostki, które je tworzą; nie jest jednak tworem myśli, nazwą, której nie odpowiadają żadne desygnaty; istnieje realnie, jest całością odrębną od osób, które je tworzą; polega na powiązaniu się (uwikłaniu) zespołem stosunków podporządkowania, współpracy, atrakcyjności przez osoby je tworzące.

Osobowość - definicja DEF. I (Arnold Rose, Sociology. The Study of Human Relations) Osobowość to struktura czynników biogennych, psychogennych i socjogennych, wpływających na zachowania jednostki.

Osobowość - definicja DEF. II (S. Ossowski, Z zagadnień psychologii społecznej) Osobowość to wielość dyspozycji psychicznych o różnym pochodzeniu, wyrażających się w postawach, a wpływających na zachowania jednostki.

Osobowość 1. Geneza (powstawanie i kształtowanie się osobowości) biogenne psychogenne socjogenne

Osobowość 2. Struktura (trzy rodzaje elementów składających się na osobowość człowieka): bioanatomiczne (biofizyczne) właściwości organizmu (odruchy, popędy, właściwości fizycz. i fizjolog., potrzeby biolog., ale też uzdolnienia, inteligencja) psychiczne właściwości organizmu (uczucia, wzruszenia, afekty) społeczne (społeczeństwo i jego kultura, czyli zinternalizowane przez jednostki: wartości, normy, wzory zachowań, role społ.)

Osobowość – przykład z życia wzięty Zdjęcia z Gazeta.pl

Osobowość – przykład z życia wzięty Kpt. Tadeusz Wrona i II pilot Jerzy Szwarc

Kpt. Tadeusz Wrona Maja Sałwacka, Wojciech Staszewski, Kapitan Wrona myje naczynia, „GW” Ojciec prawnik trzymał synów krótko, ale poświęcał im czas; matka po „ekonomiku” - pracowała; Niewysoki (do szybowca pasował jak ulał), uzdolniony matematycznie, umysł ścisły; Zdeterminowany (śpi w hangarze, rezerwując sobie szybowiec; doucza się z angielskiego, bo chce uzyskać licencję pilota liniowego; Pedant, dba o porządek, czystość; perfekcjonista; O skłonnościach do kierowania innymi, doradzania

Socjalizacja DEF. I – J. Turowski (Socjologia. Małe struktury społ.): Oddziaływanie społeczeństwa, życia społecznego oraz kultury na osobowość jednostki; Obejmuje procesy internalizacji, tj. nabywania czy przyjmowania przez jednostkę wartości (przedmiotów stanowiących cel ludzkich działań) i norm z nich wynikających, dalej procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, w tym ról społecznych; DEF. II – P. Sztompka (Socjologia. Analiza społecz.): Proces kształtowania mentalności (zespołu przekonań), postaw i działań ludzi przez społecz.

Socjalizacja Dwie fazy pierwotna - obejmuje okres dzieciństwa, kształtowanie osobowości wskutek „interakcji z”, „pod wpływem” tzw. znaczących innych (osób z otoczenia) wtórna - w wieku dorosłym, na drodze własnych aktów jednostki, ale też pod wpływem tzw. uogólnionego innego (wspólnoty); polega na uczeniu się ról rodzinnych (małżonków, rodziców), zawodowych, społecznych...

Socjalizacja jako narzędzie rozwoju poczucia jednostkowej tożsamości DEF. Tożsamość to „układ autodefinicji jednostki”. osobowa (poczucie ciągłości własnego istnienia) społeczna (poczucie zajmowania określonego miejsca w świecie, pełnienia określonych ról) Elżbieta Hałas: Tożsamość społeczna ulega konwersjom, gdy osobowa zachowuje ciągłość; ma charakter interpersonalny i negocjowalny; zmiana tożsamości to zmiana sposobu definiowania siebie, grupy odniesienia i swego systemu ról.

Postawa DEF. I: Stanisław Mika, Psychologia społeczna: To względnie trwała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji do zachowań odnoszących się do jakiegoś przedmiotu lub dyspozycja do pojawiania się takich procesów, w której wyraża się stosunek do tego przedmiotu (zob. deklaracje, sondaże)

Postawa DEF. II - Jan Turowski, Socjologia. Małe struktury społeczne: Względnie trwała dyspozycja jednostki do określonego zachowania się wobec danego przedmiotu, wynikająca z poglądów, uczuć i dążności danej jednostki odnoszących się do przedmiotu postawy.

Komponenty postawy komponent poznawczy nie ma postawy bez przedmiotu lub też nie można zająć (mieć) postawy wobec przedmiotu, o którym niczego się nie wie (to de facto komponent poznawczo-oceniający, gdyż poznawaniu zawsze towarzyszy ocena: przedmiot wartościowany dodatnio, ujemnie, „zerowo”).

Komponenty postawy komponent emocjonalny uczucia żywione wobec przedmiotu postawy nadają tej postawie kierunek: pozytywny lub negatywny składowa behawioralna zachowanie, reakcja jako konsekwencja poprzednich komponentów (zbliżanie się, unikanie, wrogość)

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co… pozytywne, negatywne, ambiwalentne, czyli... - ludzkie postawy mają znak; może to być znak dodatni, ujemny lub znak zero - wypadkowy (ambiwalencja; ani dodatni, ani ujemny); znak postawy przejawia się we wszystkich jej elementach: w przekonaniach (związek z wartościowaniem przedmiotu postawy), w emocjach (dodatnich lub ujemnych), w zachowaniu (zbliżamy się do przedmiotu, unikamy go lub okazujemy mu wrogość).

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co są silne lub słabe Postawy różnią się stopniem przychylności bądź nieprzychylności do swojego przedmiotu; Siła postawy znajduje się we wszystkich trzech jej składnikach; spójne i niespójne zgodne w trzech komponentach pod względem kierunku walencji (nastawienia) lub niezgodne pełne lub niepełne zawierające wszystkie komponenty lub tylko dwie bądź prawie żadnej

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co pierwotne pierwszorzędne – ukształtowane w dzieciństwie, czasem silnie uwarunkowane biologicznie, trudne do zmiany wtórne drugorzędne, kształtowane pod wpływem czynników psychicznych, społecznych - plastyczne

Jakie wyróżniamy postawy i ze względu na co centralne nadrzędne, odnoszące się do wartości autotelicznych, podstawowych spoza centralnego trzonu osobowości peryferyjne, podrzędne, dotyczące wartości instrumentalnych)