Morska wymiana handlowa w Europie w XVI w Morska wymiana handlowa w Europie w XVI w., szlaki, typy towarów, podróże wahadłowe Holendrów, Gdańsk i pozycja portów bałtyckich, skutki społeczno-gospodarcze w Polsce (wzrost pańszczyzny, zachwianie równowagi rynku wewnętrznego, regres rzemiosła, regres miast) Monika Krużołek

1. Morska wymiana handlowa w Europie w XVI w. Zasadnicza zmiana szlaków morskich Miasta włoskie i hanzeatyckie straciły znaczenie na rzecz Portugalii, Hiszpanii, Holandii, Anglii i Francji Ekspansja kolonialna Portugalii i Hiszpanii Manila- centrum sieci szlaków kupieckich Port w Antwerpii potęgą handlu europejskiego Kompanie handlowe Anglii

2. Szlaki hiszpański szlak srebra z Potosi (Ameryka Południowa) do Sewilli transatlantycki szlak srebra do Europy przez Wyspy Kanaryjskie Lizbona była osią powiązań z Dalekim Wschodem dalekowschodnie szlaki portugalskie Holandia- dwa typy szlaków: krótkie, czyli drewno – zbożowe oraz dalekie- oceaniczne. szlaki północne wiodły do Norwegii, na Morze Białe i na Bałtyk szlak holenderski- był to główny szlak oceaniczny z Europy do Wschodniej Azji szlak archangielski

3. Typy towarów Hiszpania: kruszce szlachetne (w tym srebro) z Ameryki Środkowej i Południowej artykuły żywnościowe i przemysłowe (cukier, kakao, tytoń, barwniki, drewno, leki, metale szlachetne) również z Ameryki Środkowej i Południowej jedwab z Azji dostarczanie czarnej siły roboczej, narzędzi, ceramiki i przedmiotów codziennego spożycia (wina, oliwa, mąka pszenna) do koloni w Ameryce Południowej i Środkowej

Portugalia: jedwab, bawełna, egzotyczne tkaniny, cukier, przyprawy korzenne (pieprz, cejloński cynamon, gałka muszkatołowa), kamfora z Dalekiego Wschodu wymiana tkanin koromandelskich na przyprawy korzenne z Archipelagu Indii Wschodnich i na złoto i niewolników z Afryki wymiana chińskiego jedwabiu na meksykańskie srebro w Manili wymiana chińskiego rękodzieła na srebro w Japonii dostarczanie koni z Mezopotamii do Indii i z półwyspu Arabskiego dostarczanie czarnoskórych robotników dla południowoamerykańskiej gospodarki plantatorskiej własnej i hiszpańskiej gospodarki górniczej

Holandia: niezbędne materiały zasilające przemysł stoczniowy (budulec, smoła, płótno, włókno) ze szlaku wiodącego do Norwegii, na Morze Białe i na Bałtyk drewno i zboże z Rygi i Gdańska dostarczanie zboża do portów pirenejskich i śródziemnomorskich przewóz na Bałtyk soli, wina francuskiego i towarów kolonialnych (cukier, ryż, tytoń i przyprawy korzenne) zaopatrzenie w sól z portów Portugalii, Francji, Niemczech, a później również Wenezueli wymiana produktów przemysłu tekstylnego (tkaniny sukienne, lniane, szkło, broń) na przyprawy korzenne, cukier, ryż, bawełnę, jedwab, kamforę i kawę w Batawii

Francja: futra z Kanady Anglia: wymiana sukna na materiały do budowy statków (maszty, reje, smołę, liny, włókna konopne, płótna żaglowe) oraz wosk, skóry, futra, zboże w Archangielsku kość słoniowa, złoto i przyprawy korzenne z Afryki dostarczanie czarnoskórych robotników z Afryki do plantacji trzciny cukrowej, kawy, bawełny i tytoniu w Ameryce herbata, porcelana chińska, tkaniny bawełniane z Kompanii Indii Wschodnich Bałtyk transportował głównie śledzie, zboże, drewno, płody leśne i rolne, smołę, popiół.

4. Podróże wahadłowe Holendrów Wahadłowy transport- niezakłócony przez zależności od sezonowych wiatrów Ekonomiczny charakter holenderskiego szlaku Założenie Batawii- głównego portu przeładunkowego w handlu wschodnim

5. Gdańsk i pozycja portów bałtyckich Gdańsk- główny partner kupców zachodnich Pełna władza miasta nad swym portem Spadek liczby jednostek okrętów handlowych Eksport i import gdański Rosnące zapotrzebowanie na surowce do budowy statków Współzawodnictwo portów bałtyckich Koniec monopolu transportowego Hanzeatów

6. Skutki społeczno-gospodarcze w Polsce Przemiany gospodarcze towarzyszące wprowadzeniu szlacheckich folwarków Wzrost populacji dużych miast Miejsca powstawania folwarków Rodzaje upraw Popyt zboża na rynkach europejskich