Kazimierz M. Słomczyński Krystyna Janicka Zaufanie do instytucji publiczych: Miejsce Polski wsrόd krajόw europejskich Kazimierz M. Słomczyński Krystyna Janicka

Ramy teoretyczne (1) W kształtowaniu przekonań i postaw wobec demokracji szczególną rolę odgrywa zaufanie do instytucji, poprzez które system demokratyczny przejawia się i działa na co dzień. Demokracja jest zwykle definiowana poprzez instytucje, które ustanawiają i zabezpieczają podstawowe prawa obywateli.

Ramy teoretyczne (2) Podstawowe instytucje: - partie polityczne, - parlament - wymiar sprawiedliwości. „Reguły demokratycznej gry” w dużym stopniu wyznaczane przez te instytucje.

Problemy (1) Zaufanie wobec instytucji publicznych – filarów demokracji – w kontekscie stanu “obiektywnego”: jak demokracja faktycznie funkcjonuje. Gdzie Polska lokuje się wśród krajów europejskich na skali demokracji i na skali zaufania do instytucji publicznych? (2) Jak zaufanie do instytucji publicznych zależy od „subiektywnej” oceny demokracji? (3) Uwarunkowanie zaufania do instytucji publicznych w zależności od położenia w strukurze społecznej, przy kontroli „subiektywnej” oceny demokracji.

Dane Europejski SondażSpołecznego, ESS – 2002, 2004, 2006 i 2008. W tym referacie: 2006 i 2008. Dla tych lat (2006-2008) ESS obejmuje: Polskę, Estonię, Słowację, Słowenię i Węgry (UE 2004) + Bułgarię i Rumunię (UE 2007). dwie pary krajόw, ktόre nie należą do Unii: z jednej strony stare demokracje (Szwajcaria i Norwegia), a z drugiej – “niby demokracje” (Rosja i Ukraina). Danię, Finlandię, Norwegię, Szwecję, Holandię, Irlandię, Austrię, Belgię, Niemcy, Wielką Brytanię, Francję, Hiszpanię, oraz Portugalię.

Pomiar (1) W sondażu respondent proszony był o określenie, w jakim stopniu osobiście ma zaufanie do każdej z podanych na liście instytucji. Skala od 0 do 10. Pełna lista:krajowy parlament, wymiar sprawiedliwości, policja, politycy, partie polityczne, Parlament Europejski i Organizacja Narodów Zjednoczonych. Wybraliśmy partie polityczne, krajowy parlament i wymiar sprawiedliwości, gdyż to właśnie te instytucje stanowią fundament demokracji w danym kraju.

Pomiar (2)

Indeksy demokracji (1) Indeks Powszedniej Demokracji (Everyday Democracy Index, EDI). Autorzy związani z Demos (Skidmore i Bound 2008). W oparciu o informacje na temat: - wyborόw - aktywności obywatelskiej - stosunku ludzi do praktyk demokratycznych - egalitarnego traktowania rόl społecznych - istniejących kanałόw kontroli władz. Obejmuje 25 krajόw europejskich.

Indeksy demokracji (2) Indeks Demokracji, znany w literaturze w skrόcie EIU Index (od Economist Intelligence Unit, por. Kekic 2007). Oparty na analizie 60 zmiennych pogrupowanych w pięć kategorii: - procedury wyborcze i pluralizm polityczny, - swobody obywatelskie - funkcjonowanie instytucji rządowych - uczastnictwo w życiu politycznym - elementy politycznej kultury. Obejmuje ponad 150 krajόw.

Obejmuje około 150 krajόw. Indeksy demokracji (3) Democracy, Markets and Transparecny, DMT (Salvia i Alberro 2007). Kompilacja indeksόw publikowanych w: - Freedom of the World (Freedom House), - Index of Economic Freedom (Heritage Foundation i Wall Street Journal) - Corruption Perception Index (Transparency International). Obejmuje około 150 krajόw.

Subiektywna ocena demokracji Korelacja z zaufaniem do instytucji publicznych: Polska: ca. 0,50 (0,499 w 2006, 0,480 w 2008) Max: 0,63 (Finlandia, 2008) Min: 0,26 (Ukraina, 2008)

Zaufanie do instytucji publicznych a edukacja i dochód Polska: ZIP = 0,08 E + 0,11 D + 0,01 G – 0,07 W R2 = 0,05 ZIP = 0,04 E + 0,04 D – 0,02 G – 0,06 W + 0,48 S R2 = 0,25 ZIP – zaufanie do instytucji publicznych E – edukacja (wykształcenie wyższe) D – dochód (decyle) G - płeć (1 – M, 0 – K) W – wiek (w latach) S – satysfakcja z demokracji

Konkluzje 1. Wśród krajów europejskich, Polska charakteryzuje się szczególnie niskim zaufaniem do instytucji publicznych – ale nieco powyżej poziomu Bułgarii i Rumunii. Ten układ odpowiada „obiektywnym” ocenom poziomu demokracji. 2. Tak, jak w innych krajach europejskich zaufanie do instytucji publicznych jest silnie skorelowane z subiektywną oceną - satysfakcją funkcjonowania demokracji. 3. W Polsce zmienne strukturalnewpływają na zaufanie do instytucji publicznych słabiej niż w krajach o dużych tradycjach demokratycznych. Częściowo jest to spowodowane faktem, iż w Polsce wpływ subiektywnej oceny sytanu demokracji silniej oddziałuje na zaufanie do instytucji publicznych niż w innych krajach.