Typy wybrzeży morskich na świecie Opracowała: Nikola Dudkiewicz

Typy wybrzeży: 1) Ze względu na charakter działalności mórz i oceanów (niszczącą bądź budującą), wymieniamy: - niszczone - narastające - wyrównane (tj. w niektórych miejscach niszczone, w niektórych narastające) 2) Ze względu na sposób powstania; - WYSOKIE - NISKIE

Wybrzeża wysokie Wysokie wybrzeża dzielą się na: - dalmatyńskie - utworzone są w wyniku zalania silnie rozczłonkowanych grzbietów górskich równoległych do wybrzeża ( wybrzeże adriatyckie, chorwackie). - riasowe - powstają w wyniku zalania dolin starych grzbietów górskich prostopadłych do wybrzeża ( Irlandia, Francja, Portugalia). - fiordowe - tworzą się w wyniku zalania U - kształtnych górskich dolin polodowcowych (Norwegia). - limanowe - tworzą się gdy wałami piaszczystymi odcinane są lejkowate ujścia rzek (wschodnie wybrzeże Morza Czarnego). - klifowe - utworzone w wyniku niszczenia przez fale morskie zboczy wyżyn lub wysoczyzn (wybrzeże Morza Bałtyckiego). - szkierowe - powstaje przez zalanie setek małych skalistych wysepek wygładzonych wcześniej przez lądolód ( wybrzeże Szwecji, Finlandii).

Wybrzeża niskie Wybrzeża niskie dzielimy na: - mierzejowe - powstałe w wyniku działalności prądów przybrzeżnych, które tworzą mierzeję i zalewy. - lagunowe - utworzone w wyniku odcięcia płytkiej zatoki (laguny) przez wynurzoną, piaszczystą przybrzeżną ławicę (lido) np. wybrzeże Adriatyku - okolice Wenecji. - namorzynowe - występują tylko w strefie ciepłej, gdzie nad brzegami rosną słonolubne lasy namorzynowe, odsłaniające się w czasie odpływu korzenie drzew rosnących nawet na obszarze płytkiego dna morskiego, chronią brzeg przed niszczącą działalnością fal (inaczej mangowe) - koralowe - (rafowe) w strefie ciepłej, budują się korale i inne zwierzęta morskie o szkielecie wapiennym, a żyjących na dnie blisko brzegu; niedaleko brzegu tworzy się bariera - rafa koralowa, która nie pozwala na niszczenie wybrzeży. Największa rafa koralowa ciągnie się wzdłuż wschodnich wybrzeży Australii - jest to wielka rafa koralowa, sięgająca ok. 2000 km, wokół wysp rafy koralowe tworzą bariery w formie pierścieni - są to atole

Wybrzeże fiordowe – powstało w wyniku zatopienia przez morze dolnej partii żłobu lodowcowego po wytopieniu wypełniającego go lodowca. Charakteryzują się długimi, wąskimi i głębokimi zatokami (mapa). Zbudowane są głównie z utworów czwartorzędowych. Znajdują się w Norwegii, Danii i Szlezwiku – są klasycznie wykształconymi wybrzeżami typu ingresyjnego. Są też na niskich wyspach duńskich. Wyróżnia się też wybrzeże fiordowe powstałe wskutek zalania płytkich dolin lodowcowych. Wybrzeże föhrdowe powstało wskutek zalania dolin rzek subglacjalnych. Wybrzeże klifowe – utworzone w wyniku niszczenia przez fale morskie zboczy wyżyn lub wysoczyzn. Zbudowane głównie z utworów plejstoceńskich. Najwyższe klify występują na obszarze wychodni skał wieku kredowego np. klif na wyspie Mön o wysokości 132 m.

Wybrzeże szkierowe– powstało przez wynurzenie się z morza uformowanych przez lądolód płaskich pagórków. Charakteryzuje się dużą ilością małych skalistych wysepek i licznymi zatokami. Są niskie zbudowane z utworów ilastych i piaszczystych pochodzenia lodowcowego oraz morskiego. Wybrzeża szkierowe południowej Finlandii, czyli brzegi Zatoki Fińskiej, zbudowane są z utworów o różnym składzie litologicznym, genezie i wieku. Ponad 50% wybrzeży szkierowych południowej Finlandii zbudowanych jest z utworów morenowych, a tylko 31% z utworów skalistych. Najbardziej typowe wybrzeża szkierowe spotyka się w rejonie południowo – zachodniej Finlandii na odcinku Honko – Turku. Wybrzeża te występują też w Zatoce Botnickiej, stanowią 1/3 długości brzegu Szwecji.

Wybrzeże mierzejowe – powstały pod wpływem prądów przybrzeżnych tworzących mierzeje i zalewy. Mierzeja jest długim wynurzonym wałem, odcinającym wody zatoki (zalewu) lub jeziora nadbrzeżnego, wytworzonym przez akumulację piasku niesionego właśnie prądami przybrzeżnymi i wyrzuconego na brzeg przez przybój a następnie przewiewanego przez wiatr. Mierzeja łącząca się z lądem tylko jednym końcem nosi nazwę kosy. Taki rodzaj wybrzeża znajduje się miedzy Rozewiem, a Kłajpedą. Wybrzeże dalmatyńskie - typ wybrzeża morskiego wysokiego, które powstało w wyniku zalania gór ułożonych równolegle do linii brzegowej. Powstaje w ten sposób system wydłużonych wysp, ułożonych równolegle do wybrzeża. Pomiędzy nimi znajdują się liczne głębokie cieśniny. Dzięki temu znajduje się na nim wiele korzystnych miejsc dla lokalizacji portów morskich Nazwa wywodzi się od części wschodniego wybrzeża Morza Adriatyckiego i położonej nad nim historycznej krainy Dalmacji (obecnie Chorwacja). Występuje w Chorwacji oraz Kalifornii.

Wybrzeże riasowe - wybrzeże na skraju obszaru górskiego (ale nie zlodowaconego) lub wyższego, rozcięte przez głębokie doliny rzeczne będące obecnie zatokami. Powstałe w wyniku podnoszenia się poziomu wód morskich lub obniżenia lądu. Występuje m.in. w zachodniej części Irlandii, Portugalii, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. Wybrzeże limanowe – typ wybrzeża, na którym w czasie przypływu zalewane są ujściowe odcinki rzek o charakterze lejkowym. Wraz z odpływem fale morskie unoszą muł z rzeki i budują wał między ujściem a otwartym morzem. Powstaje liman, czyli zatoka utworzona z ujściowego odcinka jaru rzeki. Po jej całkowitym odcięciu przez mierzeję może powstać jezioro limanowe.