KRZYWA PHILLIPSA I OCZEKIWANIA INFLACYJNE

Pamiętasz? Cykl koniunkturalny Y (PKB) Czas Cykl koniunkturalny Recesja Dno Szczyt Ekspansja 1. BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt lat) dotyczy mo-del wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji poten-cjalnej, Yp, wywołane zmianami ilości i produkcyjności zasobów. 2. KRÓTKIEGO OKRESU (1-2 lata?) dotyczy model IS/LM. W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wyko-rzystane, więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji, Y (i bezrobocia). Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja, Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne. 3. DŁUGIEGO OKRESU (5-8 lat?) dotyczy model AD/AS. W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a za-sób czynników produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja po-tencjalna jest stała.

Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Znamy także wyjaś-niający krótkookresowe zmiany koniunktury model IS/LM. Pora na analizę dotyczącego długiego okresu MODELU KRZYWEJ PHILLIPSA. Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują waha-nia rzeczywistej produkcji, Y, wokół produkcji potencjalnej, Yp. Tym fluktuacjom towarzyszą zmiany poziomu BEZROBOCIA i tempa INFLACJI.

Zacznijmy od krótkiego przypomnienia sposobu działania gospodarki opisywanej modelem AD/AS…

ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość pro-dukcji i cen w krótkim okresie.

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P=-0.003Y+ 4.0 a linię SAS równanie: P=1. Produkcja potencjalna male-je o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. 900 1000 P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna maleje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość pro-dukcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000i. O ile pun-któw procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upły-wie długiego okresu? 900 1000 P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. ZADANIE W gospodarce Hipotecji (keynesowskiej w krótkim, a klasycz-nej w długim okresie) panuje równowaga. Produkcja poten-cjalna wynosi 1000, linię AD opisuje równanie: P = -0.003 Y + 4.0 a linię SAS równanie: P = 1. Produkcja potencjalna ma-leje o 10%. a) Narysuj tę sytuację. Podaj wielkość produkcji i cen w krótkim okresie. Zob. rysunek. Y=1000; P=1. b) Podaj wielkość produkcji i cen po długim okresie. Y=900; P=1,3. c) Stała nominalna podaż pieniądza, MSN jest równa 130, a realny popyt na pieniądz to: MD = 0,5Y – 1000  i. O ile pun-któw procentowych zmieni się stopa procentowa, i, po upły-wie długiego okresu? O 2 p. proc. 900 1000 P Y LAS’ LAS AD 1,3 1 E E’

1. KRZYWA PHILLIPSA KRZYWA PHILLIPSA stanowi rozwinięcie modelu AD/AS i po-kazuje związek stóp inflacji (π) i bezrobocia (U) w gospodarce. Wyprowadżmy wzór krzywej Phillipsa.

Nominalny poziom płac w gospodarce, W, zależy od stopy bezro-bocia, U, na rynku pracy. W szczególności: Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, gdzie α to dodatni parametr opisujący wrażliwość nominalnych wynagrodzeń, W, na zmiany odchylenia stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*.

Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, Zauważmy, że: U < U* to Wt+1 > Wt . Aby płace zaczęły rosnąć (Wt+1>Wt), rzeczywista stopa bezrobocia, U, musi spaść poniżej naturalnej stopy bezrobocia, U*. Wszak kiedy U<U*, wyrażenie (U-U*) jest ujemne i – przy dodatnim parametrze α - Wt+1 >Wt. W takiej sytuacji niedobór rąk do pracy na rynku pracy powoduje stopniowy wzrost płac.

Wt+1 = Wt - α•(U - U*)•Wt, Zauważmy, że: U > U* to Wt+1 < Wt . Aby płace zaczęły spadać (Wt+1<Wt), rzeczywista stopa bezrobo-cia, U, musi przewyższyć naturalną stopę bezrobocia, U*. Wszak kiedy U>U*, wyrażenie (U-U*) jest dodatnie i - przy dodatnim pa-rametrze α - Wt+1 <Wt. W takiej sytuacji przymusowe bezrobocie na rynku pracy powoduje stopniowy spadek płac.

Skoro: (1) Wt+1=Wt-α•(U-U*)•Wt = Wt•[1-α•(U-U*)] i πW=(Wt+1-Wt)/Wt, to: πW=(Wt+1–Wt)/Wt={Wt•[1–α•(U-U*)]–Wt}/Wt = 1-α•(U-U*)–1=-α•(U-U*). πW = -α•(U-U*). Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY ZMIAN POZIOMU PŁAC, CZYLI INFLACJI PŁACOWEJ, πW.

A zatem: (3) πW = -α•(U-U*). πW=π πW=-α•(U-U*) (4) π=-α•(U-U*). Ceny zmieniają się tak jak koszty. Koszty (w przybliżeniu) zmie-niają się tak, jak płace, ponieważ głównym składnikiem kosztów są płace. Zatem CENY ZMIENIAJĄ SIĘ TAK JAK PŁACE. Więc: πW= π, gdzie πW to stopa inflacji płacowej, a π to stopa infla-cji cenowej. πW=π πW=-α•(U-U*) (4) π=-α•(U-U*). Wyprowadziliśmy oto wzór takiej KRZYWEJ PHILLIPSA, KTÓRA DOTYCZY INFLACJI CENOWEJ, π. π=-α•(U-U*).

π=-α•(U-U*) Jak widać, warunkiem pojawienia się INFLACJI, π>0, jest spadek rzeczywistej stopy bezrobocia, U, poniżej naturalnej stopy bezrobo-cia, U* (π>0U<U*).

π=-α•(U-U*) Natomiast warunkiem pojawienia się DEFLACJI, π<0, jest wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia, U, powyżej naturalnej stopy bezro-bocia, U* (π<0U>U*).

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969. Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wyni-kami obserwacji. Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969. Krzywa Phillipsa Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119.

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969. Skonfrontujmy „prostą” krzywą Phillipsa [π=-α•(U-U*)] z wyni-kami obserwacji. Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969. Krzywa Phillipsa Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 119. Te dane empiryczne tylko DO PEWNEGO STOPNIA potwierdza-ją nasze ustalenia... Na rysunku widzimy, że w USA w 6. dekadzie XX w. (na-turalna stopa bezrobocia, U*, wynosiła wtedy ok. 5%) zmniejsze-nie się rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U<U* skutko-wało wzrostem tempa inflacji, π; natomiast wzrost rzeczywistej stopy bezrobocia do poziomu U>U* powodował SPADEK TEMPA INFLACJI, π (A NIE SPADEK POZIOMU CEN, P, CZYLI DE-FLACJĘ).

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-1969. Krzywa Phillipsa Tak, czy owak, obserwatorom gospodarki USA u schyłku lat 60. XX w. wydawało się, że za pomocą stabilizacyjnej polityki gospodarczej można wybrać jedną spośród wielu kombinacji poziomu stopy bez-robocia i stopy inflacji, czyli punktów na krzywej Phillipsa. Np. na rysunku stopie bezrobocia równej ok. 3.5% towa-rzyszy inflacja równa ok. 5,0%, a stopie bezrobocia 7.0% towarzy-szy inflacja 1,0%.

Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002. Jednak w latach 1970-2002 wyraźna regularność zmian tempa inflacji i stopy bezrobocia w USA zanikła... Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002. Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 121. W przypadku prostej krzywej Phillipsa negatywne wyniki testu empirycznego zmuszały do odrzucenia lub zmiany modelu prostej krzywej Phillipsa.

Maszyna do produkcji wiedzy O B S E R W A C J A PRZEJŚCIOWA WAŻNOŚĆ TEORII ZASTĄPIENIE TEORII INNĄ TEORIĄ Zmiana języka i (lub) hipotez Usunięcie błędu logicznego Poprawność logiczna Niespójność logiczna Brak falsyfikacji Falsyfikacja TEORIA JĘZYK (m. in. wyrazy, definicje, klasyfikacje) Uogólnienia obserwacji, czyli hipotezy (INDUKCJA) Wyprowadzenie wniosków (DEDUKCJA) TEST LOGICZNY poprawności wnioskowania (KRYTYKA NAUKOWA) TEST EMPIRYCZNY – konfrontacja z rzeczywistością

2. KRZYWA PHILLIPSA I ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNE W obliczu empirycznego zaprzeczenia twierdzenia Phillipsa, chcąc pogodzić krzywą Phillipsa z rzeczywistym obrazem gospodarki, ekonomiści uzupełnili teorię opisującą związki produkcji, bezrobo-cia i cen o hipotezę „oczekiwań inflacyjnych”, a w szczególności „ADAPTACYJNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH”.

Ludzie mają „ADAPTACYJNE OCZEKIWANIA INFLACYJ-NE”, jeśli sądzą, że TEMPO INFLACJI W PRZYSZŁOŚCI (πe) BĘDZIE PODOBNE DO OBECNEGO TEMPA INFLACJI (π). Zmiana obecnego tempa inflacji, π, powoduje wtedy POWOLNĄ zmianę oczekiwanego tempa inflacji, πe.

Teorię krzywej Phillipsa uzupełniono o hipotezę „oczekiwań infla-cyjnych”, w szczególności zaś: „adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych”. Powstała w ten sposób KRZYWA PHILLIPSA UZUPEŁNIONA O OCZEKIWANIA INFLACYJNE (ang. inflation expectations aug-mented Phillips curve)

Mianowicie: skoro ludzie zdają sobie sprawę z istnienia infla-cji, a nawet mają konkretne oczekiwania inflacyjne, w czasie negocjacji płacowych dążą do ustalenia poziomu REALNEJ, NIE NOMINALNEJ, podwyżki płac. To on zależy od skali odchylenia rzeczywistej stopy bezrobocia, U, od naturalnej stopy bezrobocia, U*. Jest nie tak: πw=-αW•(U-U*), czyli nie tak: π = -α•(U-U*), a tak: (πw–πe)=-α•(U-U*), czyli tak: (π–πe)=-α•(U-U*).

(π–πe)=-α•(U-U*) WNIOSKI: 1. Jeśli zatem rzeczywista stopa bezrobocia, U, spadnie po-niżej stopy naturalnej, U<U*, to (π–πe)>0, więc π>πe, czyli ceny zaczną rosnąć SZYBCIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO. (Tak dzieje się w przypadku ekspansywnej polityki gospo-darczej).

(π–πe)=-α•(U-U*) WNIOSKI: 2. Natomiast jeśli U>U*, to (π–πe)< 0, więc π<πe, czyli ceny zaczną rosnąć WOLNIEJ NIŻ SIĘ SPODZIEWANO. (Tak dzieje się w przypadku restrykcyjnej polityki gospo-darczej).

(π–πe)=-α•(U-U*) ZAUWAŻMY: Inaczej niż model AD-AS i model prostej krzywej Phillipsa model krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczeki-wania inflacyjne przepowiada, że skutkiem ekspansywnej i restrykcyjnej polityki gospodarczej nie będzie – odpowied-nio – inflacja i deflacja, lecz – odpowiednio – wzrost rzeczy-wistego tempa inflacji powyżej tempa oczekiwanego (π>πe) oraz spadek rzeczywistego tempa inflacji poniżej tempa oczekiwanego (π<πe).

ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu.

ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1. Y P LAS AD 2 1 E SAS B P1 P2 b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) ocze-kiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długie-go okresu.

ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1. Y P LAS AD 2 1 E SAS B P1 P2 b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie dłu-giego okresu. π-πe=-α•(U-U*). W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku po-pytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pie-niądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spad-ku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π. c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlacze-go?

ZADANIE W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył no-minalną podaż pieniądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1. Y P LAS AD 2 1 E SAS B P1 P2 b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyjne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie dłu-giego okresu. π-πe=-α•(U-U*). W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rze-czywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π. c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dla-czego? Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczes-nych gospodarkach deflacja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.

πt– πet = -α•(Ut-U*) πet = πt-1  (πt– πt-1) = -α•(U-U*). W przypadku „zmodernizowanej” krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyjne dane empiryczne dość dobrze potwierdzają teorię. Powiedzmy, że: πet = πt-1. Wtedy: πt– πet = -α•(Ut-U*) πet = πt-1  (πt– πt-1) = -α•(U-U*).

Tym razem obserwacja dość dobrze potwierdza teorię... πt– πt-1 = -α•(U-U*) Inflacja i bezrobocie w USA w latach 1961-2002. Za: R. Dornbusch, S. Fischer, R. Startz, Macroeconomics, s. 124.

Parametr α kontroluje nachylenie krzywej Phillipsa. π=πe-α•(U-U*) Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna: Parametr α kontroluje nachylenie krzywej Phillipsa. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U* π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*). Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna: 2. Wzrost oczekiwanej inflacji, πe, o 1 p.proc. podnosi rze-czywistą inflację, π, o 1 p. proc. Krzywa Phillipsa przesuwa się w górę, z położenia PC1 do położenia PC2. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U* π=πe-α•(U-U*), to π=-α•U+(πe+α•U*).

[Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0]. Krzywa Phillipsa uzupełniona o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne [π=πe-α•(U-U*)]; analiza graficzna: 3. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną inflacją, πe. [Skoro π–πe=-α•(U-U*), to U=U*π–πe=0]. Innymi słowy krzywa Phillipsa przecina pionową linię wyznaczoną przez U* (czyli: U=U*) pod warunkiem, że: π=πe (dla π≠πe U≠U*). Np. w punkcie E na rysunku π=πe, więc U=U*. π π=πe-α•(U-U*) E π=πe PC2 PC1 U U=U*

WYBRANE WNIOSKI: Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA ŁATWO SIĘ UTRWALA. Np., kiedy po pozytywnym makroekonomicznym szoku popyto-wym gospodarka przesuwa się w górę po krzywej Phillipsa (np. z punktu E1 do A), rośnie inflacja (z π1 do π2). Zgodnie z teorią adap-tacyjnych oczekiwań inflacyjnych PO PEWNYM CZASIE wzrost tempa inflacji, π (z π1 do π2) powoduje wzrost oczekiwań inflacyj-nych, πe (z πe1 do πe2). Krzywa Phillipsa przesuwa się wtedy w górę [przecież: π=πe-α•(U-U*)]. Utrwalanie się inflacji π π2 E2 • A π1 E1 U U*

π2=πe2-α•(U-U*). WNIOSKI CD.: Adaptacyjne oczekiwania inflacyjne sprawiają, że INFLACJA ŁATWO SIĘ UTRWALA. Ostatecznie, w nowym punkcie, odpowiadającym stanowi długook-resowej równowagi, E2, tempo inflacji wynosi: π2=πe2-α•(U-U*). Oczywiście: π2>π1=πe1-α•(U-U*). Utrwalanie się inflacji π π2 E2 • A π1 E1 U U*

Oczekiwania inflacyjne i stagflacja π WNIOSKI CD.: W punkcie „S” na rysunku trwa STAGFLACJA. Jak się okazuje, stagflacja może być wynikiem nie tylko negatywnego szoku poda-żowego, lecz także kombinacji wysokich oczekiwań inflacyjnych i negatywnego szoku popytowego. Np. inflacja może być wysoka z powodu wysokich oczeki-wań inflacyjnych, πe [wszak: π=πe-α•(U-U*)]. W takiej sytuacji na skutek negatywnego szoku popytowego może się dodatkowo poja-wić bezrobocie. Oczekiwania inflacyjne i stagflacja π π* E S • PC U U*

3. KRZYWA PHILLIPSA I RACJONALNE OCZEKIWANIA IN-FLACYJNE. W wyniku tzw. REWOLUCJI RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH hipoteza adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych zyskała w makroekonomii konkurentkę w postaci HIPOTE-ZY RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLACYJNYCH. Oto jej WERSJA RADYKALNA: LUDZIE SĄ RACJONALNI I FORMUJĄC SWOJE OCZEKI-WANIA INFLACYJNE NATYCHMIAST WYKORZYSTUJĄ WSZELKIE DOSTĘPNE INFORMACJE NA TEMAT PRZYSZ-ŁEJ INFLACJI. Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyj-nych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieoczeki-wane konsekwencje...

HIPOTEZA RACJONALNYCH OCZEKIWAŃ INFLA-CYJNYCH - WERSJA RADYKALNA: Ludzie są racjonalni i formując swoje oczekiwania inflacyj-ne natychmiast wykorzystują wszelkie dostępne informacje na temat przyszłej inflacji.

Zastąpienie hipotezy adaptacyjnych oczekiwań inflacyjnych hipotezą racjonalnych oczekiwań inflacyjnych ma nieocze-kiwane konsekwencje...

4.1. KRYTYKA LUCASA (WERSJA RADYKALNA) Powiedzmy, że w stanie równowagi, kiedy π=πe-α•(U-U*), w gospo-darce trwa „autonomiczna” inflacja, a jej tempo, π, jest równe oczekiwaniom inflacyjnym, πe. (Oznacza to, że – zgodnie z równa-niem Fishera - tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce również wynosi około π). W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansyw-ną politykę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN.

W tej sytuacji bank centralny decyduje się na ekspansywną polity-kę pieniężną. Efektem jest WZROST TEMPA WZROSTU NOMI-NALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN. Rzeczywista stopa bezrobocia, U, odchyla się wtedy w dół od naturalnej stopy bezrobocia, U*, więc U<U*. Skoro tak, to rze-czywiste tempo inflacji, π, odchyla się w górę od przewidywanego tempa inflacji, πe, a zatem: π>πe . (Przecież: π–πe=-α•(U-U*).

Jednak w takiej sytuacji, znając swoje DOTYCHCZASOWE oczekiwania inflacyjne, πe, a także parametr α oraz poziomy zmiennych U i U* w równaniu [π=πe-α•(U-U*)], ludzie są w stanie NATYCHMIAST po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, przewidzieć ten nowy, przyszły poziom inflacji, π!

Dochodzimy oto do wniosku, że - jeśli tylko ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne - NIE MA BŁĘDNYCH OCZEKIWAŃ IN-FLACYJNYCH!

Oto tzw. KRYTYKA LUCASA (ang. Lucas critique): Kiedy informacje o modelu makroekonomicznym i o wartościach występujących w nim zmiennych i parametrów są powszechnie dostępne, wartości oczekiwane w tym modelu (np. πe) powinny być takie same, jak wartości wynikające z tego modelu (np. πe=π).

4.2. SKUTKI KRYTYKI LUCASA Skutki braku błędnych oczekiwań inflacyjnych są zaskakujące. Po wzroście tempa wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, NO-WE oczekiwania inflacyjne, πe’, zrównają się z przewidywanym no-wym tempem inflacji π (πe’=π). Powoduje to, że rzeczywiste tempo inflacji, π, wzrasta. π = πe -α•(U-U*) U* • A π E2 E1 U π2 π1

Zgodnie z RADYKALNĄ WERSJĄ rozumowana Lucasa tempo inflacji, π, NATYCHMIAST osiąga nowy poziom, π, zrównując się z nowymi, wyższymi, oczekiwaniami inflacyjnymi, πe’=π. (Kiedy rosną inflacyjne oczekiwania, πe, pracownicy wymuszają na praco-dawcach odpowiednio szybsze tempo wzrostu płac nominalnych, πW, więc wzrasta także tempo wzrostu cen, rzeczywiście osiągając poziom π=πe’). U* • A π E2 E1 U π2 π1 π = πe -α•(U-U*)

Jednak skoro: πe’=π i π = πe’-α•(U-U*), to: U=U*, ponieważ πe’=πU=U*. Zatem - mimo wzrostu tempa wzrostu nominalnej podaży pienią-dza, MSN – rzeczywista stopa bezrobocia, U, nie odchyla się od natu-ralnej stopy bezrobocia, U=U*(przecież: πe’=π!). Oznacza to, że REALNA PODAŻ PIENIĄDZA, MS, SIĘ NIE ZMIENIA. Jesli realna podaż pieniądza, MS, się nie zmienia, to nomi-nalna podaż pieniądza, MSN, i poziom cen w gospodarce, P, zmie-niają się tak samo... MS = MSN/P = constans, U* • A π E2 E1 U π2 π1 π = πe -α•(U-U*)

Ustaliliśmy właśnie, że po spowodowanym przez bank centralny pozytywnym makroekonomicznym szoku popytowym WZROST TEMPA INFLACJI, π, DOKŁADNIE KOMPENSUJE WZROST TEMPA WZROSTU NOMINALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN. Jak widać, KIEDY OCZEKIWANIA INFLACYJNE SĄ RACJO-NALNE, POLITYKA PIENIĘŻNA TRACI SKUTECZNOŚĆ.* ---- *Pamiętajmy, że ta analiza dotyczy sytuacji, w której roszczenia płacowe powodują NATYCHMIASTOWY wzrost płac, kosztów produkcji i cen.

Wcześniej, zakładając adaptacyjność oczekiwań inflacyjnych, ten sam pro-ces gospodarczy, który omawiam w tym miejscu, ilustrowałem ty samym rysunkiem: Pisałem wtedy, że w takiej sytuacji po pewnym czasie krótkookresowa krzy-wa Phillipsa przesuwa się w górę... Otóż tym razem gospodarka przechodzi nie z punktu E1 do pun-ktu A, a następnie do punktu E2, lecz bezpośrednio z punktu E1 do punktu E2. π π2 E2 • A π1 E1 U U*

π2=(MSN/MSN)2>(MSN/MSN)1. Jak pokazałem, nowe, szybsze od dotychczasowego, π1, tempo inflacji, π2 (π2 > π1) równa się nowemu, szybszemu tempu wzrostu nomi-nalnej podaży pieniądza w gospodarce: π2=(MSN/MSN)2>(MSN/MSN)1. U* • A π E2 E1 U π2 π1

U U* •E3 •E2 •E1 π (MSN/MSN)3 = πe3=π3 (MSN/MSN)2 = πe2=π2 Dochodzimy oto do następujacego wniosku. Kiedy tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza rośnie, np. z 0 do MSN/MSN1, racjonalne oczekiwania inflacyjne osiągają poziom πe1, co od razu powoduje wzrost tempa inflacji do π1=πe1= MSN/MSN1. W efekcie, niezależnie od tego, jaką politykę pieniężną prowadzi państwo – gospodarka znajduje się w jednym z punktów: E1, E2, E3... itd. na rysunku. [Odcięta tego punktu wynosi U* (naturalna stopa bezrobocia), rzędna zaś równa się poziomowi inflacji, π = πe , której tempo jest równe tempu wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, w gospodarce]. U U* •E3 •E2 •E1 π (MSN/MSN)3 = πe3=π3 (MSN/MSN)2 = πe2=π2 (MSN/MSN)1 = πe1=π1

π (MSN/MSN)3 = πe3=π3 (MSN/MSN)2 = πe2=π2 (MSN/MSN)1 = πe1=π1 •E3 U U* Oznacza to, że w opisywanej sytuacji NIE ISTNIEJE KRÓTKOOKRESO-WA KRZYWA PHILLIP-SA, PC1! Przecież w takiej sytuacji nieustannie: (πe=π i U=U*), co oznacza, że - mimo SPOWODOWANYCH ZMIANAMI TEMPA ZMIANY NOMI-NALNEJ PODAŻY PIENIĄDZA, MSN, makroekonomicznych szoków po-pytowych - nie dochodzi do skierowanych odwrotnie zmian stopy bezrobo-cia, U, i stopy inflacji, π .

Zreasumujmy... Zgodnie z RADYKALNĄ wersją hipotezy o racjonalnych oczekiwaniach nie istnieje tzw. KRÓTKOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. short run Phillips curve, SPC) (πe=πU=U*!). Istnieje tylko pionowa linia, której punkty odpowiadają naturalnej stopie bezrobocia, U*, i różnym tempom inflacji, π (zob. rysunek). [tzw. DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILLIPSA (ang. long run Phillips curve, LPC)]. Kiedy na trwałe zmienia się tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza, MSN, a w efekcie również tempo in-flacji, π (np. z π2 do π1 na rysunku), gospodarka przesuwa się po tej linii w górę i w dół. LPC U U* •E3 •E2 •E1 π π3 π2 π1

LPC U U* •E3 •E2 •E1 π π3 π2 π1 Jednak dane obserwacyjne NIE potwierdzaja opinii o braku krótkook-resowej krzywej Phillipsa... Sprawia to, że przeciwnicy radykalnej wersji hipotezy o racjonal-nych oczekiwaniach i krytyki Lucasa wątpią w prawdziwość tych tez i przypominają „brzytwę Ockhama”...

Brzytwa Ockhama, czyli postulat prostoty w nauce W skład teorii powinny wchodzić tylko takie pojęcia, których istnienie stanowi warunek konieczny powstania odpowiadających rzeczywistości hipotez (łac. non sunt multiplicanda entia preater ne-cessitatem).   Wilhelm Ockham (ok. 1280-1349)

ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. „Krytyka Lucasa” (ang. Lucas critique) jest bezpośrednią konsek-wencją zaakceptowania hipotezy racjonalnych oczekiwań. Tak. Skoro ludzie mają racjonalne oczekiwania, czyli skoro na-tychmiast wykorzystują wszelką dostępną wiedzę o gospodarce, to przewidywane przez nich poziomy zmiennych makroekono-micznych są równe wynikom, uzyskiwanym przez makroeko-nomistów. Skoro tak, to w swoich modelach makroekonomiści po-winni zakładać, że oczekiwany przez ludzi poziom ważnych zmien-nych makrooekonomicznych jest równy poziomowi zmiennych wyjaśnianych w ich modelach makroekonomicznych. 2. Racjonalne oczekiwania powodują, że polityka pieniężna państwa traci skuteczność. Tak.

ZADANIA 1. Powiedzmy, że oczekiwania inflacyjne są adaptacyjne. a) Za pomocą odpowiedniej krzywej Phillipsa: (i) Pokaż skutki wzrostu oczekiwań inflacyjnych. (ii) Wyjaśnij zjawisko stagflacji. b) Czy to prawda, że „rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczekiwaną inflacją, πe”? Odpowiedź uzasadnij. c) Czy to prawda, że inflacja ma tendencje do samoutrwalania się? Odpowiedź uzasadnij. a) (i) Oto wzór takiej krzywej Phillipsa: (π–πe)=-α•(U-U*). Przekształciwszy go, otrzymujemy: π=-α•(U-U*)+πe. A zatem, wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe, powoduje taki sam wzrost tempa inflacji, π. (ii) Kiedy oczekiwania inflacyjne, πe, są wysokie, wysoka jest także rzeczywista inflacja, π [π=-α•(U-U*)+πe]. W takiej sytuacji np. negatywny makroekonomiczny szok popytowy może spowodować dodatkowo wzrost stopy bezrobocia, skutkując stagflacją. b) Tak; π–πe=-α•(U-U*), więc jeśli π=πe, to U=U*. Zatem, rzeczywista stopa bezrobocia, U, zrównuje się ze stopą naturalną, U*, kiedy rzeczywista inflacja, π, zrównuje się z oczeki-waną inflacją, πe. c) Tak, to prawda. Przy adaptacyjnych oczekiwaniach inflacyjnych przejściowy wzrost tempa inflacji, π, po pewnym czasie powoduje wzrost oczekiwań inflacyjnych, πe. To z kolei po-woduje trwały wzrost tempa inflacji, π [przecież: π=-α•(U-U*)+πe].

P LAS E SAS SAS B E AD AD Y Y P2 P1 2. W gospodarce panuje równowaga. Bank centralny zmniejszył nominalną podaż pie-niądza, MSN. a) Za pomocą rysunku z modelem AD/AS pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. b) Za pomocą krzywej Phillipsa uzupełnionej o (adaptacyj-ne) oczekiwania inflacyjne pokaż, jak zmienią się ceny po upływie długiego okresu. c) Którą z tych prognoz uważasz za bardziej realistyczną? Dlaczego? a) Ceny obniżą się z poziomu P2 do poziomu P1. P LAS E SAS 2 2 P2 SAS 1 B E 1 P1 AD 2 AD 1 Y Y P b) π–πe=-α•(U-U*), czyli π=-α•(U-U*)+πe. W wyniku negatywnego makroekonomicznego szoku popytowego spowodowanego zmniejszeniem nominalnej podaży pieniądza przez bank centralny w krótkim okresie dochodzi do spadku rzeczywistego tempa inflacji, π, poniżej oczekiwań inflacyjnych, πe. W długim okresie powoduje to spadek oczekiwań inflacyjnych, πe, a zatem rownież spadek rzeczywistego tempa inflacji, π. c) Oczywiście bardziej realistyczna jest prognoza (b). We współczesnych gospodarkach defla-cja jest bardzo rzadkim zjawiskiem.

3. a) Jaka jest treść hipotez o adaptacyjnych i o racjonalych oczekiwaniach inflacyj-nych? b) Jakie oczekiwania inflacyjne mają – Twoim zdaniem – Polacy? Odpowiedź uzasadnij. c) Jak sądzisz, czy w Polsce po 1990 r. oczekiwania inflacyjne przyczyniały się do trwania inflacji? Dlaczego? a) Zgodnie z hipotezą o adaptacyjnych oczekiwaniach inflacyjnych ludzie sądzą, że poziom inflacji w przyszłości będzie taki sam, jak obecny poziom inflacji. W takiej sytuacji, zmiana tempa inflacji powoduje powolną dostosowawczą zmianę oczekiwanego tempa inflacji. Natomiast zgodnie z hipotezą o racjonalnych oczekiwaniach inflacyjnych lu-dzie bez zwłoki wykorzystują wszystkie dostępne informacje o stanie gospodarki, na ich podstawie przewidując przyszłe tempo inflacji. b) Moim zdaniem inflacyjne oczekiwania Polaków odpowiadają raczej hipotezie o adaptacyj-nych oczekiwaniach inflacyjnych. Sądzę, że przeciętny Polak nie interesuje się sposobem działania gospodarki i nie zna ekonomii. (Zauważ jednak, że nie dotyczy to jednak np. związków zawodowych i ich doradców). c) Tak. Moim zdaniem w Polsce po 1990 r. wysokie oczekiwania inflacyjne przyczyniały się do trwania inflacji. Polacy usiłowali bronić się przed spowodowanym nieustannym wzros-tem cen spadkiem realnych dochodów, podnosząc te ceny, na które mieli wpływ. Zachowa-nia takie mogły np. przyjmować formę wysokich roszczeń płacowych, powodujących wzrost kosztów produkcji i – dalszy wzrost cen (jest to tzw. spirala płac i cen).

π •E2 (MSN/MSN)2 = π2=πe2 (MSN/MSN)1 = π1=πe1 •E1 U U* 4. Tempo wzrostu nominalnej podaży pieniądza w gospodarce, MSN/MSN, zwiększa się z (MSN/MSN)1 = π1 do (MSN/MSN)2 = π2. a) Jakiego tempa inflacji zaczną się spodziewać RACJONALNI mieszkańcy tego kraju? Dlaczego? b) Dlaczego ZGODNIE Z RADYKALNĄ wersją rozumowania Lucasa rzeczywiste tempo wzrostu cen natychmiast osiągnie ten poziom? c) Jak wpłynie to na poziom rzeczywistej stopy bezrobocia, U, w tej gospodarce? Dlaczego? d) Zilustruj te zdarzenie stosownym rysunkiem. Wskaż na nim początkowe i końcowe poziomy: rzeczywistej stopy bezrobocia, U, i rzeczywistego tempa inflacji, π. a) Racjonalni mieszkańcy tego kraju zaczną się spodziewać inflacji o wysokości π2 b) Ponieważ pracownicy natychmiast wymuszą odpowiednie wzrosty wynagrodzeń: πw=π2. Spowoduje to natychmiastowe przyśpieszenie tempa wzrostu cen: π=πw=π2. c) Rzeczywista stopa bezrobocia, U, się nie zmienia (U=U*). Skoro πe=π, to U=U*. d) Zob. rysunek niżej: π (MSN/MSN)2 = π2=πe2 (MSN/MSN)1 = π1=πe1 •E2 •E1 U U*

(Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. W przypadku krzywej Phillipsa uzupełnionej o adaptacyjne oczekiwania inflacyj-ne: A. Wzrost oczekiwań inflacyjnych przesuwa krzywą Phillipsa w dół. B. Stagflacja może być skutkiem wysokich oczekiwań inflacyjnych i pozytywnego makroekonomicznego szoku popytowego. C. Inflacja ma tendencję do samoistnego wygasania. D. Naturalna stopa inflacji zrównuje się z oczekiwaną stopą inflacji, kiedy rzeczy-wista stopa bezrobocia zrównuje się z oczekiwaną stopą bezrobocia. A. NIE. B. NIE. C. NIE. D. NIE. 2. Zgodnie z radykalną wersją „krytyki Lucasa” makroekonomiści powinni uznać, że: A. Oczekiwany poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest rów-ny rzeczywistemu poziomowi zmiennych makroekonomicznych. B. Ludzie mają racjonalne oczekiwania inflacyjne. C. Rzeczywisty poziom zmiennych makroekonomicznych w ich modelach jest rów-ny oczekiwanemu poziomowi zmiennych makroekonomicznych. D. Ludzie mają adaptacyjne oczekiwania inflacyjne. A. TAK. B. TAK. C. TAK.