Przeobrażenia gospodarczo-społeczne w Europie Zachodniej w XI-XIII wieku
Duży wzrost demograficzny
Intensyfikacja gospodarki rolnej Upowszechnienie się kultury rolnej. Zastosowanie żelaza w narzędziach rolniczych – pług z żelazną odkładnicą, żelazna siekiera.
Kolonizacja pustek Przyrost ludności, wydłużenie się przeciętnego trwania życia ludzkiego. Wzrost wydajności pracy. Zagospodarowywanie nieużytków, karczowanie lasów. Zakładanie nowych wsi z przywilejami dla ludności osadniczej.
Następstwa kolonizacji wsi Zmiany form renty feudalnej. Poprawa bytu chłopów. Samorządowy model wspólnoty wiejskiej. Rozwój rzemiosła i wymiany.
Rozwój miast i handlu Czynniki miastotwórcze: - oddzielenie się rzemiosła od rolnictwa, - rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej, - bliskość szlaków komunikacyjnych, - dawne ośrodki miejskie, - ośrodki władzy książęcej. Konstantynopol, Paryż, Mediolan, Florencja, Wenecja, Genua, Brugia, Gandawa, Kolonia, Lubeka, Hamburg, Praga, Kijów, Nowogród Wielki.
Lubeka w XIII w.